تحلیلی بر راهبردهای تحقق مدیریت یکپارچة شهری (مطالعة موردی: شهر تهران)

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 4، دوره 20، شماره 1 - شماره پیاپی 38، فروردین 1401، صفحه 118-85   

نوع مقاله: پژوهشی-مطالعه موردی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgrd.2021.50145.0

نویسندگان

مسعود تقوایی^{* 1}؛ حسین رجب صلاحی²؛ مرجان شفیعی³

¹استاد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

²دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

³کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

مدیریت شهری در کلان­شهر تهران به­عنوان بزرگترین کلان­شهر ایران و یکی از پرجمعیت ترین شهرهای دنیا با چالش‌های زیادی مواجه است. نبود مدیریتی واحد سالانه مشکلات متعدد و هزینه‌های زیادی به دلیل ناهماهنگی دستگاه‌های اجرایی، به شهروندان تحمیل می‌کند؛ بنابراین برنامه‌ریزان و سیاست­گذاران شهری را ناگزیر به اتخاذ رویة برنامه‌ریزی واحد و یکپارچه برای ایجاد هماهنگی بین اولویت‌ها و نیازهای مختلف می‌کند. با توجه به این مسئله، پژوهش حاضر به شناسایی ضعف­ها و قوت­های نظام مدیریت شهری کلان­شهر تهران و درنهایت ارائة راهکارهایی برای تحقق مدیریت یکپارچه در این کلان­شهر پرداخته است. نوع پژوهش، کاربردی و روش آن توصیفی-تحلیلی بود. جامعة آماری پژوهش کارشناسان و متخصصان و متولیان مدیریت شهری بودند و برای تحلیل از تکنیک SWOT استفاده شد. درمجموع، 19 نقطة قوت و فرصت به­عنوان فاکتورهای مثبت و 21 نقطه ضعف و تهدید به­عنوان محدودیت­های پیش روی مدیریت یکپارچة کلان­شهر تهران شناسایی شد که نشان از مدیریت بخشی و جداگانه در شهر، به‌رغم توان بسیار در زمینة توسعة مدیریت هماهنگ و یکپارچه دارد. در پایان، راهکارهایی برای کم‌رنگ ­کردن این موانع و درنهایت، تحقق «مدیریت یکپارچة کلان­شهر تهران» پیشنهاد شد که نیازمند توجه جدی مدیران و برنامه­ریزان شهری است. نتایج مطالعات و پژوهش‌های پیشین نشان می‌دهد که سیستم مدیریت شهری در ایران در اجرای برنامه‌ها و طرح‌ها موفق عمل نکرده است و کلان­شهر تهران نیز به­عنوان پایتخت کشور به بستر تمرکز امکانات در تمام ابعاد اقتصادی، سیاسی، و اجتماعی تبدیل شده که این امر باعث تعدد مدیریت در تهران شده است. با توجه به این موضوع، به نظر می­رسد به­کارگیری مدیریت یکپارچة شهری باعث ایجاد هماهنگی و توازن بین سازمان­های اجرایی خواهد شود.
 

