روابط پیدا و پنهان پژوهش‌های سازماندهی دانش در جهان: تحلیل هم‌استنادی

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 2، دوره 11، شماره 2 - شماره پیاپی 22، دی 1400، صفحه 20-43  

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/infosci.2021.24196.0

نویسندگان

امید علی پور ¹؛ فرامرز سهیلی ²؛ ثریا ضیایی³؛ علی اکبر خاصه ²

¹دانش آموخته دکتری/ دانشگاه پیام نور

²دانشیار/ دانشگاه پیام نور

³دانشیار/دانشگاه پیام نور

چکیده

مقدمه: سازماندهی دانش از مباحث قدیمی و اساسی کتابداری و اطلاع‏رسانی به‌شمار می‌رود. هدف پژوهش حاضر آشکارسازی روابط پیدا و پنهان پژوهشگران سازمان‏دهی دانش در جهان است.
روش‌شناسی: نوع پژوهش کاربردی است که با رویکرد علم‌سنجی و با روش تحلیل هم‏‌استنادی انجام‌شده است. رکوردهای پژوهش بر مبنای کلیه مقاله‌های دو مجله سازماندهی دانش و فصلنامه فهرست‌نویسی و رده‌بندی و کلیدواژه‌های مرتبط با قلمرو سازماندهی دانش نمایه شده در وبگاه علم در سال‌های 1900 تا 2019 گردآوری‌شده است. در نهایت 17950 رکورد به‌صورت کامل همراه با مأخذ با فرمت plain text  موردبررسی قرار گرفت. تعداد کل استنادها 360143 بود. در این پژوهش، نویسندگانی که 130 استناد و بیشتر دریافت کرده بودند، مورد مطالعه قرار گرفتند که تعداد این افراد 178 نفر بود. به‌منظور ترسیم شبکه هم‌استنادی از ماتریس 178 در 178 استفاده و شبکه هم‌استنادی نویسندگان ترسیم شد. در ادامه ماتریس متقارن ایجادشده به ماتریس همبستگی تبدیل شد. برای ترسیم ماتریس از نرم‌افزار بیب اکسل، برای تحلیل شبکه‌های هم‌استنادی از نرم‌افزار یو‌سی‌آی‌نت، برای ترسیم شبکه هم‌استنادی از نرم‌افزار ووز ویور، برای ترسیم نمودار دندروگرام از نرم‌افزار اس.پی.اس.اس و برای ترسیم نمودار راهبردی نیز از نرم‌افزار اکسل استفاده گردید.
یافته‌ها: یورلند پرتألیف‌ترین و سالتون پراستنادترین پژوهشگر سازماندهی دانش در جهان هستند. هم‌چنین زوج روبرتسون و سالتون دارای بیشترین هم‌استنادی است. ساختار فکری سازماندهی دانش از یازده خوشه اصلی تشکیل‌شده است. بزرگ‌ترین خوشه (خوشه چهارم) شامل سی‌وشش پژوهشگر است که به موضوع بازیابی اطلاعات پرداخته است. پس‌ازآن، خوشه نخست با سی‌وپنج نویسنده است که با موضوع رفتار اطلاع‌یابی ـ بازیابی اطلاعات آمده است. خوشه‌های ده و یازده نیز هرکدام دارای هجده پژوهشگر است که به موضوع‌های فهرست‌نویسی و رده‌بندی و سازماندهی دانش پرداخته‌اند. خوشه نه با هفت نویسنده کوچک‌ترین خوشه است که به موضوع علم‌سنجی پرداخته است. خوشه‌های ترکیبی، علم‌سنجی، هستی‌شناسی و فهرست‌نویسی و رده‌بندی دارای بالاترین تراکم و خوشه‌های بازیابی اطلاعات و سازماندهی دانش دارای بالاترین مرکزیت هستند.
نتیجه‌: ایجاد پیوند هم استنادی میان نویسندگان سازماندهی دانش، نشان‌دهنده ارتباط فکری میان نویسندگان این قلمرو است. همه نویسندگان پرانتشار سازماندهی دانش، لزوماً جزء نویسندگان پراستناد محسوب نمی‌شوند. موضوع‌های بازیابی اطلاعات، رفتار اطلاع‌یابی و سازماندهی دانش نقش پررنگی در پژوهش‌های سازماندهی دانش دارند. نویسندگان پرانتشار و پراستناد، حضور مؤثرتری در نقشه علمی هم استنادی دارند. تحلیل هم استنادی نویسندگان، می‌تواند مهم‌ترین نویسندگان و روابط بین آن‌ها را نمایش دهد. از این تحلیل‌ها می‌توان در سیاست‌گذاری‌های کلان بهره برد.

