تحلیل الگوی نابرابری‌های فضایی و عوامل موثر بر آن با تاکید بر شاخص‌های اقتصادی موردکاوی: شهر اردبیل

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 22 دی 1400  

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2022.73673.1135

نویسندگان

پروین ده ده زاده سیلابی ¹؛ عطا غفاری گیلانده ²؛ حسین نظم فر³؛ علیرضا محمدی¹

¹دانشگاه محقق اردبیلی

²استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری.دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه محقق اردبیلی. اردبیل. ایران

³دانشگاه محقق اردبیلی، برنامه ریزی شهری

چکیده

نابرابری و تفاوت‌های عمده اقتصادی بین مناطق مختلف شهری برای دوره‌های زمانی طولانی آثار مخربی بر کارآیی اقتصاد بجای می‌گذارد. به علاوه چنین تفاوت‌هایی ممکن است به لحاظ سیاسی و اجتماعی نیز نتایج نا‌مطلوبی به دنبال داشته باشد. در حال حاضر نیز نحوه توزیع فضایی شاخص‌های اقتصادی یکی از مشکلات مدیریت شهری در پاسخگویی به شهروندان است. در این راستا بررسی و ﺷﻨﺎﺧﺖ وﺿﻌﯿﺖ ﻣﻨﺎﻃﻖ مختلف شهری و ﻗﺎﺑﻠﯿﺖﻫﺎ و ﮐﺎﺳﺘﯽ آن در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی‌های شهری اﻫﻤﯿﺖ وﯾﮋه‌ای دارد؛ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ وﺿﻌﯿﺖ ﻣﻮﺟﻮد مناطق شهری از ﻟﺤﺎظ ﺗﻮﺳﻌﻪ و نحوه توزیع شاخص‌های اقتصادی در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ دﯾﮕﺮی ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ اوﻟﯿﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﺑﺮای رﻓﻊ ﻧﺎ‌ﺑﺮاﺑﺮی و ﻋﺪم ﺗﻌﺎدل ﻣﺤﺴﻮب ﺷﻮد.در شهر اردبیل نیز نابرابری مناطق شهری در برخورداری از شاخص‌های اقتصادی و عدم تعادل فضایی موجبات دوری شهر از شاخص‌های پایداری شهری شده است. این فضا‌های ناهمگون و نابرابر نه تنها درکل گستره شهر مشهود است بلکه در بین مناطق شهر بیشتر خودنمایی می‌کند این پژوهش با هدف سنجش میزان نابرابری‌های فضایی در بلوک‌های شهر اردبیل با تاکید بر شاخص‌های اقتصادی و شناسایی عوامل موثر بر گسترش آن انجام شده است. مبتنی بر این خصیصه‌ها از مدل‌های آمار فضایی، تحلیل لکه‌های داغ و خودهمبستگی فضایی در نرم‌افزار Arc/GIS و همچنین تکنیک دلفی فازی استفاده شده است. بر اساس نتایج پژوهش بلوک‌های شهری اردبیل به لحاظ شاخص‌های مورد بررسی در طیف‌های متفاوتی قرار دارند. همچنین بر اساس مدل خودهمبستگی فضایی (موران)، الگوی پراکنش نابرابری فضایی بر اساس شاخص‌های اقتصادی، در شهر اردبیل از مدل خوشه‌ای تبعیت می‌کند و این نوع پراکنش باعث ایجاد دوگانگی فضایی در این شهر شده است.

کلیدواژه‌ها

نابرابری فضایی؛ شاخص‌های اقتصادی؛ آمار فضایی؛ دلفی فازی؛ شهر اردبیل