بررسی نقش کاربری بهینه اراضی در تولید رواناب (مطالعه موردی: حوزه‌ آبخیز نهر اعظم شیراز)

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 28 آذر 1400  

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geoeh.2021.73198.1123

نویسندگان

محمدتقی دستورانی ¹؛ محمودرضا براهیمی²؛ علی اکبر کریمیان³؛ امیر اسماعیل پور زرمهری⁴

¹دانشگاه فردوسی مشهد- دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست

²دانش آموخته کارشناسی ارشد آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی و کویرشناسی، دانشگاه یزد

³دانشیار دانشکده منابع طبیعی و کویرشناسی، دانشگاه یزد

⁴دانش آموخته کارشناسی ارشد مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست ، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

تغییر کاربری اراضی یکی از فاکتور‌های مهم در تغییر وضعیت هیدرولوژیکی جریان، فرسایش و رسوب و گاهی اوقات انهدام تنوع زیستی می باشد. هدف از این پژوهش بررسی وضعیت تبدیل بارش به رواناب حوزه در شرایط کاربری فعلی نسبت به شرایط بهینه می-باشد. بدین منظور پس از تهیه نقشه کاربری اراضی فعلی و نقشه توان اکولوژیکی حوزه (کاربری بهینه) اثرات کاربری اراضی روی تولید رواناب حوزه آبخیز نهر اعظم شیراز به وسیله اجرای مدل هیدرولوژیکی SCS در دو حالت کاربری فعلی و بهینه مورد بررسی قرار می‌گیرد. مقایسه سطوح کاربری‌ها در هر دو شرایط نشان می‌دهد که در کل در وسعت اراضی کشاورزی تغییر چندانی حاصل نشده است. اما در شرایط بهینه نسبت به شرایط فعلی 1/8 درصد از سطح اراضی شهری کاهش یافته و 18/17 درصد به سطح اراضی مرتعی افزوده میشود. همچنین نتایج نشان دهنده مقدار متوسط شماره منحنی 6/82 برای کاربری های فعلی و 2/75 برای کاربری‌های بهینه می‌باشد. نتایج حاصل از برآورد ارتفاع رواناب در دو شرایط مورد بررسی نشان می‌دهد که درصد کاهش ارتفاع رواناب در شرایط بهینه نسبت به فعلی با افزایش دوره بازگشت کمتر می‌شود، به طوری که بیشترین درصد کاهش ارتفاع رواناب مربوط به دوره بازگشت‌های 2، 5، 10 و 25 سال به ترتیب با 47/37، 97/29، 54/26 و 32/23 درصد است. این نتایج نشان میدهد که برنامه ریزی به منظور کاربری اراضی بر اساس استعداد آنها نقش قابل توجه‌ای در کاهش خسارات سیل و نیز هدرفت رواناب ها دارد.

کلیدواژه‌ها

کاربری اراضی؛ رواناب؛ شماره منحنی (CN)؛ توان اکولوژیک

مراجع