بررسی نگرش کتابداران در پیاده‌سازی و اجرای راهبردهای حاکمیت داده در برنامه‌ریزی سازماندهی منابع اطلاعاتی در کتابخانه‌ها

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 3، دوره 11، شماره 2 - شماره پیاپی 22، دی 1400، صفحه 44-64   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/infosci.2021.68496.1008

نویسندگان

فریبرز درودی^{* 1}؛ فریبا جلیلی²؛ سید علی اکبر فامیل روحانی³

¹استادیار، دکتری علم اطلاعات و دانش شناسی/پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران(ایرانداک)

²دانش آموخته دکتری علم اطلاعات و دانش شناسی/ دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان

³استادیار، دکتری علم اطلاعات و دانش شناسی/دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان

چکیده

مقدمه: حجم انبوه داده و اطلاعات از یک­سو و اهمیت یافتن روزافزون نقش داده و اطلاعات در کتابخانه­ها از سویی دیگر، مدیریت داده و اطلاعات را اجتناب ناپذیر می­کند. حکمرانی داده برای مدیریت بهتر داده­ها در سازماندهی اطلاعات کتابخانه‌ها امری لازم و ضروری است. هدف پژوهش مطالعه نگرش کتابداران در پیاده‌سازی و اجرای راهبردهای حاکمیت داده در برنامه‌ریزی به‌منظور سازماندهی منابع اطلاعاتی کتابخانه‌های دانشگاه آزاد اسلامی است.
روش­ شناسی: روش پژوهش پیمایشی تحلیلی است. جامعه آماری عبارت است از 155 نفر از مدیران و کتابداران کتابخانه‌های مرکزی واحدهای مراکز استانی دانشگاه آزاد اسلامی. ابزار گردآوری اطلاعات پژوهش پرسشنامه محقق ساخته است. پرسشنامه مورد استفاده در پژوهش حاضر از 38 گویه بر پایه مؤلفه‌های حکمرانی داده تشکیل شده است. برای سنجش روایی از روش اعتبار محتوا و جهت پایایی از آزمون آلفای کرونباخ (941/0) استفاده شد.
یافته‌ها: یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که نگرش کتابداران در خصوص مؤلفه‌های هفت‌گانه: کیفیت داده، کاربرد داده، فرایند داده، استاندارد داده، یکپارچگی داده، امنیت داده و مدل‌سازی داده درباره سازماندهی اطلاعات در کتابخانه‌های مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی، به‌جز عنصر یکپارچگی داده با سطح معناداری 08/0 مابقی مؤلفه‌ها در ارتباط با سطح تحصیلات، رشته تحصیلی و سابقه کاری مدیران و کتابداران ارتباط معناداری ندارد. بالا بردن کیفیت سازماندهی اطلاعات، آموزش نیروی انسانی، بهره‌گیری از ابزارهای استاندارد در کنار برنامه‌ریزی راهبردی کتابخانه از عوامل مهم پیاده‌سازی حاکمیت داده است.
نتیجه: تدوین برنامه مدون حاکمیت داده بر اساس اجزاء و عناصر اصلی هر یک از مؤلفه‌های شناسایی شده و استفاده از نظر کارشناسان و مدیران کتابخانه در نهایی ساختن این برنامه نقش مهمی در موفقیت پیاده‌سازی حاکمیت داده دارد. تأثیرگذاری حاکمیت داده در موضوع سازماندهی منابع اطلاعاتی، به برنامه‌ریزی مناسب در کتابخانه‌های دانشگاهی منجر می‌شود.

