تحلیل گفتمان انتقادی اشعار احلام نصر بر اساس نظریه «لاکلا و موفه

زبان و ادبیات عربی

مقاله 5، دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 25، شهریور 1400، صفحه 78-103   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jallv13.i2.2104-1037

نویسنده

احمد امیدوار^*

استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، قم، ایران

چکیده

تحلیل گفتمان انتقادی با دخالت دادن عواملی همچون ایدئولوژی و قدرت، قابلیت زبان­شناختی بهتری نسبت به سایر روش­های تحلیل گفتمان در تفسیر متون دارد، همچنین نظریه «لاکلا و موفه» به سبب وارد کردن تحلیل گفتمان انتقادی به عالم سیاست و اجتماع برای شناخت و تبیین پدیده­های اجتماعی و سیاسی مناسب است. هدف اصلی این پژوهش، تحلیل گفتمان انتقادی­ اشعار احلام نصر به‌عنوان شاعر داعش بر اساس مفاهیم نظریه «لاکلا و موفه» است که عبارت‌اند از: دال مرکزی، وقته­ها، دال شناور، دال خالی، غیریت­سازی، برجسته­سازی و حاشیه­رانی و استعاری­سازی. اهمیت پژوهش حاضر، ضرورت شناخت اندیشه­های مبلغان داعش برای مقابله با شیوه کنش­ آن­ها در عرصه اجتماع است، به‌ویژه این­که گروه‌های تکفیری در سالیان اخیر در منطقه غرب آسیا گسترش‌یافته­ و فصل جدیدی از مسائل امنیتی را رقم‌زده ­است. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که دال مرکزی این گفتمان، تشکیل خلافت اسلامی است و وقته­های جهاد، هجرت، تسخیر دنیا و شریعت، حول آن مفصل­بندی شده است. احلام نصر بر اساس دال خالی قرون اولیه اسلام، دال مرکزی تشکیل خلافت را مطرح کرده است. دال شناور در اشعار وی، مصداق خلفای دوازده­گانه قریشی است که با به کاربردن لقب «الحسینی» برای «ابوبکر بغدادی» وی­ را از مدلول­های آن معرفی می­کند. دال مرکزی و وقته­های گفتمان در این اشعار، برجسته شده، همچنین مفهوم امنیت در حکومت «بشار اسد» و نمادهای ناسیونالیستی از قبیل زبان و نژاد به حاشیه­ رانده شده است. احلام نصر با تشبیه «ابوبکر بغدادی» به حضرت «ابراهیم»(ع) و داعشیان به صحابه پیامبر(ص) و تداعی نبرد «قادسیه» و شکست ایرانیان، گفتمان اشعارش را استعاری­سازی کرده است و بدین‌وسیله آینده­ای درخشان و عاری از مشکلات فعلی را برای مردم مناطق تحت سلطه داعش ترسیم می­کند. نتیجه این­که روح سلفی‌گری و خصومت بر گفتمان داعش غلبه دارد که بازتاب آن در اشعار احلام نصر و عملکرد آن­ها ملاحظه می‌شود.

کلیدواژه‌ها

تحلیل گفتمان انتقادی؛ لاکلا و موفه؛ داعش؛ احلام نصر

مراجع

 