کلیدواژه‌ها

علم‌سنجی؛ ساختار دانش؛ تحلیل استنادی؛ تحلیل هم‌استنادی؛ سازماندهی دانش

مراجع

خاصه، علی‌اکبر، سهیلی، فرامرز (1397). ترسیم چشم‌انداز پژوهش در علم‌سنجی و حوزه‌های سنجشی وابسته. پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات، ۳۳ (۳)، ۹۴۱-۹۶۶. بازیابی شده در 8 خرداد 1400 از

https://jipm.irandoc.ac.ir/article-1-3062-fa.html

خزانه‌ها، مهدیه، حیدری، غلامرضا، مصطفوی، اسماعیل (1398). تحلیل ساختار مطالعات «نظریه‌های علم اطلاعات» بر اساس تحلیل شبکه هم‌واژگانی مقاله‌های در پایگاه اطلاعاتی وب‌آوساینس (۱۹۸۳– ۲۰۱۷). پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات، ۳۴ (۳)، ۱۰۵۱-۱۰۷۶. بازیابی شده در 8 خرداد 1400 از

https://jipm.irandoc.ac.ir/article-1-3891-fa.html

دانش، فرشید (1399). کشف و دیداری‌سازی الگوهای برجسته، روابط پنهان و گرایش‌های موضوعی سازماندهی دانش. پژوهش‌نامه پردازش و مدیریت اطلاعات، 36(2)، 469-500. بازیابی شده در 8 خرداد 1400 از

 https://jipm.irandoc.ac.ir/article-1-4354-fa.html

دانش، فرشید، نعمت اللهی، زهرا (1399). خوشه‌بندی مفاهیم و رویدادهای نوپدید سازماندهی دانش. فصلنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 23(2)، 53-85. doi: 10.30481/lis.2020.213568.1666.53-85

دانیالی، سمیرا، نقشینه، نادر (1393). ترسیم نقشه هم‌استنادی نویسندگان برجسته حوزه‌ی بازیابی تصویر. مجله علم‌سنجی کاسپین، ۱ (۲)، ۶۶-۷۳. بازیابی شده در 8 خرداد 1400 از

http://cjs.mubabol.ac.ir/article-1-51-fa.html

سهیلی، فرامرز، شعبانی، علی، خاصه، علی‌اکبر (1394). ساختار فکری دانش در حوزۀ رفتار اطلاعاتی: مطالعۀ هم واژگانی، تعامل انسان و اطلاعات، ۲ (۴)،21-36. بازیابی شده در 8 خرداد 1400 از

https://hii.khu.ac.ir/article-1-2446-fa.html

مختارپور، رضا، حیدری، غلامرضا، زوارقی، رسول (1398). تحلیل ساختار فکری مدارک علم اطلاعات و دانش‌شناسی ایران (۱۹۷۰-۲۰۱۶)؛ مطالعه هم‌استنادی. پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات، ۳۵ (۱)، ۲۳۳-۲۶۰. بازیابی شده در 8 خرداد 1400 از

https://jipm.irandoc.ac.ir/article-1-3806-fa.html

Borner, K. Chen, C. & Boyack, K. W. (2003). Visualizing knowledge domains. Annual review of information science and technology, 37(1), 179–255.

https://doi.org/10.1002/aris.1440370106

Bu, Y. Wang, B. Huang, W. B. Che, S. & Huang, Y. (2018). Using the appearance of citations in full text on author co-citation analysis. Scientometrics, 116(1), 275-289.‏ https://doi.org/10.1007/s11192-018-2757-z

Bu, Y., Wang, B., Huang, W. B., & Che, S. (2017, October). MFTACA: An Author Co-citation Analysis Method Combined with Metadata in Full Text. In ISSI, 916-927. Retrieved on 29may 2021from

https://www.semanticscholar.org/paper/MFTACA%3A-An-Author-Co-citation-Analysis-Method-with-Bu-Wang/c77aeb4c8f2a2cdb09dfe5c9c25e5a3fbae22b04

Castanha, R. C. G. & Wolfram, D. (2018). The domain of knowledge organization: A bibliometric analysis of prolific authors and their intellectual space. KO KNOWLEDGE ORGANIZATION, 45(1), 13-22.‏

https://doi.org/10.5771/0943-7444-2018-1-13

Chang, Y. W. Huang, M. H. & Lin, C. W. (2015). Evolution of research subjects in library and information science based on keyword, bibliographical coupling, and co-citation analyses. Scientometrics, 105(3), 2071-2087. https://doi.org/10.1007/s11192-015-1762-8

