ارزیابی شاخص‌های شهر مطلوب سالمندان (نمونه موردمطالعه: شهر یاسوج)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقاله 4، دوره 9، شماره 3 - شماره پیاپی 18، آذر 1401، صفحه 59-81   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2021.69614.1027

نویسندگان

حمید رضا رخشانی نسب^{* 1}؛ سید علی حسینی²؛ نظام‌الدین ستار زاده³

¹استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری

²دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری

³کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری

چکیده

 امروزه جوامع بشری با مسئله بزرگ افزایش شدید نسبت جمعیت سالمندان به‌کل جمعیت، روبه‌رو هستند. علت این مسئله، پیشرفت‌های بهداشتی و پزشکی و کاهش آمار موالید و مرگ‌ومیر است. در این میان، نکته مهم آن است که 60 درصد افراد سالمند در کشورهای درحال‌توسعه زندگی می‌کنند؛ کشورهایی که آمادگی لازم برای رویارویی با پدیده سالمندی و پیامدهای بهداشتی، اجتماعی و اقتصادی آن را ندارند. هدف از این پژوهش ارزیابی شاخص‌های شهر مطلوب سالمندان و ارزیابی مهم‌ترین بعد در شهر یاسوج می‌باشد. این تحقیق بر اساس هدف «کاربردی» و ازلحاظ ماهیت و روش «توصیفی-تحلیلی» می‌باشد. شیوه گردآوری اطلاعات شامل مطالعات کتابخانه‌ای (فیش‌برداری و اسنادی) و مطالعات میدانی (پرسش‌نامه) است. جهت تحلیل داده‌ها از مدل‌های تحلیل آماری در SPSS شامل آزمون T تک نمونه‌ای، تحلیل رگرسیون چند متغیره و تحلیل عاملی استفاده شد. نتایج ارزیابی شاخص‌ها نشان داد که شهر یاسوج ازنظر مطلوبیت برای سالمندان از شرایط مناسب و باکیفیتی برخوردار نبوده و در طراحی و ساخت شهر یاسوج، رفاه و آسایش سالمندان به‌درستی موردتوجه قرار نگرفته و فقط در برخی از ابعاد به این امر توجه شده است.

