اولویت‌بندی بازارهای هدف گوجه فرنگی ایران بر اساس شاخص‌های رقابت بازاری

اقتصاد و توسعه کشاورزی

مقاله 4، دوره 36، شماره 1 - شماره پیاپی 54، فروردین 1401، صفحه 49-65   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jead.2022.72231.1075

نویسندگان

اتابک کاظم پور¹؛ حامد رفیعی^{* 1}؛ حسین نوروزی¹؛ سید عباس زارع¹؛ لیلا یوسف زاده²؛ مطهره کبودتبار¹

¹گروه اقتصاد کشاورزی ، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تهران، کرج، ایران

²گروه اقتصاد کشاورزی، دانکشده کشاورزی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

چکیده

نظر به پتانسیل بالای کشور در زمینه تولید و صادرات گوجه فرنگی پژوهش حاضر با هدف بررسی مزیت نسبی، تعیین ساختار بازار صادراتی و اولویت‌بندی بازارهای هدف صادراتی این محصول در ایران صورت پذیرفته است. دوره مورد مطالعه این پژوهش 97-1380 می‌باشد. بدین منظور مطالعه حاضر با استفاده از شاخص های مزیت نسبی آشکارشده، مزیت نسبی آشکار شده متقارن، نسبت‌های تمرکز و شاخص هرفیندال- هیرشمن به بررسی الگوی تجاری و ساختار بازار صادراتی گوجه فرنگی ایران و جهان پرداخته است. در ادامه به منظور اولویت‌بندی بازارهای هدف گوجه فرنگی ایران از روش تحلیل تاکسونومی عددی استفاده شد. نتایج نشان داد که مزیت نسبی گوجه فرنگی ایران در سال‌های مورد مطالعه با نوسانات زیادی همراه بوده و ریسک رقابتی برای صادرکنندگان این محصول در ایران نسبت به رقبا بالاتر بوده است. ساختار بازار صادراتی این محصول در جهان ابتدا انحصار چندجانبه بسته بوده است که با گذشت زمان رقابتی‌تر شده و به انحصار چندجانبه تغییر یافته است. ساختار بازار صادراتی گوجه فرنگی ایران همواره بنگاه مسلط بوده است که این وضعیت به دلیل کاهش درآمد ارزی حاصل از صادرات ایران و کاهش قدرت چانه زنی ایران در بازار های جهانی عمدتاً به ضرر کشور ایران و به نفع کشورهای وارد کننده می‌باشد. با توجه به شاخص‌های مورد بررسی نتایج حاکی از آن است که کشورهای ازبکستان، ارمنستان، اکراین، قرقیزستان و آذربایجان به ترتیب بهترین بازارها برای گوجه فرنگی ایران محسوب می‌شوند. لذا پیشنهاد می‌شود با تمرکز بر کشورهای اولویت‌دار و با بررسی شرایط موجود در بازارهای هدف بویژه سلیقه مشتریان در آنها نفوذ کرد.

واژه‌های کلیدی: ایران، بازار هدف، تاکسونومی عددی، ساختار بازار صادراتی، شاخص هرفیندال- هیرشمن

