نحوه تشکیل و نوع کانسار سرب- روی (فلوئور- باریم) سرچلشک، منطقه سوادکوه، استان مازندران

زمین شناسی اقتصادی

مقاله 1، دوره 14، شماره 2 - شماره پیاپی 33، 1401، صفحه 1-28   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/econg.2021.51871.85988

نویسندگان

مژده محمدی لیسه رودی¹؛ میر علی اصغر مختاری²؛ حسین کوهستانی^{* 2}؛ افشین زهدی²

¹کارشناس ارشد، گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

²دانشیار، گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

چکیده

کانسار سرب- روی (فلوئور- باریم) سرچلشک در 20 کیلومتری جنوب‌خاور پل‌سفید (سوادکوه، استان مازندران) قرار دارد. این کانسار به‌صورت چینه‎ کران درون سنگ آهک‌های دولومیتی‌شده سازند الیکا رخ داده و توسط ساختارهای گسلی و حفرات انحلالی کنترل شده است. ضخامت رگه‌های کانه‌دار بین 5/0 تا 5/1 متر متغیر است. دگرسانی گرمابی در بخش‌های کانه‌دار شامل دگرسانی‌های دولومیتی، کلسیتی و سیلیسی می‌باشد. پیریت، گالن و اسفالریت کانه‌های فلزی اصلی موجود در کانسار سرچلشک هستند که با اندکی کالکوپیریت و تترائدریت همراهی می‌شوند. فلوئوریت و باریت، کانی‌های غیرفلزی معدنی و کلسیت، دولومیت و کوارتز کانی‌های باطله هستند. ساخت و بافت کانسنگ در کانسار سرچلشک شامل رگه- رگچه‌ای، پُرکننده فضاهای خالی، بِرشی، ریتمیک، دانه‌پراکنده، جانشینی و بازماندی می‌باشد. مراحل کانه‌زایی در کانسار سرچلشک به سه مرحله قابل تفکیک است. مرحله اول کانه‌زایی هم‌زمان با فرایندهای دیاژنز است. مرحله دوم (مرحله دیرزاد) اصلی‌ترین مرحله کانه‌زایی در کانسار سرچلشک است. این مرحله به‌ترتیب با تشکیل رگه- رگچه‌های فلوئوریت- گالن- اسفالریت- پیریت- کالکوپیریت- تترائدیریت، رگه- رگچه‌های باریت- پیریت و باریت- کلسیت و در نهایت رگه- رگچه‌های تأخیری کلسیتی همراه می‌باشد. در مرحله برون‌زاد، کانی‌های اسمیت‌زونیت، سروزیت، کالکوسیت، کوولیت، آزوریت و گوتیت تشکیل شده‌اند. عدم روﻧﺪ مشابه ﻋﻨﺎﺻﺮ کمیاب و کمیاب ﺧﺎﮐﯽ در نمونه‌های کانه‌دار و سنگ‌های آذرﯾﻦ ﻣﺎﻓﯿﮏ، بیانگر عدم ارتباط ژنتیکی کانه‌زایی با ﻣﺎﮔﻤﺎﺗﯿﺴﻢ ﻣﺎﻓﯿﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ بوده و ﺧﺎﺳﺘﮕﺎه ﮔﺮﻣﺎﺑﯽ آذرﯾﻦزاد ﮐﺎﻧﺴﺎر سرچلشک را ﻣﻨﺘﻔﯽ می‌سازد. ویژگی‌های زمین‌شناسی، کانه‌زایی، مجموعه کانی‌شناسی و ساخت و بافت کانسنگ در کانسار سرچلشک شباهت زیادی با کانسارهای سرب و روی تیپ دره می‌سی‎سی‎پی (زیررده غنی از فلوئور و باریم) دارد.

کلیدواژه‌ها

کانه‌ زایی سرب- روی (فلوئور- باریم)؛ سازند الیکا؛ سرچلشک؛ سوادکوه؛ مازندران

مراجع

Aghanabati, A. and Hamedi, A.R., 1994. Geological map of Semnan, scale 1:250000. Geological Survey of Iran.

Alavi, M., 1991. Tectonic map of the Middle East, scale 1:5000000. Geological Survey of Iran.

Alirezaei, S., 1989. Contribution to stratigraphy and mode of generation of F–Pb–Ba deposits in Triassic of eastern Alborz. M.Sc. Thesis, University of Tehran, Tehran, Iran, 87 pp (in Persian with English abstract).

