خوانش اکوفمینیستیِ داسـتــان «زنــان بــدون مــردان»

جستارهای نوین ادبی

مقاله 2، دوره 54، شماره 4 - شماره پیاپی 215، اسفند 1400، صفحه 29-46   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.2022.71721.1133

نویسنده

زهرا پارساپور^*

دانشیار پژوهشکده ادبیات، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران

چکیده

اکوفمینیسم از تلاقی جنبش‌های محیط‌‌زیستی و موج سوم فمینیسم سر برآورد و موفقیت در دستیابی به اهدافِ این دو جنبش را به هم پیوند زد. اکوفمینیست‌ها تلاش می‌کنند پیوند میان زن و طبیعت را چه مبتنی بر رویکرد ذات‌گرایانه و چه مبتنی بر رویکرد ساخت‌گرایانه تا عصر اسطوره دنبال کنند. زنان و مسائل آن‌ها در داستان‌های شهرنوش پارسی‌پور محوریت دارند. از سوی دیگر به‌ویژه در داستان زنان بدون مردان ذهن و زندگی زنان به‌نوعی با طبیعت به‌ویژه با درخت، گره خورده است. اوج این گره‌خوردگی زمانی است که زنان داستان، نخستین گام‌ها را در جهت رهایی از سلطه و رسیدن به آگاهی و ورود به جامعه برمی‌دارند. این پژوهش با رویکرد توصیفی‑تحلیلی در پی یافتن مناسبات مردان و زنان و رابطه و پیوند زنان با طبیعت در این داستان است. نتایج این تحقیق نشان داد زنان با گریز از سلطۀ فرهنگ مردسالارانه به معرفت زنانه نسبت به خود، بدن خود و جامعه دست پیدا می‌کنند. این به معنای گریز مطلق از مردان نیست، بلکه گرایش طبیعی به باروری ممکن است آن‌ها را به‌سوی مردان بازگرداند؛ اما برخی از شخصیت‌های زن داستان که نسبت به مردان خوش‌بینی لازم را ندارند مسیری دیگر پیش می‌گیرند و آن، پیوستن به طبیعت و باروری در عین بکارت است؛ شیوه‌ای که آن‌ها را با طبیعت بکر و دوشیزۀ مادران مقدس در تاریخ و اسطوره پیوند می‌زند. در این داستان شاهد رابطه نامناسب مردان اقتدارگرای این داستان هم‌زمان نسبت به زنان و طبیعت هستیم.

کلیدواژه‌ها

اکوفمینیسم؛ شهرنوش پارسی پور؛ زنان؛ طبیعت

مراجع

پلمود، وال. (1382). «طبیعت، نفس و جنسیت: فمینیسم، فلسفه بوم‌شناختی و نقد عقلانیت». جان بنسون. اخلاق محیط‌زیست. مترجم عبدالحسین وهاب‌زاده. مشهد: چاپخانه دانشگاه فردوسی. صص 316-325

عنایت، حلیمه؛ فتح زاده، حیدر. (1388). «رویکردی نظری به مفهوم اکوفمینیسم». مجلۀ مطالعات جامعه‌شناسی. سال دوم. شماره 5. زمستان.صص 45-63

مامسن، جنت هنشل. (1387). جنسیت و توسعه. ترجمه زهره فنی. تهران: مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران ـ مرکز مطالعات و تحقیقات زنان

میل، جان استوارت. (1390). انقیاد زنان. ترجمۀ علاءالدین طباطبایی. تهران: هرمس

پارسی‌پور، شهرنوش. (1368). زنان بدون مردان. تهران: نشر نقره

پورخالقی چترودی، مهدخت. (1380). «درخت زندگی و ارزش فرهنگی و نمادین آن در باورها». مجلۀ مطالعات ایرانی. زمستان. ش 1.صص 89-126

حسنعلی زاده، فرناز. (1388). از خاک به خاکستر؛ بررسی آثار منیرو روانی پور. تهران: نشر پایان

حسنی جلیلیان، محمدرضا؛ حیدری، علی؛ بیراوند، بهجت. (1393). «تحلیل اسطوره‌ای دوشیزه- مادر». فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی. س 10- ش 35- تابستان. صص 107- 136

صالحی، صادق؛ کبیری، افشار؛ کریم زاده، سارا. (1395). «بررسی نقش جنسیت در جهت‌گیری‌های زیست‌محیطی، موردمطالعه شهر ارومیه». مجلۀ علوم و تکنولوژی محیط‌زیست. دوره هجدهم. شماره یک. بهار. صص 149-161

لوید، ژنویو. (1381). عقل مذکر، مردانگی و زنانگی در فلسفه غرب. ترجمۀ محبوبه مهاجر. تهران: نشر نی

Abrams, M. H and Harpham, Geffrey Galt.(1388). A Glossary of Literary Terms. Tehran: zabne melal.

Biehl, Janet (1988)What is Social Ecofeminism? In < GP 11 (social-ecology.org)>

Gaard, Greta Claire. " Living Interconnections with Animals and Nature" In Ecofeminism Women, Animals, Nature, ed. Greta Gaard,1-13. PHILADELPHIA: Temple University Press,1993.pp:1-13

Opperman, Serpil(2013)Feminist Ecocriticism, A post humanist Direction in Ecocritical Trajectory In: )International Perspectives in Feminist Ecocriticism. Edited by Gaard, Greta. Estok, Simon c. Opperman, Serpil. London: Routledge:19-36

Warren, Karen J.(1993)" Introduction" of Environmental Philosophy: From Animal Rights to Radical Ecology. Zimmerman, Michael E., J. Baird Callicott, Karen J. Warren, Irene J. Klaver, and John Clark, eds. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall. Pp: 253-267

Warren, Karen J., "Feminist Environmental Philosophy", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2015 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL=

https://plato.stanford.edu/archives/sum2015/entries/feminism-environmental/