اهمیت تراکم ساختمانی در کاهش آلودگی هوای شهر نمونه موردی: شهر اراک

جغرافیا و توسعه فضای شهری

دوره 9، شماره 1 - شماره پیاپی 16، خرداد 1401، صفحه 93-108   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2022.45301.0

نویسندگان

کاظم حسنی¹؛ محسن تابان^{* 2}

¹دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول

²دانشگاه صنعتی جندی شاپور

چکیده

شهرهای بزرگ ایران امروزه با مشکل آلودگی هوا روبرو هستند این شرایط باعث آسیب‌های جبران ناپذیر در سطح اقتصادی و سلامت شهروندان شده است. از عمده مسائلی که توجه به آن در سطوح مختلف شهر می‌تواند باعث خروج آلودگی از محیط شود، نحوه جریان حرکت هوا در بین ساختمان‌ها می‌باشد که این بخش تحت تأثیر ارتقاع ساختمان‌ها و حجم توده ساخته شده می‌باشد. از این رو تحقیق حاضر با هدف بررسی نقش تراکم ساختمان و حجم توده در یک محدوده بر میزان آلودگی هوا انجام شده است. در این مطالعه ابتدا نقشه پراکندگی آلودگی هوای (منوکسید کربن) شهر با استفاده از نرم­افزار GIS محاسبه گردیده است و سپس با استفاده خصوصیات مختلف ارتفاعی ساختمان‌ها در سطح شهر اراک به تحلیل نحوه عملکرد شاخص‌های مدنظر بر آلودگی هوا پرداخته شده است. نتایج به دست آمده نشان می‌دهد ضریب افزایش میانگین آلودگی هوا نسبت به درصد تراکم ساختمانی در یک محدوده در شهر اراک برابر 013/0 می‌باشد و هرچه تراکم ساختمانی در یک محدوده بیشتر باشد میزان آلودگی در آن نیز بیشتر می‌شود. همچین ضریب حاصل از رابطه میانگین آلودگی هوا در یک محدوده و درصد حجم توده ساخته شده برابر 085/0 می‌باشد. هرچه نسبت توده به فضا در یک محدوده افزایش ‌یابد، میزان بیشتری از آلودگی در محیط می‌ماند. از آنجا که ضریب به دست­آمده برای شاخص درصد حجم توده ساخته­شده بیشتر از ضریب تراکم ساختمانی می‌باشد می‌توان چنین نتیجه گرفت که این شاخص می‌تواند نقش تعیین­کننده­تری در سنجش تاثیر تراکم بر میزان آلودگی هوای یک محدوده شهری داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

تراکم؛ حجم توده؛ آلودگی هوا؛ اراک

مراجع

1. حبیبی، م.، ارشادی، ط.، امیرسلیمانی، م. (1391). راهبرد مدیریت تراکم شهری و نقش آن در کاهش آلودگی هوای شهر. تهران: همایش ملی جریان و آلودگی هوا.
2. شمسی­پور، ع.، نجیب­زاده، ف.، حسین­پور، ز. (1391). شبیه سازی الگوی پراکنش آلودگی هوای کلان شهر تهران در شرایط وزش باد. نشریه جغرافیا و مخاطرات محیطی، (4)، 63-72.
3. صمدی خادم، ش.، درگاهی، ع.، و احمدی مسعود، ن. (1392). بررسی اهمیت فضای سبز درکنترل و کاهش آلودگی هوای شهری. تهران: سومین کنفرانس برنامه ریزی و مدیریت محیط زیست.
4. غیاث الدین، م. (۱۳۸۵). آلودگی هوا: منابع، اثرات و کنترل (چاپ اول). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
5. فرزاد بهتاش، م.، مرادی، س.، و نگین تاجی، ص. (1392). بررسی ابعاد تأثیرگذار فرم شهر بر کیفیت هوا نمونه موردی شهر تهران. تهران: مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران.
6. گروه بین المللی ره شهر (1392). بام سبز،گامی بلند در جهت توسعه پایدار، نشریه شماره 141، مرکز آموزش علمی- کاربردی گروه بین المللی ره شهر، تهران.
7. گلکار، ک. (1379). مؤلفه های سازنده کیفیت طراحی شهری. صفه، 11(32)، 38-65.
8. مهندسان مشاور شهر و خانه (1396). طرح توسعه و عمران شهر اراک. تهران: مهندسان مشاور شهر و خانه.
9. مهندسین مشاور زیستا (1383). طرح تفصیلی شهر اراک. اراک: مهندسین مشاور زیستا.

 

10. Akinyemi, M. L., Emetere, M. E., & Akinwumi, S., A. (2016). Dynamics of wind strength and wind direction on air pollution dispersion. Asian Journal of Applied Sciences, 04 (02), 422-429.
11. Conzen, M. R. G. “Alnwick, Northumberland: A Study in Town-Plan Analysis.” Transactions and Papers (Institute of British Geographers), 27, 1960.
12. Houda, S. Zemmouri N. Ashman R. Belabor R. (2011). Effect of urban morphology on wind flow distribution in dense urban areas. Revue des Energies Renouvelables, 14 (1), 85-94.
13. A., Acero, A, Simon, A, Padro, O. Santa., C. (2012). Impact of local urban design and traffic restrictions on air quality in a medium-sized town. Environmental Technology, 33(19-21), 2467-77
14. Kassomenos, P. A., Lykoudis, S., & Kallos, G. (1999). Winter Southern wind flow and air pollution episodes over Athens, Greece. Global Nest: The Int. J. 1 (2), 99-110.
15. E., Yuan, C., Chen, L., Ren, C., Fung, J. (2011). Improving the wind environment in high-density cities by understanding urban morphology and surface roughness: A study in Hong Kong, Landscape and Urban Planning, 101 (2011), 59–74.
16. Perry S.G., Heist D.K., Thompson R.S., Snyder W.H., Lawson R.E. (2004). Wind tunnel simulation of flow and pollutant dispersal around the World Trade Centre site. Environ. Manager, 31–34.
17. Yeon-Hee Kim and Jong-Jin Baik, (2005). Spatial and Temporal Structure of the Urban Heat Island in Seoul. Journal of Applied Meteorology and Climatology, 44, 591-604.
18. Zupancic T., Westmacott C., Bulthuis M. The Impact of Green Space on Heat and Air Pollution in Urban Communities: A Meta-Narrative Systematic Review.Vancouver: David Suzuki Foundation.