کلیدواژه‌ها

حاکمیت داده؛ سازماندهی منابع اطلاعاتی؛ کتابخانه‌های دانشگاهی؛ دانشگاه آزاد اسلامی

مراجع

بنیادی مغوان، عفت (1396). نقش مدیریت کیفیت داده در بهبود برنامه‌های حکمرانی داده. ارائه شده در پنجمین همایش مدیران فناوری اطلاعات، پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (تهران، 5 آذر 1396). بازیابی شده در 2 اردیبهشت 1399 از

http://gsia.tums.ac.ir/Images/UserFiles/1/file/Chekideh%20Maghalat.pdf

ترکیان تبار، منصور؛ میرمحمدمکی، ابوالفضل؛ زندی، بهمن (1387). بررسی وضعیت کتابخانه‌های دانشگاهی منطقه پنج دانشگاه آزاد اسلامی و ارائه راهکارهای عملی جهت بهبود وضع موجود. فصلنامه مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 19(4)،91-108. بازیابی شده در 2 اردیبهشت 1399 از

http://nastinfo.nlai.ir/article_304.html

تفرشی، شکوه؛ دروگرکلخوران، سولماز (1388). بررسی میزان آشنایی و بهره‌گیری دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج از کتابخانه‌های آن واحد. دانش‌شناسی (علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی و فناوری اطلاعات)، 2(5)، 33-44. بازیابی شده در 2 اردیبهشت 1399 از

http://qje.iau-tnb.ac.ir/article_520722_32e4e85a4486803630495af4a08974ed.pdf

تودار، سید رسول؛ اباذری، زهرا؛ میرحسینی، زهره؛ حریری، نجلا (1399). شناسایی عوامل مؤثر بر نوآوری سازمانی در کتابخانه‌های دانشگاه آزاد اسلامی با استفاده از تکنیک دلفی. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 9(4)، 55-88. بازیابی شده در 2 اردیبهشت 1399 از http://journal.bpj.ir/article_673735.html

چنگانیان خوراسگانی، محمدحسین؛ عاصمی، عاصفه (1395). بررسی کیفیت خدمات کتابخانه‌های دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان (اصفهان) از دید کاربران بر اساس مدل لایب کوال. نظام‌ها و خدمات اطلاعاتی، 5(1,2)، 91-104.

صدیقی، امیرحسین (۱۳۹۶). حکمرانی مسئولانه داده از منظر اجتماعی. ارائه شده در سومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت و مهندسی صنایع با تأکید بر مدیریت دانش تعالی و توانمندی رقابتی (تهران، 7- 8 دی 1396). بازیابی شده در 11 اردیبهشت 1399 از https://civilica.com/doc/756286/

فتح‌اله‌زاده، فرحناز (۱۳۹۶). الزامات ارزیابی مدل بلوغ داده: آیا مدل‌های حکمرانی داده این الزامات را برآورده می‌کنند؟. ارائه شده در همایش ملی حاکمیت اطلاعات (ادکا). تهران: کتابدار.

فتح اله‌زاده، فرحناز و امینی، مصطفی (1396). مروری بر مدل‌های بلوغ حکمرانی داده‌ها در بنگاه‌های اقتصادی. ارائه شده در پنجمین همایش مدیران فناوری اطلاعات، پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (تهران، 5 آذر 1396). بازیابی شده در 23 اردیبهشت 1399 از https://civilica.com/doc/714526/

مرتضوی، محمدرضا (1397). طراحی چارچوب حاکمیت داده در مراکز تبادل داده و اطلاعات ملی (مورد مطالعه: وزارت علوم، پژوهشات و فناوری). [پیشنهاده]. پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایران داک)، تهران. بازیابی شده در 23 اردیبهشت 1399 از https://irandoc.ac.ir/thesis-student/913

نامداریان، لیلا (۱۳۹۶). بررسی و تحلیل راهبردهای حکمرانی داده در مؤسسات مالی. ارائه شده در پنجمین همایش مدیران فناوری اطلاعات، پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (تهران، 5 آذر 1396). بازیابی شده در 23 اردیبهشت 1399 از: https://irandoc.ac.ir/sites/fa/files/attach/article/analysisofdatagovernancestrategiesinfinancialinstitutions.pdf

نوروزی، یعقوب، عربلو، حمید. (1389). بررسی کاربرد اصول بازاریابی در ارائه خدمات اطلاعاتی در کتابخانه‌های دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران. تحقیقات کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاهی، 44(2)، 93-111. بازیابی شده در 25 اردیبهشت 1399 از: https://jlib.ut.ac.ir/article_22884.html.

