مطالعات تفسیری در ایران معاصر جریانها و رویکردها

علوم قرآن و حدیث

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 27 آذر 1400  

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jquran.2021.72262.1172

نویسنده

فروغ پارسا

دانشیار پژوهشگاه عل.م انسانی . مطالعات فرهنگی

چکیده

مطالعات تفسیری در ایران در بازة زمانی چهار دهة پس از تأسیس جمهوری اسلامی گسترش قابل ملاحظه ای داشته است. این جستار با تحلیل شرایط تاریخی و اجتماعی این دوران و گفتمان های موجود به جریان شناسی مطالعات تفسیری اهتمام داشته و در فضای فرهنگی ایران دو جریان تفسیری را شناسایی کرده که هریک به نوبه خود طیف های مختلفی را در خود گنجانده اند. جریان تفسیری نخست ، جریانی است مبتنی بر گفتمان این همانی دیانت وسیاست است که به مؤلفه های این گفتمان یعنی ؛ ضرورت دخالت روحانیت در سیاست ، ولایت فقیه و جامعیت احکام قرآنی باور دارد و با توجه بدانها به تفسیر قرآن اهتمام نموده است. جریان دوم ، جریانی است که بدون لحاظ و سوگیری نسبت به گفتمان این همانی دیانت و سیاست و مؤلفه های آن به تفسیر قرآن مبادرت کرده است.چارچوب نظری این پژوهش نظریه هرمنوتیک دریافت) (reception theory است که به نقش مفّسر و شرایط تاریخی و سیاسی وی در تفسیر متن اهمیت می دهد. در جریان تفسیری هم سو با گفتمان این همانی دیانت وسیاست، تفاسیری با رویکردهای فلسفی و عقل گرایانه ، اجتماعی و نیز واعظانه تألیف شده اند. در جریان غیر هم سو ، طیف های مختلف مفسّران سنتّی، سنتی نوگرا، قرآن بسنده ، علمی نگر ، اخلاقی ، تربیتی و هرمنوتیکی مدرن گرد آمده اند.

کلیدواژه‌ها

تفسیر قرآن کریم؛ جریان های تفسیری؛ گفتمان این همانی دیانت و سیاست؛ ایران پس از انقلاب اسلامی