کلیدواژه‌ها

سالمندان؛ شاخص‌های شهر مطلوب؛ شهر مطلوب؛ شهر یاسوج

مراجع

1. افشانی، ع.، نوریان، م.، و پهلوان شریف، س. (1395). تحلیل معادلات آماری با SPSS & AMOS. تهران: انتشارات اندیشه فاضل.
2. ایرانشاهی، ا.، و قلعه نویی، م. (1395). ارزیابی میزان مطابقت فضاهای شهری با شاخص‌های شهر دوستدار سالمند؛ نمونه موردمطالعه: خیابان چهارباغ عباسی اصفهان. مجله هویت شهر، 30(11)، 82-69.
3. پور جعفر، م.، و منتظرالحجه، م. (1389). نشانه‌های شهری، تعاریف، گونه شناسی، مکان‌یابی، برنامه‌ریزی و طراحی. تهران: انتشارات طحان.
4. رایس، ف. (1401). رشد انسان، روانشناسی رشد از تولد تا مرگ. ترجمه مهشید فروغان، چاپ سیزدهم، تهران: انتشارات ارجمند.
5. زحمتکشان، ن.، باقر زاده، ر.، اکابریان، ش.، یزدانخواه فرد، م. ر.، میرزایی، ک.، یزدانپناه، س.، خرم رودی، ر.، غریبی، ط.، کمالی دشت ارزنی، ف.، و ارجمند، ط. (1391). بررسی کیفیت زندگی و عوامل مرتبط با آن در سالمندی شهر بوشهر. مجله دانشگاه علوم پزشکی فسا، 2(1)، 58-53.
6. زندیه، م. (1391). مناسب‌سازی منظر شهری برای سالمندان (نمونه موردی: محله قیطریه تهران). مجله سالمند، 7(2)، 18-7.
7. شیرازی خواه، م.، موسوی، م. ط.، صحاف، رباب.، سرمدی، م. (1390). مطالعه شاخص های بهداشتی و اجتماعی زنان سالمند در ایران. مجله سالمندی ایران، 6 (23)، 66-78.
8. صادقی، ف. (1390)، تبیین تجربه سالمندان و مراقبین عضو خانواده آنان از دوستدار سالمند بودن شهر تبریز. پایان‌نامه دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی، گروه آموزشی سالمندی.
9. علی‌الحسابی، م.، و رفیعی، ف. (1391)، ارزیابی نیازمندی‌های سالمندان در فضاهای شهری، مطالعه موردی: پارک خلدبرین شیراز، فصلنامه آرمانشهر، 5(9)، 457-247.
10. قنبری، ا. (1398)، ارزیابی شهر تبریز از منظر شاخص‌های شهر مطلوب سالمندان. مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی، 23(68)، 244-219.
11. کلدی، ع.، اکبری کامرانی، ا. ع.، فروغان، م. (1383). مسائل و مشکلات جسمانی، اجتماعی و روانی سالمندان، مجله رفاه اجتماعی. 4(14)، 249-233.
12. کسانی، ع.،منتی، ر.،  منتی، و.، شجاع، م.، و میربلوچ زهی، ع. (1393). بررسی عوامل مؤثر بر سرمایه اجتماعی و ارتباط آن باکیفیت زندگی در سالمندان شهر ایلام. مجله علوم پزشکی صدرا، 2(3)، 244-235.
13. مارتین، د. (1971). رشد انسان. فیلیپ رایس. ترجمه مهشید فروغان، تهران: انتشارات ارجمند.
14. محسنی تبریزی، ع. (1379). بررسی وضعیت سالمند در ایران. فصلنامه تأمین اجتماعی، 2(4)، 205-191.
15. مرکز آمار ایران (1386). آمار صد ساله ایران، تقویم آماری ایران. تهران: مرکز آمار ایران.
16. مرکز آمار ایران (1395). سرشماری عمومی نفوس و مسکن، استان کهگیلویه و بویراحمد. تهران: مرکز آمار ایران.
17. مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران (1392). شناخت ظرفیت‌های عملکردی مدیریت شهری در دستیابی به شهر دوستدار سالمند در ناحیه 1 منطقه 3 شهرداری تهران. تهران: مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران.
18. مشفق، م.، و میرزایی، م. (1389). تحولات سنی جمعیت و سیاستگذاری اجتماعی، جمعیتی. فصلنامه علمی پژوهشی جمعیت، 1(71). 1-22.
19. معتمدی، ع.، اژهای، ج.، آزاد فلاح، پ.، و کیامنش، ع. (1384). بررسی رابطه گرایش‌های مذهبی و سالمندی موفق. دوماهنامه دانشور رفتار، 3(10)، 54-44.
20. منصور فر، ک. (1387). روش‌های پیشرفته آماری. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
21. میرزایی، م.، و شمس قهقرخی، م. (1386). جمعیت‌شناسی سالمندان در ایران بر اساس سرشماری‌های 1385-1335. سالمند (مجله سالمندی ایران)، 2(5)، 326-331.
22. نبوی، س. ح.، شجاع، م.، محمدی، س.، و راشدی، و. (1393). بررسی کیفیت زندگی مرتبط با سلامت در سالمندان شهر بجنورد. مجله دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی، 6(2)، 439-433.
23. نجاتی، و.، و عشایری، ح. (1387). کیفیت زندگی مرتبط با سلامت در سالمندان شهرستان کاشان. مجله روان‌پزشکی و روان‌شناسی، 14(1)، 61-57.
24. نوذری، ش.، داعی نژاد، ف.، رفیع زاده، ن.، و رازجویان، م. (1383). مبانی طراحی فضاهای باز محله‌های مسکونی متناسب با شرایط جسمی و روانی سالمندان. تهران: انتشارات مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی.

 

25. Antipanova, O. A., & Barysheva, G. A. (2020). Quality of life of an elderly person in the conditions of urban space. SHS Web of Conferences, 80, 01004.
26. Carr, S., Francis, M., Rivlin, L., & Stone, A. (1992). The value of public space; In public space. New York: Cambridge University.
27. Lum, T. Y., Lou, V. W., Chen, Y., Wong, G. H., Luo, H., & Tong, T. L. (2016). Neighborhood support and aging-in-place preference among low-income elderly Chinese city-dwellers. Journals of Gerontology Series B: Psychological Sciences and Social Sciences,71(1), 98-105.
28. Van Poll, H. F. P. M. (1997). The perceived quality of the urban residential environment: a multi-attribute evaluation. Groningen: University of Groningen
29. Wong, R. C. P., Szeto, W. Y., Yang, L., Li, Y. C., & Wong, S. C. (2017). Elderly users’ level of satisfaction with public transport services in a high-density and transit-oriented city. Journal of Transport & Health,7, 209-217.
30. Zandieh, R., Martinez, J., & Flacke, J. (2019). Older adults’ outdoor walking and inequalities in neighbourhood green spaces characteristics. International journal of environmental research and public health,16(22), 4379.