Alhassan, I., Sammon, D., & Daly, M. (2019). Critical success factors for data governance: a telecommunications case study. Journal of Decision Systems, 28(1), 41-61. DOI:10.1080/12460125.2019.1633226

Andry, J. F., & Setiawan, A. K. (2019). IT Governance Evaluation using COBIT 5 Framework on the National Library. Jurnal Sistem Informasi, 15(1), 10-17. DOI: https://doi.org/10.21609/jsi.v15i1.790

Bello-Orgaz, G., Jung, J. J., & Camacho, D. (2016). Social big data: Recent achievements and new challenges. Information Fusion, 28, 45-59.

 https://doi.org/10.1016/j.inffus.2015.08.005

Brous, P., Janssen, M., & Vilminko-Heikkinen, R. (2016, September). Coordinating decision-making in data management activities: a systematic review of data governance principles. In International Conference on Electronic Government (pp. 115-125). Springer, Cham. DOI:10.1007/978-3-319-44421-5_9

DeStefano, R. J., Tao, L., & Gai, K. (2016, June). Improving data governance in large organizations through ontology and linked data. In 2016 IEEE 3rd International Conference on Cyber Security and Cloud Computing (CSCloud) (pp. 279-284). IEEE. DOI: 10.1109/CSCloud.2016.47

Eckartz, S. M., Hofman, W. J., & Van Veenstra, A. F. (2014, September). A decision model for data sharing. In International conference on electronic government (pp. 253-264). Springer, Berlin, Heidelberg.

Gërvalla, M., Preniqi, N., & Kopacek, P. (2018). IT Infrastructure Library (ITIL) framework approach to IT Governance. IFAC-PapersOnLine, 51(30), 181-185.

Jin, X., Wah, B. W., Cheng, X., & Wang, Y. (2015). Significance and challenges of big data research. Big Data Research, 2(2), 59-64.

Khan, N., Yaqoob, I., Hashem, I. A. T., Inayat, Z., Ali, M., Kamaleldin, W. & Gani, A. (2014). Big data: survey, technologies, opportunities, and challenges. The Scientific World Journal, 2014. https://doi.org/10.1155/2014/712826

Khatri, V., and Brown, C. V. (2010). Designing Data Governance. Communications of the ACM, 53 (1), 148–152.

DOI: http://doi.acm.org/10.1145/1629175.1629210

Koltay, T. (2016). Data governance, data literacy and the management of data quality. IFLA journal, 42(4), 303-312.

Liping, K. U. (2016). Data governance: opportunity for the library. Journal of Library Science in China, 9, 29-45.

Olaitan, O., Herselman, M., & Wayi, N. (2019). A Data Governance Maturity Evaluation Model for government departments of the Eastern Cape province, South Africa. South African Journal of Information Management, 21(1), 1-12. http://dx.doi.org/10.4102/sajim.v21i1.996

Proença, D., Vieira, R., & Borbinha, J. (2016). A maturity model for information governance. In International Conference on Theory and Practice of Digital Libraries (pp. 15-26). Springer, Cham. DOI:10.1109/CISTI.2016.7521480

Scupola, A., & Zanfei, A. (2016). Governance and innovation in public sector services: The case of the digital library. Government Information Quarterly, 33(2), 237-249. https://doi.org/10.1016/j.giq.2016.04.005

Susha, I., Janssen, M., & Verhulst, S. (2017). Data collaboratives as a new frontier of cross-sector partnerships in the age of open data: taxonomy development. Retrieved from

https://aisel.aisnet.org/cgi/viewcontent.cgi?article=1347&context=hicss-50

Thomas, G. (2006). The DGI data governance framework. The Data Governance Institute, Orlando, FL (USA), 20. Retrieved from: https://www.datasqlvisionary.com/wp-content/uploads/2018/06/dgi_framework.pdf

Thomas, G. (2009). How to use the DGI data governance framework to configure your program. Data Governance Institute, 17. Retrieved from: http://www.datagovernance.com/wp-content/uploads/2020/07/wp_how_to_use_the_dgi_data_governance_framework.pdf

Were, V., & Moturi, C. (2017). Toward a data governance model for the Kenya health professional regulatory authorities. The TQM Journal, 29(4), 579-589. DOI:10.1108/TQM-10-2016-0092