شرایط علّی و راهبردهای شکل گیری عمل کارآفرینانه (مطالعۀ کیفی تجارب زیستۀ بنیان‌گذاران شرکت‌های دانش‌بنیان مشهد)

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 3، دوره 18، شماره 1 - شماره پیاپی 37، شهریور 1400، صفحه 95-59   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/social.2022.59390.0

نویسندگان

سید کمال الدین حسینی^{* 1}؛ مسعود ایمانیان²

¹دکتری جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، عضو هیئت‌علمی دانشگاه فرهنگیان، پردیس شهید بهشتی مشهد، مشهد، ایران

²دکتری جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قوچان، قوچان، ایران

چکیده

این پژوهش با هدف بررسی شرایط علّی، راهبردهای کنش و کنش متقابل برای تحقق کارآفرینی و شکل‌گیری عمل کارآفرینانه در تجاربِ زیسته بنیان‌گذاران شرکت‌های دانش‌بنیان انجام شده است. مقصود از عمل کارآفرینانه، کنشی در جهت کارآفرینی است. روش تحقیق نظریه زمینه‌ای و تجزیه و تحلیل داده‌ها کیفی بود. جامعۀ مطالعه‌شده  53 کارآفرین مشهد بودند که مصاحبه عمیق با 20 نفر انجام گرفت. تعیین‌کننده حجم نمونه، اشباع نظری و روش نمونه‌یابی بیشترین تفاوت بین مشارکت‌کننده‌ها بوده است. مقوله‌ محوری براساس یافته‌های بخش شرایط علّی، بازاندیشی هویت شخصی با شش زیرمقوله تنوع روش‌های عمل کارآفرین، رسیدن به آگاهی،  بازپرسی از خود، تصمیم‌گیری معطوف به آینده، تبادل اندیشه و کنش (رفت و برگشت بین اندیشه و عمل) و شیوه‌های جدید تفکر و زندگی حاصل شد. هویت کارآفرین یک امر «داده‌شده» نیست؛ بلکه به طور مرتب ساخته می‌­شود. بازاندیشی یعنی افراد پیوسته فعالیت‌های خود را بازسنجی می‌کنند.  ویژگی‌ها و اقدامات فرد توسط داده­‌ها و اطلاعات تازه، مدام بازنگری می‌شود و به گونه اساسی  اصلاح و دگرگون می‌شود. در راهبردهای کنش و کنش ﻣﺘﻘﺎﺑﻞِ‌ کارآفرینان، ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ، اداره ﻛﺮدن، اﻧﺘﻘﺎل دادن ﻳﺎ ﭘﺎﺳﺦ دادن ﺑﻪ ﭘﺪﻳﺪه‌ها ﺗﺤﺖ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺧﺎصی از ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺸﺎﻫﺪه‌ﺷﺪه از ﺳﻮی ﻛﻨﺸﮕﺮان ﺗﺪﺑﻴﺮ میﺷﻮد و براساس یافته‌های این تحقیق کیفی، کارآفرینان با اشتیاق کارآفرینانه، مهارت دیدن اثربخش، شنیدن اثربخش، مهارت حل مسئله و با تغییر در شیوه مدیریت در واکنش به شرایط به‌وجودآمده موفقیت را طی می‌کنند.

کلیدواژه‌ها

عمل کارآفرینانه؛ شرکت‌های ‌دانش‌بنیان؛ شرایط علی و راهبردهای‌کنش/ کنش ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ کارآفرین؛ کارآفرینی سیال

