ارزیابی مؤلفه‌های زیست‌محیطی دو سامانه کشت مجدد و راتون برنج (Oryza sativa L.) بر مبنای ارزیابی چرخه حیات

بوم شناسی کشاورزی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 22 آذر 1400  

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/agry.2021.71735.1061

نویسندگان

همت اله پیردشتی ¹؛ زهرا صابر²؛ فائزه محمدی کشکا ³؛ یاسر رحمتی⁴؛ علی متولی⁵

¹گروه زراعت، پژوهشکده ژنتیک و زیست‌فناوری کشاورزی طبرستان، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران.

²دانشگاه علوم کشاورزی ساری

³دانشگاه تربیت مدرس، تهران

⁴دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

⁵استادیار گروه مهندسی مکانیک بیوسیستم، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران.

چکیده

برنج (Oryza sativa L.) یکی از مهم‌ترین غذای بیش از نیمی از مردم جهان به شمار می‌رود. کاربرد بیش از حد منابع تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر در بخش کشاورزی به صورت بالقوه، تأثیرات زیست‌محیطی گوناگونی را بر بوم‌نظام‌های زراعی اعمال می‌کند؛ چنین تأثیراتی را می‌توان با رویکرد ارزیابی چرخه حیات (LCA) مورد ارزیابی قرار داد. این پژوهش در سال 1399 با محوریت شناخت و مقایسه‌ی روند فشار زیست‌محیطی الگوهای کشت دوم و راتون تولید برنج در شالیزارهای شهرستان آمل انجام پذیرفت. بر این اساس، در مراحل مختلف تولید برنج ازجمله کاشت، داشت و برداشت، داده‌های مرتبط با الگوهای کشت دوم و راتون از کشاورزان شهرستان آمل، گرد‌آوری و اثرات زیست-محیطی حاصل از سامانه‌های مذکور همچون پتانسیل گرمایش جهانی، سرشارسازی و اسیدی شدن آب و خاک برآورد شد. انتشارات مستقیم ناشی از فعالیت‌های درون مزرعه‌ای در هر دو سامانه مورد مطالعه سهم عمده و اصلی را در افزایش گرمایش جهانی داشته که منشأ این آلایندگی‌ها را می‌توان در احتراق سوخت مصرفی در تجهیزات کشاورزی و نیز انتشار اکسیدهای نیتروژن‌دار، دی اکسید نیتروژن و دیگر ترکیبات نیتروژن‌دار حاصل از مصرف کود نیتروژن دانست. همچنین، سامانه‌های کاشت مجدد برنج تأثیر بیشتری در سه رده آسیب سلامت انسان، کیفیت اکوسیستم و تغییر اقلیم نسبت به سامانه‌های تولید راتون داشته‌اند. علاوه بر این، هر دو سامانه تولید برنج بیشترین اثر را بر کیفیت اکوسیستم و پس از آن بر سلامت انسان نشان داده‌اند. بر اساس یافته‌های این پژوهش، سامانه تولید راتون برنج نسبت به سامانه‌های کشت مجدد برنج به لحاظ زیست‌محیطی از سازگاری بیشتری برخودار می‌باشند.

کلیدواژه‌ها

شلتوک؛ گرمایش جهانی؛ سامانه های تولید؛ کیفیت اکوسیستم؛ سلامت انسان