1. بخاری، محمد بن اسماعیل. (1401). صحیح البخاری. بیروت: دارالفکر.
2. بهرام پور، شعبان­علی. ( ۱۳۷۹). درآمدی بر تحلیل گفتمان. تهران: فرهنگ گفتمان.
3. تاجیک، محمدرضا. (1379). گفتمان و تحلیل گفتمانی. تهران: انتشارات فرهنگ گفتمان.
4. حسینی­زاده، محمدعلی. (۱۳۸۳). «نظریه گفتمان و تحلیل سیاسی». فصلنامه علوم سیاسی. شماره ۲۸. صص ۱۸۱- ۲۱۰.
5. حقیقت، سیدصادق. (1387). روش‌شناسی علوم سیاسی. قم: دانشگاه مفید.
6. سوسور، فردیناندو. (1383). زبانشناسی عمومی.ترجمه کورش صفوی.تهران: هرمس.
7. شرشار، عبدالقادر. (2006). تحلیل الخطاب الأدبی وقضایا النص، الطبعة الأولی .وهران: دار الأدیب.
8. فرکلاف،نورمن. (1379). تحلیل انتقادی گفتمان. ترجمه فاطمه شایسته پیران و دیگران.تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
9. منتظری، حسین. ( ۱۳۸۵). خوارج در ایران. تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
10. النصر، أحلام. (2014). دیوان أوار الحق. تقدیم أبومالک شیبة الحمد ومعاویة القحطانی. سوریة:فرسان البلاغ للإعلام.
11. یورغنسن ، ماریان و فیلیبس ، لویز .( ۲۰۱۹). تحلیل الخطاب : النظریة و المنهج . ترجمة شوقی بوعنانی. الطبعة الأولی. المنامة: هیئة التحریریة للثقافة و الآثار.
12. زارع، ناصر و رسول بلاوی و زهرا هاشمی تزنگی.( ۱۳۹۹). «تحلیل گفتمان رمان الحرب فی برّ مصر اثر یوسف القعید(بر اساس نظریه تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف)». مجله زبان و ادبیات عربی. دانشگاه فردوسی مشهد. سال دوازدهم. شماره ۱.شماره پیاپی ۲۲. صص ۱۶۰ – ۱۴۷.
13. سلطانی، سیدعلی­اصغر. (1383). «تحلیل گفتمان به مثابه نظریه و روش». نشریهعلوم سیاسی. دوره 7. شماره 28. صص 180-153.
14. صفایی سنگسری، علی و فاتح احمدپناه.( ۱۳۹۸). «تحلیل گفتمان روایی در کلیله و دمنه عربی(مطالعه موردی باب الناسک و الضیف)». مجله زبان و ادبیات عربی. دانشگاه فردوسی مشهد. سال یازدهم، شماره ۱، ، شماره پیاپی20،صص ۱۲۰ – ۸۹.
15. علیپوریان، طهماسب و احدنوری اصل . (1393). «تحول یا تغییر گفتمانی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران: مقایسه سیاست خارجی دوران احمدی نژاد و روحانی». مجله مطالعات سیاسی.   دوره  7 .شماره 25  . صص 79 - 107 .
16. کسرایی، محمد­ سالار و علی پوزش شیرازی. (1383). «نظریة تحلیل گفتمان ابزاری کارآمد در فهم و تبیین پدیده­های سیاسی». فصلنامه سیاست. دوره 29 . شماره 3 . صص 360- 339.
17. مقدمی،محمدتقی. (بهار1390ش). «نظریه تحلیل گفتمان لاکلا و موف و نقد آن». مجله معرفت فرهنگی اجتماعی. سال دوم. شماره2. 124-91.
18. هادیان، مرتضی و منصوره ثابت­زاده و حسینابوالحسن تنهایی. (1397). «گفتمان «شعوبی در آراء ناصرخسرو قبادیانی­ بر اساس الگوی تحلیل گفتمانی لاکلا و موفه»، پژوهش­نامه ادبیات تعلیمی. دوره10.  شماره  40 . صص 222-193 .

19.Dabiq magazines:

isis-isil-islamic-state-magazine-Issue-1-the-return-of-khilafah.

isis-isil-islamic-state-magazine-Issue-2-the-flood

isis-isil-islamic-state-magazine-Issue-3-the-call-to-hijrah.

Issue 11 - From the battle of Al-Ahzab to the war of coalitions.

20.Laclau, Ernesto. (1994). The Making of Political Identities. London: Verso.

21.Wodak, Ruth & Mayer, Michael.(2001). Methodes of Critical Discourse Analysis. London: SAGE Publication.

22.پایگاه اطلاع رسانی امیر، (25 اسفند 1397ش)، «عقائد داعش چیست؟». http://al-amir.ir.

23.حمزة، مصطفى، (29مارس2018). «أحلام النصر، شاعرة «داعش» شعارها الإرهاب هو الحیاة».

 https://www.almarjie-paris.com .

 24.Easton,Nina. (5 May 2015). "How ISIS is recruiting women—and turning them into brutal enforcers". .http://fortune.com.

25.Haykel,Bernard & Creswell, Robyn .(29 August‎ 2019). "Battle Lines". //www.newyorker.com.