شناسایی و رتبه‌بندی موانع جذب و توسعه مشارکت‌های مردمی در کتابخانه‌های عمومی ایران

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 15، دوره 11، شماره 2 - شماره پیاپی 22، دی 1400، صفحه 291-311   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/infosci.2021.24083.0

نویسندگان

منصور کوهی رستمی^{* 1}؛ فاطمه محمدزاده²؛ فریده عصاره³

¹استادیار گروه علم اطلاعات و دانش شناسی/ دانشگاه شهید چمران اهواز

²کارشناس ارشد علم اطاعات و دانش شناسی/دانشگاه شهید چمران اهواز

³استاد گروه علم اطلاعات و دانش شناسی /دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

مقدمه: مطالعه صورت‌های روابط اجتماعی میان افراد در کانون توجه مطالعات جامعه­شناختی قرار دارد، مشارکت نیز به‌عنوان یکی از اشکال روابط اجتماعی دارای جایگاهی ویژه است که می‎‌بایست به آن توجه کافی شود. یکی از مهم­ترین نمودهای مشارکت، مشارکت فرهنگی در توسعه کتابخانه­های عمومی است. هدف پژوهش حاضر، بررسی موانع جذب و توسعه مشارکت‌های مردمی در کتابخانه‌های عمومی از دیدگاه خیرین کتابخانه‌ساز کشور است.
روش ­شناسی: پژوهش حاضر، از نظر هدف، یک پژوهش اکتشافی است که با استفاده از روش پژوهش آمیخته انجام شده است. در بخش کیفی پژوهش، 15 نفر از خیرین فعال کتابخانه ­ساز به‌صورت هدفمند و با روش نمونه‌گیری گلوله برفی مورد مصاحبه قرار گرفتند. جامعه پژوهش در بخش کمی، خیرین فعال کتابخانه ­های عمومی کشور هستند؛ از آنجایی که حجم جامعه پژوهش مشخص نبود برای تعیین نمونه از فرمول تعیین حجم نمونه با جامعه نامشخص استفاده شد و پرسشنامه بین 246 نفر از آنها، توزیع و گردآوری شد. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از آزمون‌های استنباطی شامل آزمون کلموگروف اسمیرنوف، تحلیل عاملی اکتشافی و تحلیل عاملی تأییدی و از نرم‌افزارهای اس‌پی‌اس‌اس 22 و پی‌ال‌اس 8/3 استفاده شده است.   
یافته‌ها: با توجه به یافته‌های پژوهش، موانع ساختاری، موانع زمینه­ای و موانع رفتاری به‌عنوان موانع مؤثر در جذب مشارکت‌های مردمی شناسایی شدند. نتایج حاصل از تحلیل عاملی تأییدی نشان داد که موانع ساختاری با ضریب تأثیر 882/0، موانع زمینه‌ایی با ضریب 832/0 و موانع رفتاری با ضریب 818/0 به ترتیب در اولویت­های اول تا سوم موانع جذب مشارکت­های مردمی در کتابخانه­ های عمومی هستند. 
نتیجه‌: در راستای موانع موجود در جذب مشارکت‌های مردمی در کتابخانه‌های عمومی، حل مشکلات و کاستی‌ها در کتابخانه‌های عمومی به مشارکت مردمی نیاز دارد اما این کار بدون برنامه‌ریزی ممکن نیست. هماهنگی نهادهای گوناگون، وضع قوانین و مقررات برای گسترش مشارکت، آگاه‌سازی مسئولان و مدیران و کارکنان نهاد کتابخانه‌های عمومی، تبلیغ و گسترش مشارکت به روش‌های گوناگون، فراهم ساختن زمینه‌های قانونی و اجتماعی و آماده کردن بسترهای لازم برای تبادل افکار و نقد و تحلیل برنامه‌ها از جمله‌ اقدامات در راستای حذف موانع هستند.

کلیدواژه‌ها

کتابخانه‌های عمومی ایران؛ مشارکت‌های مردمی؛ خیرین؛ موانع

مراجع

باستی، عنایت‌الله (1377). بررسی شیوه مشارکت مؤثر مردم در مسائل آموزش‌وپرورش نواحی چهارگانه شیراز از دیدگاه معلمین، اساتید، مدیران و اولیا دانش‌‌آموزان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان، اصفهان.

پیمانخواه، مطهره؛ خراسانی، محبوبه و روفی، قاسم (1396). نقش و تأثیر ارتباط با خیرین در جذب کمک‌های مردمی جهت ساخت و ارتقای کتابخانه‌های عمومی استان سمنان. همایش مهارت‌های ارتباطی کتابداران. بازیابی شده در 10 آبان 1400 از     https://b2n.ir/t27243

خندان، زهرا و سالاری، محمود (1396). شناسایی عوامل مؤثر ارتباط با خیرین و موانع آن در کتابخانه‌های عمومی خراسان رضوی. همایش مهارت‌های ارتباطی کتابداران. بازیابی شده در 10 آبان 1400 از    https://b2n.ir/q55457

رضایی‌شریف‌آبادی، سعید، شاملو، زهرا (1387). ترویج علم؛ چشم‌اندازها، فرصت‌ها، چالش‌ها (مجموعه مقالات دومین همایش سراسری اتحادیه انجمن‌های علمی دانشجویی کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران. ادکا). تهران: نشرکتابدار.

رهنورد، فرج اله (1378). مدیریت مشارکتی: تئوری و عمل، تهران، مرکز آموزش مدیریت دولت.

شهریاری، امیرعطاء (1394). عوامل مؤثر بر جذب مشارکت‌های مردمی در کتابخانه­های عمومی شهر مشهد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد غیر دولتی ـ مؤسسه‌های آموزش عالی غیردولتی‌ـ ‌غیرانتفاعی ـ دانشگاه امام رضا علیه السلام - دانشکده ادبیات و علوم انسانی.

غفاری، غلامرضا، نیازی، محسن (1386). جامعه‌شناسی مشارکت. تهران، انتشارات نزدیک.

فدایی عراقی، غلامرضا (1375). کتاب و کتابخانه: مدیریت و توسعه فرهنگی (مجموعه مقالات). تهران: سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، گروه انتشارات.

کوثری، مسعود (1380). مشارکت فرهنگی. تهران: آن.

 منصوری، علی، سلیمیان‌ریزی، ملیحه (1395). بررسی عوامل مؤثر بر جذب و توسعه مشارکت‌های خیرین کتابخانه ساز. مطالعات کتابداری و علم اطلاعات.26 (2)، 19-32.  DOI: 10.22055/SLIS.2017.12657

هنورد، فرج‌الله (1378). تبیین فلسفه مدیریت مشارکتی. فرایند مدیریت و توسعه، ۱۳ (۲): ۷-۱۶. بازیابی شده در 10 آبان 1400 از:   https://jmdp.ir/article-1-1109-fa.html

Hunter, T. C. (2009). Cyber-fundraising and North Carolina public libraries. North Carolina Libraries, 60 (4), 103-10. Available from: http://www.ncl.ecu.edu/index.php/NCL

Neale, S. (2011). Fundraising by Friends of the Library Groups: Profitability Trends and Effectiveness of Recent Initiatives. Available from: http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:H1QNjwu-SbsJ:www.ala.org/united/sites/ala.org.united/files/content/friends/orgtools/sally-neale_friends-fundraising_11-16.pdf+&cd=2&hl=fa&ct=clnk&gl=ir

Roose, H, & Daenekindt, S.B.L. (2015). Trends in cultural participation. In International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences (Second Edition) (pp. 447–452). doi.org/10.1016/B978-0-08-097086-8.10452-0