Amini, B. and Khalatbari Jafari, M. 1998. Geological map of Damavand, scale 1:100000. Geological Survey of Iran.

Brunet, M.F., Wilmsen, M. and Granath, J.W., 2009. South Caspian to Central Iran basin. Geological Society, Special Publications, v. 312, London, 352 pp.

Constantopoulos, J., 1988. Fluid inclusion and REE geochemistry of fluorite from southcentral Idaho. Economic Geology, 83(5): 626–636. https://doi.org/10.2113/gsecongeo.83.3.626

Davoudi, A., 1998. Investigation of genetic model of Pachi Miana deposit based on geochemistry, diagenesis and location of ore in host rock. M.Sc. Thesis, University of Tehran, Tehran, Iran, 160 pp (in Persian with English abstract).

Fisher, J., Lillie, R. and Rakovan, J., 2013. Fluorite in Mississippi Valley-Type Deposits. Rocks and Minerals, 88(1): 20–47. https://doi.org/10.1080/00357529.2013.747895

Gaetani, M., Angiolini, L., Ueno, K., Nicora, A., Stephenson, M.H., Sciunnach, D., Rettori, R., Price, G.D. and Sabouri, J., 2009. Pennsylvanian–Early Triassic stratigraphy in the Alborz Mountains (Iran). In: M.F. Brunet, M. Wilmsen and J.W. Granath (Editors), South Caspian to Central Iran basin. Geological Society, Special Publications 312, London, pp.79–128. http://dx.doi.org/10.1144/SP312.5

Gorjizad, H., 1996. Study on geology, mineralogy, facies analysis and genesis of Pachi Miana fluorite deposit. M.Sc. Thesis, Tarbiat Modaress University, Tehran, Iran, 156 pp (in Persian with English abstract).

Kendrick, M.A., Burgess, R.A., Patrick, D. and Turner, G., 2002. Hydrothermal fluid origins in a fluorite-rich Mississippi Valley-type district, Combined noble gas (He, Ar, Kr) and halogen (Cl, Br, I): Analysis of fluid inclusions from the South Pennine ore field, United Kingdom. Economic Geology, 97(3): 435–451. http://dx.doi.org/10.2113/97.3.435

Lasemi, Y., Jahani, D. and Kohansal Ghadimvand, N., 2000. Study on Elika formation in west of central Alborz (Ghoznavi area): facies, sedimentary environment and sequence stratigraphy. 4^th Congress of Geological Society of Iran, University of Tehran, Tehran, Iran. (in Persian with English abstract)

Leach, D.L. and Sangster, D.F., 1993. Mississippi Valley-type lead-zinc deposits. In: R.V. Kirkham, W.D. Sinclair, R.I. Thrope and S.M. Duke (Editors), Mineral deposit modelling. Geological Association of Canada, Newfoundland, pp. 289–314.

Leach, D.L. and Taylor, R.D., 2009. Mississippi Valley-type lead-zinc deposit model. U.S. Geological Survey Open-File Report 2009-1213, 5 pp. Retrived February 27, 2021 from https://pubs.usgs.gov/of/2009/1213

Leach, D.L., Sangster, D.F., Kelley, K.D., Large, R.R., Garven, G., Allen, C.R., Gutzmer, J. and Walters, S., 2005. Sediment-hosted lead-zinc deposits: A global perspective. In: J.W. Hedenquist, J.F.H. Thompson, R.J. Goldfarb and J.P. Richards (Editors), One Hundredth Anniversary Volume. Society of Economic Geologists, Littleton, pp. 561–608. https://doi.org/10.5382/AV100.18

McDonough, W.F. and Sun, S.S., 1995. The composition of the Earth. Chemical Geology, 120(3–4), 223–253. https://doi.org/10.1016/0009-2541(94)00140-4

Mehraban, Z., Shafiei Bafti, B. and Shamanian, G.H., 2016. Rare earths in fluorite deposits of Elika Formation (East of Mazandaran Province). Journal of Economic Geology, 8(1): 201–221 (in Persian with extended English abstract). https://doi.org/10.22067/ECONG.V8I1.29969

Mohammadi Lisehroudi, M., 2019. Petrology and geochemistry of volcanic rocks in DoAb area (Savadkouh, Mazandaran) and studying Sarcheleshk F–Pb–Zn mineralization. M.Sc. Thesis, University of Zanjan, Zanjan, Iran, 98 pp (in Persian with English abstract).

