بازنمود طرحواره‌های تصوری در توصیفات کودکان بینا و نابینا در زبان فارسی در دو گروه سنی (6-8 و 8-10 سال)

زبانشناسی و گویش های خراسان

مقاله 12، دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 24، شهریور 1400، صفحه 299-328   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jlkd.2021.72206.1053

نویسندگان

حدائق رضائی^{* 1}؛ الهام کاظمی²

¹استادیار گروه زبان شناسی دانشکده زبان‌های خارجی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

²دانش اموخته کارشناسی ارشد رشتۀ زبان‌شناسی، دانشکده زبان‌های خارجی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

هدف مطالعه حاضر این است که بازنمود طرحواره‌های تصوری در توصیفات زبانی کودکان بینا و نابینا در دو گروه سنی 6-8 و 8-10 سال را مورد بررسی قرار دهد تا مشخص شود که فقدان حس بینایی تا چه حد می‌تواند در بازنمایی سه طرحواره مد نظر در تحقیق، (طرحواره‌های فضا، مسیر و نیرو) مؤثر باشد. به این منظور، از 10 کودک بینا و 10 کودک نابینا خواسته شد تا در قالب مصاحبه 20 موقعیت عینی را توصیف کنند که در مجموع، 944 جمله حاوی سه طرحواره از داده‌ها استخراج شد. بررسی‌های آماری نشان می‌دهد که کودکان بینا در قیاس با کودکان نابینا به طور میانگین و به شکل معناداری سه طرحواره را به میزان بیشتری به کار برده‌اند؛ به طوری که میانگین رتبه‌ای برای کودکان بینا 33/4 و برای کودکان نابینا 67/2 می‌باشد. به نظر می‌رسد کودکان نابینا به این علت که فاقد یکی از حواس پنج‌گانه هستند؛ دریافت‌های حسی-ادراکی محدود‌تری نسبت به گروه مقابل دارند و گستره محدودتری از محیط را ادراک کرده و آن را به زبان نیز منتقل می‌کنند. این در حالی است که عامل سن تأثیر چندانی در بازنمایی طرحواره‌ها نداشته است. علاوه‌براین، بررسی تفاوت بازنمایی تک‌تک طرحواره‌ها نشان داد که کودکان نابینا از طرحواره فضا به میزان بیشتری نسبت به کودکان بینا استفاده کرده‌اند. در مقابل، کودکان بینا طرحواره نیرو را به طور معنا‌دار در قیاس با کودکان نابینا به میزان بیشتری به کار برده‌اند که به نظر می‌رسد چنین تفاوتی با میزان پیچیدگی طرحواره‌های تصوری مرتبط باشد.

کلیدواژه‌ها

شناخت جسمانی؛ طرحواره‌های تصوری؛ کودکان بینا؛ کودکان نابینا

مراجع

استاجی، اعظم. منفرد، نرجس. (1390). بررسی و توصیف چگونگی کاربرد و ادراک صورت­های اشاری در نابینایان فارسی زبان. دوفصلنامه علمی-پژوهشی زبان پژوهی دانشگاه الزهرا (س)، 3/5، صص 1-24.

صادقی، منصوره السادات. زاهدی، کیوان. محمودی­احمدآبادی، طاهره. (1392).  تفاوت بینایان و نابینایان در روش­های مقوله­بندی مفاهیم شناختی. فصلنامه تازه­های علوم شناختی،15/ 60، صص 29-36.

 طالبی دستنایی، مهناز. افراشی، آزیتا. حق­بین، فریده. (1395). استعاره­های خشم در زبان نابینایان مطلق مادرزاد در مقایسه با همتایان بینا بر مبنای انگاره فورسیول (2005). زبان­شناخت،7/ 2، صص 25-38.

 محمودی­احمدآبادی، طاهره. صادقی، منصوره السادات. (1392). تفاوت کاربرد مقوله­های زبانی و توزیع آن­ها در جمله در دانش­آموزان بینا و نابینا. پژوهش­های زبانی، 4/2، صص 141-159.

 دهقان، مسعود. اسماعیل پور اقدم، الهام. بدخشان، ابراهیم. (1399) . بررسی و تحلیل کار بست طرحواره‌های تصوری در افراد نابینا از منظر شناختی. جستارهای زبانی، 11/ 3، صص 313- 343.

 

Evans, V. Green, M. (2006). Cognitive linguistics. An Introduction. Edinburgh. University Press.

Harley, R‌K. (1963). Verbalism among blind children: an investigation and analysis. New York: American Foundation for the Blind.

Johnson, M. (1987). The body in the mind: The bodily basis of meaning, imagination and reason. Chicago. The university of Chicago press.

Lakoff, G. (1987). Women, Fire, and Dangerous Things. What Categories Reveal about the Mind. Chicago. University of Chicago Press.

Lee, D. (2001). Cognitive Linguistics an Introduction. Oxford University Press.

Perez-Pereira, M. Castro, J. (1992). Pragmatic functions of blind and sighted children's language: a twin case study. First Language, 12, (34), pp. 17-37

Tercedor Sanchez, M. Faber, P. D’Angiuli, A. (2011). The Depiction of Wheels by Blind Children: Preliminary Studies on Pictorial Metaphors, Language, and Embodied Imagery. Imagination Cognition and Personality. 31/1. pp. 113-128.

Vinter, A. Fernandes, V. Orlandi, O. Morgan, P. (2012). Verbal definitions of familiar objects in blind children reflect their peculiar perceptual experience. Child: care, health and development. 39/6. p p. 856-863.

Wills, D. M. (1979). Early speech development in blind children. Psychoanal Study Child, 34, pp. 85-117.