کلیدواژه‌ها

مدیریت؛ مدیریت شهری؛ مدیریت یکپارچة شهری؛ کلان­شهر تهران؛ مدل SWOT

مراجع

1. آقازاده، س. ع. (1391). مدیریت یکپارچة شهری (چاپ اول). تهران: پژوهشکدة فرهنگ، هنر و معماری جهاد دانشگاهی.
2. بابایی، م.، و ابراهیمی، س. (1395). مطالعه و بررسی مدیریت یکپارچه در شهر اصفهان. مجلة اقتصاد شهری، 1، 17-36.
3. برک­پور، ن.، و اسدی، ا. (1387). گزارش نهایی طرح پژوهشی: نظریه­های مدیریت و حکمروایی شهری. موضوع قرارداد شمارة 32122/12.
4. برک­پور، ن.، و اسدی، ا. (1388). مدیریت و حکمروایی شهری. تهران: معاونت پژوهشی دانشگاه هنر.
5. پرهیزکار، ا.، و فیروزبخت، ع. (1390). چشم­انداز مدیریت شهری در ایران با تأکید بر توسعة پایدار شهری. فصلنامۀ جغرافیایی سرزمین، 32(8)، 43-67.
6. تقوایی، م.، و کیومرثی، ح. (1391). کاربرد تکنیک­ها و مدل­ها در برنامه­ریزی و مدیریت توریسم (چاپ اول). اصفهان: انتشارات معظمی اصفهان.
7. تندیسه، م.، و رضایی، م. (1392). برنامه­ریزی راهبردی حمل­ونقل پایدار شهری در کلان­شهرهای ایران (مطالعة موردی: شهر مشهد). مهندسی حمل و نقل، 1، 1-18.
8. حاتمی­نژاد، ح.، لرستانی، ا.، احمدی، س.، و محمدی، م. (1396). تحلیل الگوی گسترش فیزیکی شهر خرم­آباد با استفاده از مدل­های آنتروپی شانون و هلدرن و تعیین جهات بهینة گسترش آن با استفاده از مدل AHP. پژوهش­های جغرافیای انسانی، 3، 519-537.
9. حسینی، ع.، پوراحمد، ا.، پژوهان، م.، و رحیمی، ح. (1390). نقش نهادهای مدیریت شهری در مدیریت پایدار شهر با تأکید بر جایگاه کمسیون مادة پنج شهر تهران. فصلنامۀ مدیریت شهری، 28، 27-64.
10. حیدری چیانه، ر.، و رضاطبع ازگمی، س. خ. (1391). سنت تکنوکراسی در مدیریت شهری ایران (مطالعة کلان­شهر رشت). فصل­نامة مسائل اجتماعی ایران، 1(3)، 85-120.
11. خداشاهی، ع.، رهنمایی، م.، و مدیری، م. (1397). تحلیل راهبردی چالش­های مدیریتی کلان­شهر تهران با رویکرد مدیریت یکپارچة شهری. فصل­نامة نگرش­های نو در جغرافیای انسانی، 4، 141-162.
12. دویران، ا.، کاظمیان، غ.، مشکینی، ا.، رکن­الدین افتخاری، ع.، و کلهرنیا، ب. (1391). مدیریت یکپارچة شهری در ساماندهی سکونتگاه­های غیررسمی شهرهای میانی ایران (مورد پژوهشی: زنجان، همدان). فصلنامۀ مدیریت شهری، 30، 53-68.
13. سرور، ر.، آشتیانی عراقی، م.، و اکبری، م. (1396). واکاوی عوامل مؤثر بر تحقق­پذیری مدیریت یکپارچة شهری (مطالعة موردی: کلان­شهر تهران). مجلة جغرافیا، 52، 37-52.
14. سنائی، س.، رحیم، س.، و عزت­پناه، ب. (1399). تحلیل مؤلفه­های مؤثر در تحقق مدیریت یکپارچة منطقة شهری تهران. فصلنامۀ جغرافیایی سرزمین، 17(66)، 44-60.
15. شماعی، ع.، قنبری، ع.، و عین شاهی میرزا، م. (1392). تحلیل فضایی جرایم شهری در مناطق بیست­و­دوگانة کلان­شهر تهران. پژوهش­های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی، 2(2)، 117-130.
16. ضرابی، ا.، و جمالی­نژاد، م. (1389). بررسی نقش مدیریت هماهنگ شهری در تحقق­بخشی میزان امنیت اجتماعی (مورد پژوهشی استان اصفهان). مجلة مدیریت شهری، 26، 225-240.
17. عزیزی، م.، ابویی اردکان، م.، و نوری، ن. (1391). بررسی نقش کنشگران و ابزارهای مدیریت شهری در یکپارچگی مدیریت کلان­شهر تهران. هنر و معماری، هویت شهر، 10، 5-16.
18. علیخان گرگانی، ر. (1392). مطالعة یکپارچگی نظام مدیریت شهری تهران (مطالعة موردی: مأموریت خدمات شهری). فصلنامۀ مدیریت توسعه و تحول، 13، 29-37.
