«استعداد برتر» از مناقشه در نظر تا آشفتگی در عمل؛ چرخشی در سیاست‌های استعدادیابی و استعدادبانی

پژوهش نامه مبانی تعلیم و تربیت

مقاله 2، دوره 11، شماره 1 - شماره پیاپی 21، شهریور 1400، صفحه 27-46   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fedu.2022.69216.1030

نویسندگان

نرگس سادات سجادیه^{* 1}؛ امیر بادپا²

¹استادیار/دانشگاه تهران

²دانش آموخته کارشناسی ارشد/ دانشگاه تهران

چکیده

یکی از مفاهیم مهم در حوزه تربیت، مفهوم «استعداد برتر» است. این مفهوم از دیرباز یکی از دغدغه‌های اندیشمندان تربیتی بوده و در قرن بیستم، جریانی قوی در روانشناسی را به خود اختصاص داده است. در این میان، برخی کشورهای درحال‌توسعه مانند ایران به دلیل دغدغه‌های توسعه‌ای، توجه ویژه­ای به آن داشته و سیاست‌های مختلفی در راستای استعدادیابی و استعدادبانی، طراحی کرده و به اجرا گذاشته‌اند. این پژوهش از منظری فلسفی-تربیتی و با رویکردی تحلیلی به ارزیابی این مفهوم می‌پردازد و در گام بعد، دشواری‌های پیش روی اقدام‌های عملی ناظر بر آن را مورد ارزیابی قرار می‌دهد و در گام نهایی نیز با رویکرد استنباطی و استنتاج ضمنی، چرخش‌هایی در سیاست‌های استعدادیابی و استعدادبانی پیشنهاد کرده است. چالش‌های چهارگانه نظری «ابهام در مفهوم برتری»، «چالش در مفهوم ارزشمندی و سودمندی»، «مفهوم استعداد برتر در مقام ایدئولوژی سلطه در آموزش» و «استعداد برتر، توهم ناشی از خودشیفتگی انسان مدرن»، این مفهوم را تهدید می‌کنند. از سوی دیگر در عرصه عمل، دوگانه‌هایی چون ذاتی/اکتسابی، بالقوه/بالفعل، دفعی/تدریجی، قضاوت‌های تربیتی در باب استعداد برتر را دچار ابهام می‌سازد. با نظر به این منظومه چالش‌های نظری و عملی، مطلوبیت سیاست‌های استعدادیابی و استعدادبانی با چالش جدی مواجه است. در پایان نیز چرخش‌هایی پنج‌گانه در این سیاست‌ها پیشنهاد شده است.

کلیدواژه‌ها

استعداد برتر؛ تیزهوش؛ تحلیل؛ نظر؛ عمل

مراجع

Abolhasani, Z. (2011). Examining the problem of division of gifted and talented from other students in the views of Iranian intellectuals. (In Persian).

Agamben, G., & Heller-Roazen, D. (1999). Potentialities: Collected essays in philosophy: Stanford University Press.

Antonakis, J. E., Cianciolo, A. T., & Sternberg, R. J. (2004). The nature of leadership: Sage Publications, Inc.

Bagheri, K., Sajadieh, N., & Tavassoli, T. (2011). Research approaches and methods in philosophy of education. In: Tehran: Institute for Cultural and Social Studies. (In Persian).

Bainbridge, C. (2018). Different uses of the term “Gifted”. Retrieved from https://www.verywellfamily.com/defining-the-term-gifted-1449112

Bogoyavlenskaya, D. (2019). Philosophical fundamentals of the theory of giftedness. Cultural-Historical Psychology, 15(2), 14-21.

Borland, J. H. (2003). The death of giftedness: Gifted education without gifted children. Rethinking gifted education, 10, 105-124.

Broudy, H. S. (1973). Philosophy of educational research. New York: John Wiley.

Callahan, C. (2009). Giftedness, definition. B. Kerr Encyclopedia of giftedness, creativity and talent, 386-390.