Gonzalez-Valiente, C. L. Santos, M. L. & Arencibia-Jorge, R. (2019). Evolution of the Socio-cognitive Structure of Knowledge Management (1986–2015): An Author Co-citation Analysis. Journal of Data and Information Science, 4(2), 36-55.‏DOI: 10.2478/jdis-2019-XXXX

Hou, J. Yang, X. & Chen, C. (2018). Emerging trends and new developments in information science: A document co-citation analysis (2009–2016). Scientometrics, 115(2), 869-892.‏ https://doi.org/10.1007/s11192-018-2695-9

Jeong, Y.K. Song, M. and Ding, Y. (2014). Content-based author co-citation analysis. Journal of Informetrics, 8(1), 197-211. https://doi.org/10.1016/j.joi.2013.12.001

Ke, W. Yunjiang, X. Xiao, L. & Weichan, L. (2013, August). Analysis on current research of supernetwork through knowledge mapping method. In International Conference on Knowledge Science, Engineering and Management, 538-550 .Springer, Berlin, Heidelberg.‏ https://doi.org/10.1007/978-3-642-39787-5_45

Khasseh, A. A. Soheili, F. & Chelak, A. M. (2018). An author co-citation analysis of 37 years of iMetrics. The Electronic Library, 319-337. https://doi.org/10.1108/EL-09-2016-0191

Liu, G.Y. Hu, J.M. & Wang, H.L. (2012). A co-word analysis of digital library field in China. Scientometrics, 91(1), 203-217. https://doi.org/10.1007/s11192-011-0586-4

Mazzocchi, F. (2018). Knowledge organization system (KOS): an introductory critical account. KO KNOWLEDGE ORGANIZATION, 45(1), 54-78.‏ https://doi.org/10.5771/0943-7444-2018-1-54

McCain, K. W. (1990). Mapping authors in intellectual space: A technical overview. Journal of the American Society for Information Science, 41(6), 433–443.

https://doi.org/10.1002/(SICI)1097-4571(199009)41:6<433::AID-ASI11>3.0.CO;2-Q

Melcer, E. Nguyen, T. H. D. Chen, Z. Canossa, A. El-Nasr, M. S. & Isbister, K. (2015). Games research today: Analyzing the academic landscape 2000-2014. Network, 17, 20.‏ Retrieved on 29may 2021from

http://www.fdg2015.org/papers/fdg2015_paper_41.pdf

Shiau, W. L., Dwivedi, Y. K., & Yang, H. S. (2017). Co-citation and cluster analyses of extant literature on social networks. International Journal of Information Management, 37(5), 390-399. https://doi.org/10.1016/j.ijinfomgt.2017.04.007

Tsay, M. Y., Tseng, Y. W., & Lai, C. H. (2019). Construction of Knowledge Map by Co-Citation Analysis: A Case Study on the Topic of Information Behavior. In ISSI, 2592-2593. Retrieved on 29may 2021from

https://dblp.org/db/conf/issi/issi2019.html

Verma, S. (2018). Mapping the intellectual structure of the big data research in the IS discipline: A citation/co-citation analysis. Information Resources Management Journal (IRMJ), 31(1), 21-52.‏ DOI: 10.4018/IRMJ.2018010102

 White, H. D. & Griffith, B. C. (1981). Author co-citation: A literature measure of intellectual structure. Journal of the American Society for Information Science, 32(3), 163–171.

White, H. D. (2003). Pathfinder networks and author cocitation analysis: A remapping of

paradigmatic information scientists. Journal of the American Society for Information Science and Technology, 54(5), 423–434.  https://doi.org/10.1002/asi.4630320302

Yaghtin, M. Sotudeh, H. Mirzabeigi, M. Fakhrahmad, S. M. & Mohammadi, M. (2019). In quest of new document relations: evaluating co-opinion relations between co-citations and its impact on Information retrieval effectiveness. Scientometrics, 119(2), 987-1008.‏ DOI: 10.1007/s11192-019-03058-3

Zhao, D. & Strotmann, A. (2020). Telescopic and panoramic views of library and information science research 2011–2018: a comparison of four weighting schemes for author co-citation analysis. Scientometrics, 1-16.‏ DOI: 10.1007/s11192-020-03462-0

Zou, Q. (2018). Represent Changes of Knowledge Organization Systems on the Semantic Web. International Journal of Librarianship, 3(1), 67-77.‏ 10.23974/ijol.2018.vol3.1.64