فخریه در ادب فارسی (واکاوی گونه‌شناختی فخریّه و زیرگونه‌های آن با نگاهی به گونه‌های هم‌سنگش)

جستارهای نوین ادبی

مقاله 1، دوره 54، شماره 4 - شماره پیاپی 215، اسفند 1400، صفحه 1-26  

نوع مقاله: مقاله پژوهشی.

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.2022.73090.1181

نویسنده

سعید شفیعیون

دانشگاه اصفهان

چکیده

فخریّه که تسامحاً در ادبیات فارسی مفاخره نامیده می‌شود، یکی از آن دست گونه‌های ادبی است که در منابع کهن جزو اغراض شعری به حساب آمده است. نظر به اینکه اصلی‌ترین فخریّات در ادبیّات فارسی عمدتاً فخر به شاعری و قدرت سخنوری است و زمینة پیدایش‌اش، بیشتر رقابت‌های صنفی در خاستگاه‌های قدرت و بعضاً سرخوردگی‌های فردی و اجتماعی بوده است، با برخی گونه‌ها و همچنین اغراض و موضوعات ادبی مربوط به این خاستگاه مثل مدحیّه‌ها، قسمیّه‌ها و شکواییّه‌ها، هماهنگی‌ و هم‌سنگی‌ دارد، به طوری که گاه در هم آمیخته می‌شوند و در قالب یک اثر ارائه می‌گردند. البته باید خاطرنشان کرد که بنا به تعریف و نگاه ما در این مقاله، فخریّه آثار دیگری را نیز شامل می‌شود که تا به امروز یا شناخته نشده‌اند یا از زیرگونه‌های فخر به شمار نمی‌آمده‌اند. تحقیق حاضر در پی آن است که با اتّکا به مبانی نظری لازم در این تحقیق و تتبّع در نمونه‌های متنوّع آن و گونه‌های همسنگش به تعریف و دسته‌بندی علمی‌تری دست یابد.

کلیدواژه‌ها

گونه‌شناسی؛ گونة هم‌سنگ؛ فخریّه؛ مفاخره؛ منافره

مراجع