مراجع

1. استراس، آ.، و کوربین، ج. (1390). مبانی پژوهش کیفی (فنون و مراحل تولید نظریه زمینه‌ای) ( ا. افشار. مترجم). تهران: نشر نی.
2. برگر، پ.، و همکاران. (1381). ذهن بی‌خانمان (نوسازی و آگاهی) (م. ساوجی، مترجم). تهران: نی.
3. بوردیو، پ. (1381). نظریه کنش (م. مردیها، مترجم). تهران: انتشارات نقش و نگار.
4. ذکائی، م. (1381). نظریه و پژوهش در روش‌های کیفی. فصلنامه علوم اجتماعی، (17)، 70-41.
5. رستمی، م.، و فیض‌بخش، ع. (1391). ارائه گونه‌شناسی از فرصت‌های کارآفرینی براساس منشاء و فرایند شکل‌گیری آن‌ها. علوم مدیریت ایران، 7(27)، 32-1.
6. رضایی میرقائد، م. (1394). فرایند خلق و کشف فرصت کارآفرینانه. توسعه کارآفرینی، 8(2)، 231-215.
7. ریتزر، ج. (1394). نظریه جامعه‌شناسی در دوران معاصر (م. ثلاثی، مترجم). تهران: انتشارات علمی.
8. زارع، ب.، و زارع، م. (1394). رابطه ویژگی‌های خانواده و شخصیت کارآفرین فرزندان. رفاه اجتماعی، 15(56)، 200-161.
9. عزیزی، ش.، موتمنی، ع.،و عبداله‌پور، ا. (1391). بررسی الگوی عوامل فردی و اجتماعی مؤثر بر تشخیص فرصت‌های کارآفرینانه. توسعه کارآفرینی، 5(2)، 25-7.
10. گیدنز، آ. (1394). تجدد و تشخص، جامعه و هویت شخصی در عصر جدید (ن. موفقیان، مترجم). تهران: نی.
11. گین، ن. (1392)، آینده نظریه اجتماعی (م. مهدی‌زاده، مترجم). تهران: انتشارات جامعه‌شناسان.
12. مهربان‌فر، ا.، و نوبری، س. (1392). نقش فرهنگ بر هوشیاری کارآفرینانه در ایران با بهره‌گیری از داده‌های GEMT. فصلنامه تخصصی پارک‌ها و مراکز رشد، 9(34)، 33-25.
13. میرواحدی، س. س.، طغرایی، م.، و سنجریان، ز. (1396). بررسی عوامل مؤثر بر تشخیص فرصت‌های کارآفرینانه. کارآفرینی در کشاورزی، 4(1)، 74-53.
14. Ardichvili, A., Cardozo, R., & Ray, S. (2003). A theory of entrepreneurial opportunity identification and development. Journal of Business Venturing, 18(1), 105-123.
15. Barirani, A., Van Praag, M., & Sloof, R. (2017). The origins and extent of entrepreneurial action-orientedness: An experimental study. Institute of Labor Economics, No. 10498. Retrieved from https://ideas.repec.org›pfe29
16. Carlyon, W. D (2001). Attribution retraining: Implications for its integration into prescriptive social skills training. The School Psychology Review, 26(1), 61-73.
17. Hansen, D. J., Shrader, R., & Monllor, J. (2011). Defragmenting definitions of entrepreneurial opportunity. Journal of Small Business Management, 49(2), 283-304.
18. High, J. C. (1980). Maximizing, action, and market adjustment: An inquiry into the theory of economic disequilibrum. München: Philosophia.
19. Jeffery S. M. (2015). Entrepreneurial action. In Wiley Encyclopedia of Management (V. 3: Entrepreneurship). Retrieved fron https:// org/ 10.1002/ 978111 8785317. weom030026
20. Kirzner, I. M. (1997). Entrepreneurial discovery and the competitive market process: An Austrian approach. Journal of Economic Literature, 35, 60-85.
21. Lent, R. W. (2013). Career‐life preparedness: Revisiting career planning and adjustment in the new workplace. The Career Development Quarterly, 61(1), 2-14.
22. Li, Y. U., Wang, P., & Liang, Y. (2015). Influence of entrepreneurial experience, alertness, and prior knowledge on opportunity recognition. Social Behavior and Personality, 43(9), 1575-1583.
23. Mark Weinberger, (2018). Entrepreneurs are essential to the global economy,
24. Sanford, A. & Moosa, I. (2015). Operational risk modelling and organizational learning in structured finance operations: A Bayesian network approach. Journal of the Operational Research Society, 66, 86-115.
25. Schmitt, C., & Husson, J. (2017). Entrepreneurial situations, definition and interests for entrepreneurial research. International Journal of Entrepreneurship and Small Business, 30(1), 22-37.
26. Shane, S., & Venkataraman, S. (2000). The promise of entrepreneurship as a field of research. The Academy of Management Review, 25(1), 217–226.
27. Tang, J., Kacmar, K. M. M., & Busenitz, L. (2012). Entrepreneurial alertness in the pursuit of new opportunities. Journal of Business Venturing, 27(1), 77-94.