Cianciolo, A. T., & Sternberg, R. J. (2008). Intelligence: A brief history: John Wiley & Sons.

Dai, D. Y. (2009). Essential tensions surrounding the concept of giftedness. In International handbook on giftedness (pp. 39-80): Springer.

Ejeie, M. (1998). Choosing gifted before and after revolution1, Journal of Gifted and Talented, 6(1), 26-31. (In Persian).

Fogarty, S. (2012). William James's Pragmatism: The Practical Value of Personal truth and Liberation from Truth. Vanderbilt Undergraduate Research Journal, 8.

Gagné, F. (2004). Transforming gifts into talents: The DMGT as a developmental theory. High ability studies, 15(2), 119-147.

Gagné, F. (2005). From noncompetence to exceptional talent: Exploring the range of academic achievement within and between grade levels. Gifted Child Quarterly, 49(2), 139-153.

Galitis, I. (2009). A case study of gifted education in an Australian primary school: Teacher attitudes, professional discourses and gender (Doctoral dissertation).

Gardner, H. E. (2011). Frames of mind: The theory of multiple intelligences: Hachette Uk.

Gould, S. J. (1981). The Mismeasure of Man.New York: W. W. Norton and Company. In.

Johnson, B., & Christensen, L. (2012). Educational research. 3th edition, (Trans. By Aliakbar Khosrodadi, Kambiz Poushneh & Moharram Aghazadeh). Tehran: Aiezh. (In Persian).

Karbasforoushan, E. (2013). Definition of gifted and talented pupil and how to interact with them, in selected countries. Iran’s National Elites Foundation: Support documents of SHAHAB plan. (In Persian).

Marland Jr, S. P. (1971). Education of the Gifted and Talented-Volume 1: Report to the Congress of the United States by the US Commissioner of Education.

Mayer, R. E. (2005). The scientific study of giftedness. Conceptions of giftedness, 2, 437-447.

Montazer, G. (2011). Composition of revolutional program of Iran’s system of elites upon detection and analyzing of the National challenges, First Report: contingency of elites system. Iran’s National Elites Foundation: Support documents of strategic act in elites affairs. (In Persian).

Nazemi, A., Ghadiri, R., Jafarpisheh , G., Jahan, S., Mosavinasab , M., Naseri, S., . . . Esmaeili, P. (2011). Institutions and Organisation Related to Scientific Elite Issues in Selected Countries: Support documents of strategic act in elites affairs. (In Persian).

PashaSharifi, H. (2004). Relationship between creativity and personality traits of high school students in Tehran. quarterly journal of educational innovations, 7, 21.

Phillips, D. C., Phillips, D. C., & Burbules, N. C. (2000). Postpositivism and educational research: Rowman & Littlefield.

Renzulli, J. S. (1990). A practical system for identifying gifted and talented students. Early Child Development and Care, 63(1), 9-18.

Scheffler, I. (1998). On human potentiality.(Howzeh and university Corporation Office Trans.). Tehran. In: Samt Press. (In Persian).

Sharifi, S. (1999). Center for the Intellectual Development of Child and Adolescent 1344-1357. Conversation(19), 29-38. (In Persian).

Sims, J. (2013). The theory and philosophy of intelligence. In Routledge Companion to Intelligence Studies (pp. 42-49): Routledge.

Sternberg, R. J. (2004). Definitions and conceptions of giftedness (Vol. 1): Corwin Press.

Sternberg, R. J., Jarvin, L., & Grigorenko, E. L. (2010). Explorations in giftedness: Cambridge University Press.

Szabos, J. (1989). Bright child, gifted learner. Challenge, 34(4), 3.

Tannenbaum, A. (2003). Nature and nurture of giftedness. Handbook of gifted education, 3, 45-59.

Ziaie Moayyed, M., Asayesh, M., Lari, N., Minaie, Z., & Hemmatifar, M. (2011). Examining methods of  gifted and talented detection and propose practical model . Iran’s National Elites Foundation: Support documents of strategic act in elites affairs. (In Persian).