رقابت‌پذیری صادراتی ایران در زنجیرۀ عرضۀ رب گوجه‌فرنگی در بازارهای هدف

اقتصاد و توسعه کشاورزی

مقاله 7، دوره 35، شماره 4 - شماره پیاپی 54، دی 1400، صفحه 406-397   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی به زبان انگلیسی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jead.2021.71505.1065

نویسندگان

غزاله قاسمی¹؛ حامد رفیعی^{* 2}؛ الهام مهرپرور حسینی³

¹دانشجوی کارشناسی اقتصاد کشاورزی، دانشگاه تهران

²استادیار گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه تهران

³دانش‌آموخته دکتری اقتصاد کشاورزی دانشگاه تهران

چکیده

صادرات محصولات کشاورزی و صنایع تبدیلی از راهبردهای توسعه صادرات و رشد پایدار اقتصادی در کشورهای در حال توسعه به شمار می‌رود. از آنجا که ایران در صادرات گوجه‌فرنگی و رب گوجه در سال‌های اخیر در بین ده کشور برتر جهان جای داشته است، هدف این مطالعه مقایسه ساختار بازار جهانی این دو محصول به عنوان دو حلقه از زنجیره عرضه گوجه‌فرنگی و محاسبه‌ مزیت نسبی آشکار شده صادرات آنها در جهان و کشورهای هدف ایران تعیین شد. براساس نتایج، ساختار بازار جهانی هر دو محصول در دوره 2018-2010 با وجود سهم بالای چهار قدرت برتر بازار، در بیشتر سال‌ها انحصار چندجانبه باز بوده است که بیانگر سهم اندک بیشتر رقبا و رقابت زیاد بین آنها است. اما با توجه به سهم زیاد و ثبات رهبری بازار، امکان گرفتن سهم کشورهای بزرگ برای رقبای کوچک، اندک است. از این رو، پیشنهاد می‌شود، ایران با متوسط سهم 61/1 درصدی در بازار گوجه و 30/5 درصد در بازار رب، تعدادی از بازارها را که در آنها از قدرت رقابت‌پذیری بیشتری برخوردار است، برای نفوذ، توسعه بازار و برندسازی در اولویت قرار دهد. به طور میانگین صادرات گوجه‌فرنگی به کشورهای ترکمنستان، عراق و افغانستان برای ایران بیشترین مزیت نسبی را داشته و همچنین صادرات رب گوجه‌فرنگی نیز به کشورهای ذکر شده دارای بیشترین مزیت نسبی برای ایران بوده است که پیشنهاد می‌شود، تعدادی از بازارها را که در آنها براساس شاخص مزیت نسبی آشکار شده از قدرت رقابت‌پذیری و پایداری برخوردار است، از جمله بازارهای ترکمنستان و افغانستان را در اولویت نفوذ، توسعه بازار و برندسازی قرار دهد. شایان ذکر است، با توجه به مزیت نسبی بالاتر رب گوجه در مقایسه با گوجه‌فرنگی، ارزش افزوده بالاتر آن، امکان برندسازی بیشتر و قابلیت نگهداری و حمل و نقل، توصیه می‌شود، با توسعۀ سرمایه‌گذاری در صنایع تبدیلی و تکمیل زنجیرۀ عرضه و بازاریابی، توسعه بازار صادراتی رب گوجه‌فرنگی در اولویت کشور قرار گیرد.
 

کلیدواژه‌ها

بازار هدف صادراتی؛ رب گوجه‌فرنگی؛ ساختار بازار جهانی؛ مزیت نسبی متقارن آشکارشده

مراجع

Ahmadi, A., A. Kiani Rad. 2016. Assesment of Competitive Power of Iran in Global Market of Tomato Paste, The first national conference on new approaches in accounting and management, Mianeh, Iran. (In Persian).

2- Aminizadeh, M., H. Rafiee, A. Riahi, E. Mehrparvar Hosseini. 2014. Pattern of Competitiveness of Pistachios World Premier Exporters in Iran's Importers Market. Agricultural Economics 8(2): 41-68. (In Persian).

