تحلیل نقش تفاوت‌های مکانی- فضایی در احساس نشاط شهروندان اهواز

جغرافیا و توسعه فضای شهری

دوره 8، شماره 1 - شماره پیاپی 14، شهریور 1400، صفحه 205-224   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2021.67749.1000

نویسندگان

صفیه دامن باغ^{* 1}؛ ناهید سجادیان²؛ مرتضی نعمتی³

¹دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز

²استاد گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز

³استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

شهر اهواز با چالش­های محیطی و تفاوت­های مکانی- فضایی(نابرابری فضاهای نشاط­آفرین) اثرگذاری در وضعیت نشاط شهروندان روبروست. تفاوت­های مکانی و احساس نشاط شهروندان از مهمترین متغیرهای مورد بررسی این پژوهش هستند. برنامه­ریزی عدالت محور و کاهش نابرابری­های مکانی و فضایی در برخورداری از فضاهای نشاط­آفرین مهم­ترین پیشنهاد این پژوهش است. پژوهش حاضر نظری-کاربردی و به لحاظ روش­شناسی"توصیفی-تحلیلی" است. جامعه آماری شامل شهروندان اهواز (اعم از زن و مرد) در محدوده سنی 15 سال به بالا است که برابر با 887280 نفر از کل جمعیت شهر اهواز است. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 385 نفر و روش نمونه­گیری نیز تصادفی ساده و پرسش­نامه­ها در شش محله منتخب تکمیل گردید. تحلیل داده­ها با روش­های آماری از جمله میانگین پاسخ­ها، رگرسیون خطی، آزمون تی مستقل و تحلیل واریانس یک راهه و نرم افزارArcGIS انجام شده است. بر اساس نتایج، سطح نشاط شهروندان اهوازی، پایین­تر از حد میانگین و مطلوب است. میان دو گروه زنان و مردان شهر اهواز از نظر سطح نشاط تفاوت معناداری وجود ندارد اما بین گروه­های سنی از نظر سطح نشاط تفاوت معنادار وجود دارد. تفاوت سطوح مکانی در تفاوت سطح نشاط شهروندان در محله­های مختلف شهر اهواز نقش دارد و سطح نشاط شهروندان از مکان­ها و محله­های با سطوح بالاتر به سمت مکان­ها و محله­های سطوح پایین­تر متغیر و سیر نزولی دارد. در واقع تفاوت­ها و نابرابری­های فضایی و مکانی منجر به نابرابری سطح نشاط در بین شهروندان می­شود و توزیع نشاط در بین شهروندان بر اساس تفاوت­های مکانی دارای یک الگوی عادلانه نیست.