19. فاضلی، م.، قلیچ، م.، و پوریان، ع. (1392). ارزیابی تأثیر اجتماعی تخریب پل ری در تهران و تأثیر آن بر بهبود تصمیم گیری در مدیریت شهری. فصلنامۀ راهبرد اجتماعی – فرهنگی، 7(2)، 47-74.
20. فیروزی، م. ع.، امان­پور، س.، و زارعی، ج. (1398). تحلیل بسترهای نهادی تحقق مدیریت یکپارچه در بازارآفرینی شهری پایدار بافت­های فرسوده (منطقۀ موردی: شهر اهواز). پژوهش­های جغرافیای انسانی، 51(4)، 891-909.
21. قالیباف، م.، حافظ­نیا، م.، و محمدپور، ع. (1392). نقش تقسیمات شهر در مدیریت یکپارچة شهری (مطالعة موردی: شهر تهران). جغرافیا (فصل­نامة علمی – پژوهشی انجمن جغرافیای ایران)، 11(37)، 47-69.
22. کاظمیان، غ.، و میرعابدینی، ز. (1391). شناسایی ابعاد و راهکارهای تحقق مدیریت یکپارچة شهری با روش فراتلفیق. چهارمین کنفرانس مدیریت و برنامه­ریزی شهری، مشهد.
23. کمانرودی کجوری، م. (1389). آسیب­شناسی ساختاری مدیریت توسعة شهری تهران با تأکید بر مناسب­سازی فضاهای شهری برای معلولان. فصلنامۀ مدیریت شهری، 25، 99-114.
24. لطیفی، غ. (1390). مدیریت شهری ( چاپ دوم). تهران: انتشارات سازمان شهرداری­ها و دهیاری­های کشور.
25. نکویی ن. (1386). مدل توسعة راهبردی فناوری ارتباطات و شهرداری­ها. اولین کنفرانس بین­المللی شهرداری الکترونیک، تهران.
26. هانگر، ج. د.، و ت. ا. ویلن. (1381). مبانی مدیریت استراتژیک. (م. اعرابی، و د. ایزدی، مترجمان). تهران: دفتر پژوهش­های فرهنگی.
27. Brenner, N. (2003). Metropolitan institutional reform and th rescaling of state space in contemporary Western Europe. European Urban and Regional Studies, 10(4), 297-324.
28. Chakrabarty, B. K. (2001). Urban management: Concepts, principles, techniques and education. Cities, 18(5), 331-345.
29. Hall, J. S. (2005). In R. W. Coves (Ed.), Encyclopedia of city (pp. 212-214). London & NewYork: Routledge.
30. Kostic, S. (2007). Formulation city of NIS development strategy, Newsletter. Retrieved from citiesalliance.org/ publication/ other-resources/ other-resources -cds. html
31. Lee, J. (1978). Aspects of urbanization and economic development in Germany 1815-1914. In P. Abrams, & E. A. Wrigley (Eds.), Towns in societies. Essays in economic history and historical sociology(pp. 279-294). Cambridge; New York: Cambridge University Press.
32. Planning Sustainable Cities, Global Report on Human Settlements. (2009). United Nation human settlement programme. London: UN Habitat.
33. Marshal, T. (2000). Urban planning and governance: Is there a Barcelona model? International Planning Studies, 5(3), 299-319.
34. McGill, R. (1998). Urban management in developing countries. Cities, 15(6), 463-471.
35. Rotmans, J., & Van Asselt, M. B. A. (2000). Toward an integrated approach for sustainable city planning. Journal of Multi-Criteria Decision Analysis, 9(1-3), 110-124.
36. Schwab, B., Kuhbler, D., & Walti, S. (2001). Metropolitan governance and democracy in Switzerland: An attempt of operationalisation and an empiricial assessment. Paper presented at the 29th conference on Governance and Democratic Legitimacy, Switzerland.
37. Wong, S. W., Tang, B.-S., & van Horen, B. (2006). Strategic urban management in china: A case study of Guanzhou development district. Habitat International, 30(3), 645-667.