3- Amirnejad, H., S. Shahabi, H. Navidi. 2015. The Investigation of Trade Dimensions of Iran’s Raisins. Agricultral Economics and Development (23): 217-245.  (In Persian).

4- Behzadnia, P., N. Senobar, S. Hosseini. 2019. The Impact of Export Incentive Programs on Export Performance: The Role of the Attractiveness of Foreign Markets and Export Capabilities. Journal of International Business Administration 2(3): 63-85. (In Persian).

5- Farajzadeh, Z., M. Bakhshoodeh. 2011. Studying Pistachio World Market Structure with Emphasis on Iranian Market Power. Agricultral Economics and Development (73): 125-145 (In Persian).

6- Ferto, I., L. Hubbard. 2003. Revealed Comparative Advantage and Competitiveness in Hungarian. The World Economy, 26: 247-259.

7- Gajurel, D.P., R.S. Pradhan. 2012. Concentration and Competition in Nepalese Banking, Journal of Business, Economics & Finance, 1: 5-16.

8- International Trade Center. 2020. https://www.trademap.org/Index.aspx

9- Ishchukova, N., L. Smutka. 2013. Revealed comparative advantage of Russian agricultural exports. Acta Universitatis Agriculturae et Silviculturae Mendelianae Brunensis, 4.

10- Khodaverdizadeh, M., S. Mohammadi. 2017. Comparative Advantages and Analysis of International Market Structure of Medicinal Plants: Case Study of Anise, Badin, Fennel and Coriander (In Persian).

11- Maddala, G.C., S. Dobson, E. Millen. 1995. Microeconomics, The Regulation of Monopoly, Mc Grawhill Book Company Press.

12- Mahmoudi, A., H. Vali Beigi. 2004. Analysis of comparative advantages and prioritization of target markets for the export of Iranian dairy products, Ninth Conference on the Development of Non-Oil Exports, Tabriz Chamber of Commerce, Industries and Mines, Iran: 159-194 (In Persian).

13- Mehrparvar Hosseini, E. 2013. Factors Affecting Iran's Agricultural Trade Balance Behavior, M.Sc. Thesis, University of Tehran, Tehran. (In Persian).

14- Mehrparvar Hosseini, E., M. Aminizadeh, H. Rafiee, A. Riahi, M. Bastani. 2013. Designing of Iranian Dates Trade Model; Application of Trade Advantages and Theory of Market Structure. Agricultural Economics 7(2): 19-46. (In Persian).

15- Modarresi, M., S. Afrasiabi, H. Bagheri Garbollagh, and F. Khani. 2020. Prioritizing Export Target Markets of Tomato Iran Using Numerical Taxonomy Analysis (In Persian).

16- Microsoft Excel. 2019. Microsoft, LA, USA

17- Mirbagheri, S.SH., H. Rafiee, and H. Akbarpour. 2019. Market structure analysis and export pattern of Iranian saffron. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants 35(5): 802-818. (In Persian).

18- Palouj, M. 2018. Pathology of the Agro-industrial Exploitation System and Its Development Strategies. Iranian Agricultral Extension and Education Journal 14(2): 201-217 (In Persian).

19- Rafiee, H., S. Mirbagheri, H. Akbarpour, E. Jalili. 2018. Investigating the structure and compilation of the selection model for Iranian export markets. Business strategies Shahed University 25(12):66-76. (In Persian).

20- Salami, H., and E. Pishbahar. 2001. Changes in the Comparative Advantage Pattern of Agricultural Products in Iran: An Applied Analysis Using Expressed Comparative Advantage Indicators, Agricultural economics and development, 9 (34): 67-99. (In Persian).

21- Turkamani, J., and A. Zoghipour. 2008. Factors affecting the export supply of Iranian food industry products. Agricultural Economics, 2 (1), 23-33. (In Persian).