Nabavi, M., 1988. Geological map of Semnan, scale 1:100000. Geological Survey of Iran.

Nabiloo, F., Behnam Shafiei Bafti, B. and Amini, A., 2018. Diagenetic and post-diagenetic fabrics in the Kamarposht fluorite mine (east of Mazandaran province): Explainaton and genetic interpretation. Journal of Economic Geology, 9(2): 483–507 (in Persian with extended English abstract). https://doi.org/10.22067/ECONG.V9I2.37740

Paradis, S., Hannigan, P. and Dewing, K., 2007. Mississippi Valley-type lead-zinc deposits. In: W.D. Goodfellow (Editor), Mineral deposits of Canada: A synthesis of major deposit-types, district metallogeny, the evolution of geological provinces, and exploration methods. Geological Association of Canada, Newfoundland, pp. 185–203.

Rajabi, A., Rastad, E. and Canet, C., 2013. Metallogeny of Permian-Triassic carbonate-hosted Zn–Pb and F deposits of Iran: A review for future mineral exploration. Australian Journal of Earth Sciences, 60(2): 197–216. https://doi.org/10.1080/08120099.2012.754792

 Rastad, E. and Shariatmadar, A., 2002. Sheshroudbar fluorite deposit, sedimentary and diagenetic fabrics and its depositional environment (Savadkouh, Mazandaran province). Journal of Geosciences, 10(41–42): 20–38 (in Persian with English abstract). Retrived February 27, 2021 from https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=15987

Shariatmadar, A., 1999. Geology and genesis of Sheshroudbar fluorite deposit. M.Sc. Thesis, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran, 230 pp (in Persian with English abstract).

Tabasi, H., 1997. Structural analysis of Sheshroudbar fluorite mine. M.Sc. Thesis, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran, 130 pp (in Persian with English abstract).

Tadayyon, M., Nakini, A., Mohajjel, M. and Rashidnejad Omran, N., 2016. Structural and mineralization analysis of fluorite in Mazandaran: A case study from Kamarposht and Sheshroudbar mines. Journal of Advanced Applied Geology, 5(2): 13–23 (in Persian with English abstract). https://doi.org/10.22055/AAG.2015.11523

Vahabzadeh, G., Khakzad, A., Rasa, I. and Mosavi, M.R., 2008. Oxygen and carbon isotopes and REE study in the Emaft fluorite mine, Savadkouh region (Mazandaran province). Research Journal of Isfahan University, 29(3): 189–200 (in Persian with English abstract). Retrived February 27, 2021 from https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=90463

Vahabzadeh, G., Khakzad, A., Rasa, I. and Mosavi, M.R., 2009. Study on S isotopes in galena and barite of Savadkouh fluorite deposits. Journal of Sciences, Islamic Azad University, 69(18): 99–108 (in Persian with English abstract). Retrived February 27, 2021 from https://www.sid.ir/fa/journal/JournalListPaper.aspx?ID=20422

Vahabzadeh, G., Khakzad, A., Rasa, I. and Mosavi, M.R., 2014. Fluorite REEs geochemistry in fluorite deposits of central Alborz. New Findings in Applied Geology, 16(1): 58–70 (in Persian with English abstract). Retrived February 27, 2021 from https://nfag.basu.ac.ir/article_936.html?lang=fa

Vahdati Daneshmand, F. and Karimi, H., 2004. Geological map of Pol-e-Sefid, scale 1:100000. Geological Survey of Iran.

Vahdati Daneshmand, F. and Saeidi, A., 1991. Geological map of Sari, scale 1:250000. Geological Survey of Iran.

Vahdati Daneshmand, F., 1992. Geological map of Amol, scale 1:250000. Geological Survey of Iran.

Whitney, D.L. and Evans, B.W., 2010. Abbreviations for names of rock-forming minerals. American Mineralogist, 95(1): 185–187. https://doi.org/10.2138/am.2010.3371

Zabihitabar, Sh. and Shafiei Bafti, B., 2015. Mineralogy and mode occurrence of sulfides, sulfates and carbonates at fluorite mines in East of Mazandaran province. Iranian Journal of Geology, 33(1): 62–78 (in Persian with English abstract). Retrived February 27, 2021 from http://geology.saminatech.ir/Article/9333