کلیدواژه‌ها

ایران؛ بازار هدف؛ تاکسونومی عددی؛ ساختار بازار صادراتی؛ شاخص هرفیندال- هیرشمن

مراجع

1. Agom I., Etim C., and Etuk A. 2012. Analysis of Wholesale Frozen Fish Markets in Calabar, Cross River State, Nigeria. Trends in Agricultural Economics 5: 61-69. DOI: 3923/tae.2012.61.69.
2. Akbari N.A., Ansari A., and Mortazavi S.A. 2008. Investigating the comparative advantage of agricultural exports (Case study of Isfahan province). Journal of Isfahan University 31: 1-20. (In Persian)
3. Ardekani , Farhadian H., and Pezeshkirad GH.R. 2017. Determine the Degree of Dairy Industry Development in Iran Provinces; Using Numerical Taxonomy Technique. Quarterly Iranian Journal of Food Science and Technology 14: 51-60. (In Persian)
4. Balassa B. 1965. Trade liberalization and “revealed” comparative advantage. The Manchester School of Economics and Social Studies. Manchester.
5. Barkhordar F., and Mohammadinejad A. 2018. Factors Influencing Growth of Crop Production and Horticulture Subsectors in Iran. Journal of Agricultural Economics Research 10: 15-32. (In Persian)
6. Batmani E., and Zaraatkish S.Y. 2021. The Degree of Development in Kermanshah Province Towns Using Numerical Taxonomy. Journal of Agricultural Economics Research 13: 1-24. (In Persian)
7. Brasili A., Epifani P., and Helg R. 2000. On the dynamics of trade patterns, DE ECONOMIST 2: 157-233. DOI: 1023/A:1004065229330.
8. Du Y.D., Cao H.X., Liu S.Q., Gu X.B., and Cao Y.X. 2017. Response of yield, quality, water and nitrogen use efficiency of tomato to different levels of water and nitrogen under drip irrigation in Northwestern China. Journal of Integrative Agriculture 16: 1153–1161.
9. Ebadi J., and Shahiki Tash N. 2004. An Investigation of the Structure of Selected Industrial Market of the Iranian Export Commodities, Quarterly Iranian Journal of Trade Studies (Ijts) 8: 33-57. (In Persian)
10. Fahimifar J., Valibeigi H., and Abedin M.R. 2004. The Ranking of Target Markets of Selected Petrochemical Products of Iran. Quarterly Iranian Journal of Trade Studies (Ijts) 8: 153-202. (In Persian)
11. Food and Agriculture Organization of the United Nations. 2020. Available at http://WWW.FAO.org.
12. Ishchukova N., and Smutka L. 2013. Revealed comparative advantage of Russian agricultural exports. Acta Universitatis Agriculture ET Silviculturae Mendelianae Brunensis 104: 941-952. DOI: 10.11118/actaun201361040941.
13. Islam S. 2001. Concentration of international trade in high technology products. Applied Economics Letters 8: 95-97. https://doi.org/10.1080/13504850150204138.
14. Laibuni M., and Omiti M. 2014. Market Structure and Price: An empirical analysis of Irish potato markets in Kenya. Kenya.
15. Maddala G.C., Dobson S., and Millen E. 1995. Microeconomics, The regulation of monopoly, chap: 10, Press Mc Grawhill Book Company 185-195.
16. Mahmodi A., and Vali Beighi H. 2004. Analyzing the relative advantages and prioritizing target markets of Iranian dairy products exports. Selection of lectures and selection of articles of the 9th Non-oil Export Promotion Conference of the country. Tabriz Chamber of Commerce Industries, Mines and Agriculture 154-159. (In Persian)
17. Masarah P., David D., and Carlo M. 2018. Assessing market competition and vendors’ size and scope on AlphaBay. International Journal of Drug Policy 54: 87-98. DOI: 1016/j.drugpo.2018.01.003.
18. Mehrabi Boshr Abadi H., and Neshat A. 2010. Investigation of Effective Factors on Iran’s Comparative Advantage in Pistachio Export and Ranking of its Target Markets. Iranian Journal of Trade Studies 14: 213-233. (In Persian)
19. Modarresi M., Afrasiabi S., Bagheri Garbollagh H., and Khani Kh. 2020. Prioritizing Export Target Markets of Tomato Iran Using Numerical Taxonomy Analysis. Journal of International Bisuness Administration 3: 103-119. (In Persian). DOI: 10.22034/jiba.2020.10749.
20. Mojaverian S. M., Ahmadi Kaligi S., and Amin Ravan M. 2016. Determination of Medical Plant Export Target Markets in Iran. Iranian Journal of Agricultural Economics and Development Research 46: 726-737. (In Persian) https://dx.doi.org/10.22059/ijaedr.2021.328785.669074.
21. Pakravan M., Mehrabi Boshrabadi H., Ghilanpour A., and Esmaily F. 2011. Studying Iranian Pistachio Export Position: Comparative Advantage and Trading Map Approach. Agricultural Economics and Development 19: 1-26. (In Persian)
22. Raheli 2017. Srudy of Comparative Advantage and Target Markets for Agricultural Exports of East Azarbayjan Province 9(36): 39-66. (In Persian)
23. Rudinskaya T. 2019. “Investigation of the Determinants of Market Power on Czech Pork Meat Market “. AGRIS on-line Papers in Economics and Informatics 11(2): 71-80. DOI: 7160/aol.2019.110207.
24. Sadeghi K., Khodaverdizadeh S., and Khodaverdizadeh M. 2011. Comparative Advantage and World Market Structure of Saffron. Quarterly Journal of Agricultural Economics Research 3: 59-67. (In Persian)
25. Todaro 1942. Economic Development in the Third World, translated by Farjadi, Gholamreza. Koohsar Publications.
26. Vijayasri V. 2013. The importance of International Trade in the World. International Journal of Marketing Financial Services and Management Research 9: 111-119.