کلیدواژه‌ها

تفاوت فضایی- مکانی؛ جغرافیای رفتاری؛ شهر اهواز؛ محیط شهری؛ نشاط

مراجع

1. احمدی، ع. (1395). رویکرد ادراکی به محیط در جغرافیای رفتاری. فصلنامه رشد آموزش جغرافیا، 31(1)، 4-50.
2. افشانی، س. ع. (1394). بررسی میزان نشاط اجتماعی در بین جوانان یزدی و عوامل مرتبط با آن. مجلۀ تحلیل اجتماعی، 69(4)، 27-1.
3. بهفروز، ف. (1370). بررسی­های ادراک محیطی و رفتار در قلمرو مطالعات جغرافیای رفتاری و جغرافیای انسانی معاصر. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 6(1)، 70-31.
4. پوراحمد، ا. (1392). قلمرو و فلسفه جغرافیا. چاپ ششم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
5. رحیمی، م.، و رستمی، ل. (1396). بررسی جامعه‌شناختی رابطه نشاط اجتماعی و میزان امید به زندگی در بین شهروندان شهر کیوی در سال 1396. فصلنامه علوم اجتماعی، 11(38)، 259-284.
6. رضادوست، ک.، فاضلی، ع.، و مقتدایی، ف. (1393). بررسی عوامل اجتماعی موثر بر میزان نشاط در استان خوزستان. فصلنامه توسعه اجتماعی، 8(4)، 46-29.
7. شکوئی، ح. (1391). دیدگاه­های نو در جغرافیای شهری. چاپ پانزدهم، جلد اول، تهران: انتشارات سمت.
8. فاضلیان، پ. و عظیمی، ص. (1393). بررسی دیدگاه معلمان در مورد چگونگی شاداب­سازی مدارس با توجه به استانداردهای کالبدی طراحی فضاهای آموزشی. نشریه پژوهش­های تربیتی، 29(2)، 61-41.
9. قرائی، ح.، میرخاقانی، آ.، و روانشادنیا، س. (1395). فرآیند طراحی معماری با رویکرد نشاط اجتماعی در شهر. اسلامشهر: همایش بین­المللی افق­های نوین در مهندسی عمران معماری و شهرسازی و مدیریت فرهنگی شهرها،  انجمن افق نوین علم و فناوری.
10. کیا، ع. ا.، و امیری، ر. (1392). بررسی میزان نشاط اجتماعی و عوامل مرتبط با آن در بین شهروندان 64-15 سال شهر اهواز. فصلنامه برنامه­ریزی رفاه و توسعه اجتماعی،15(3)، 177-138.
11. کیانی، ا.، و نصیری، ا. (1392). فضاهای عمومی شهر و نقش آن­ها در سلامت روحی و روانی شهروندان از دیدگاه برنامه­ریزی شهری. همدان: اولین همایش ملی معماری، مرمت، شهرسازی و محیط زیست پایدار،انجمن ارزیابان محیط زیست هگمتانه.
12. مرکز آمار ایران. (1395). سرشماری نفوس و مسکن 1395. تهران: مرکز آمار ایران.
13. مشکینی، ا.، ملکی، ر.، و معمری، ا. (1398). واکاوی زیست­پذیری شهری با استفاده از مدلELECTRE (مورد مطالعه: نواحی شهرگرگان). جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، 17(1)، 248-223.
14. معاونت برنامه­ریزی شهرداری اهواز. (1396). گزیده اطلاعات مناطق، نواحی و محلات شهر اهواز. ویرایش سوم، اهواز: انتشارات روابط عمومی و امور بین­الملل شهرداری اهواز.
15. مونتگمری، چ. (1396). شهر شاد. ترجمه حسین حاتمی­نژاد، رضا سلیمان­زاده، باقر فتوحی مهربانی: انتشارات آراد،.
16. نایبی، ه. و حاج هاشمی، م. ا. (1392). پیامدهای آسیب­شناختی دوری محل کار از خانه بر فرد. فصلنامه مطالعات جامعه شناختی، 42(2)، 264-249.
17. نبوی، ع.، رضادوست، ک.، و صالحی، ن. (1394). بررسی تأثیر عوامل اجتماعی و روانی بر احساس نشاط مورد مطالعه: دانش آموزان ساله شهر اهواز. جامعه شناسی کاربردی، 26(3)،22-1.
18. نظریان، ا. (1380). شهرهای آینده، کانون فاجعه انسانی یا بستر تعادل فرهنگی. فضای جغرافیایی1(3)، 22-1.

 

19. Ballas, D. Dorling, D. (2013). The Geography of Happiness, in David, estimation in Britain and Japan. Studies in Regional Science. 42(2), 163-187.
20. Bernburg, J.G., Thorlindsson, T. S., & Inga D. (2009). Relative Deprivation and Adolescent Outcomes in Iceland: A Multilevel Test. Social Forces, 87(3).3, 1223-1250.
21. Bernini, C., & Tampieri, A. (2017). Urbanization and its Effects on the Happiness Domains, CREA Discussion Paper Series 17-10. Luxembourg: Center for Research in Economic Analysis, University of Luxembourg.
22. Brulé1, G., & Veenhoven, R. (2015). Geography of Happiness Configurations of affective and cognitive appraisal of life across nations. International Journal of Happiness and Development, 2(2)2, 101-117.
23. Hall, J., & Helliwell, J. F. (2014). Happiness and Human Development.' UNDP, Human Development Reports Occasional Paper.
24. Helliwell, J., Layard, R., & Sachs, J. (2018). World Happiness Report 2018, New York: Sustainable Development Solutions Network.
25. Lourdes, R., Extremera, N., & Duran, A. (2012). Core self-evaluations, meta-mood experience, and happiness: Tests of direct and moderating effects. Personality and individual difference, 53(4), 207-212.
26. Meyers, D. (2010). The friends, funds and faith of happy people. American psychology, 55(1), 56-67.
27. Mitchell, L., Frank, M. R., Harris, K. D., Dodds, P. S., Danforth, C. M .(2013). The Geography of Happiness: Connecting Twitter Sentiment and Expression, Demographics, and Objective Characteristics of Place. PLOS ONE, 8(5), 1-15.
28. Okulicz-Kozaryn, A., & Mazelis, J. M. (2016). Urbanism and happiness: A test of Wirth’s theory of urban life. Urban Studies, 55(2), 1-16.
29. Veenhoveen, R. (2000). the four qualities of life. Journal of Happiness Studies, 1(2), 33-46.
30. White, J., Langer, E., Yariv, L., & Welch, J. (2006). Frequent Social Comparisons and Destructive Emotions and Behaviors: The Dark Side of Social Comparisons. Journal of Adult Development, 13(1), 36-44.