الگوهای نیازمندیهای اجتماعی- فرهنگی حس‌مکان با رویکرد نقش فناوری‌دیجیتالی در ارتقاء کیفیت‌ معماری‌شهری؛ (نمونه موردی مشهد)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 20 بهمن 1400  

نوع مقاله: پژوهشی-مطالعه موردی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2022.73438.1128

نویسندگان

ملیکا علی زاده حسن آبادی^{1، 2}؛ مریم غروی الخوانساری ^{3، 4}؛ محمدباقر کبیرصابر^{3، 5}؛ مهدی جباری نوقابی^{6، 7}

¹گروه معماری، واحد بین المللی کیش، دانشگاه آزاد اسلامی، جزیره کیش، ایران

²دانشجوی دکترای تخصصی معماری

³گروه معماری، واحد بین المللی کیش، دانشگاه آزاد اسلامی، جزیره کیش، ایران؛ استادیار دانشکده معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، ایران

⁴(استاد راهنما و نویسنده مسئول)

⁵(مشاور اول)

⁶گروه معماری، واحد بین المللی کیش، دانشگاه آزاد اسلامی، جزیره کیش، ایران؛ دانشیار دانشکده علوم ریاضی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

⁷(مشاور دوم)

چکیده

گسترش ‌‌بی‌رویه‌‌‌ کالبدی‌‌ و نابرابری‌های‌اجتماعی-اقتصادی،‌ فرهنگی ‌‌‌و کالبدی-فضایی‌‌‌درمشهد وشیوه ‌رویارویی ‌با آن، سبب چالشهای اساسی گردیده ‌که ‌نیازمند تحولاتی ‌در کیفیت معماری‌ شهری وایجاد حس‌تعلق‌ به‌مکان می‌باشد. نکته مهم دیگر، سرنوشت شهرهاست که با فناوری‌دیجیتالی‌گره‌ خورده‌ است. بازتعریف‌هایی چون الگوها و فناوریهای روز برای غلبه بربسیاری ازاین‌ چالشها ضروری به نظر می‌رسد و به ‌همین‌منظور پژوهش‌حاضر با هدف شناسایی‌الگوهای ‌نیازمندیهای‌ اجتماعی-فرهنگی حس‌مکان با تاکید برتاثیرفناوری‌دیجیتالی‌درارتقاء کیفیت معماری‌شهری، درمنطقه یک مشهد انجام شد. پژوهش‌از نظرهدف، کاربردی واز نظرماهیت، توصیفی تحلیلی‌است‌ وجامعه‌آماری آن شهروندان‌منطقه یک ‌می‌باشند. حجم نمونه با استفاده ‌ازمحاسبات لازم درنرم‌افزارR،2000نمونه -تعیین‌‌‌ واز روش‌نمونه‌گیری ‌خوشه‌ای ‌استفاده شد. برای‌ارائه ‌الگویی‌ازعوامل و زیرعاملهای موثر برارتقاءکیفیت -معماری شهری ‌از روش ‌تحلیل‌ عاملی ‌تاییدی‌ و برای‌دستیابی به الگوهای‌شرطی که به تشخیص‌ارتباطات میان شاخصهای مربوط به‌ارتقاء کیفیت‌ معماری‌ شهری با عواملی‌چون متغیرگروهبندی مربوط‌ به نواحی، ویژگیهای-فردی(نوع شخصیت وخودکارآمدی) و نوع‌ مالکیت می‌پردازد ازالگوریتم‌داده‌کاویApriori استفاده‌گردید..نتایج‌ نشان‌داد بجز شاخصهای‌آماری‌ نشانه‌ها وراحتی، که ‌از نظر وجود‌ واجراشدن‌ درمحلات‌ درحد ‌متوسط ‌هستند، سایر شاخصها تفاوت معناداری با مقدارمتوسط‌ دارند وازدیدگاه پاسخ‌دهند‌گان‌ هریک ‌ازشاخصهای 6گانۀ انسجام‌ وهمبستگی‌اجتماعی، تحرک‌وپویایی، حس‌تعلق، خوانایی، هویت‌واصالت و نظم‌ وسیمای‌مطلوب در محلات مختلف کمترازحدمیانه اتفاق‌می‌افتد. همچنین در اکثر‌محلات، قوانین ‌والگوهای‌حاصل‌ازداده‌کاوی، وضعیتهای مختلف پی‌آمد درمورد وضعیت موجود هرکدام ازشاخصهای6گانه، مقداری‌کمترازحد متوسط را دارا ‌است. دراین پژوهش‌از فرم‌های آنلاین‌تعاملی(توزیع وتکمیل‌الکترونیکی‌پرسشنامه) وابزارهای تحلیلی‌ بربسترابراستفاده شد وبا استفاده ازیادگیری ماشین و الگوریتم‌ داده‌کاوی، روابط معنادار والگوهای پنهان کشف‌گردید. این‌امرنشان‌داد فناوریهای دیجیتالی‌می‌تواند در کمترین زمان و با بالاترین دقت به جمع‌آوری و تحلیل‌داده پرداخته وبا شناسایی‌خودکار و به-هنگام الگوهای‌موثر به روشن‌شدن پیچیدگیها وقوانین‌مستتر کمک‌کرده وبا مشارکت وانعکاس عمیق‌ترین خواسته‌های ساکنان، امکان‌ تحلیل‌ دقیقتر مشکلات وبدنبال آن راه‌حلهای سریعترو صحیحتر را فراهم ‌نماید. فناوریهای‌دیجیتالی ازطریق انتظام‌داده‌های‌شهری و نیز درگام‌ بعدی ترکیب ونمایش الگوها می‌تواند به‌نحوشایسته‌ای‌معماری شهری را پوشش‌دهد و با ارائه ‌الگوهای ‌دقیقتردر پیوند با الگوهای‌موثردیگردرکیفیت معماری شهری، یک ‌کل ‌منسجم و معنادار شکل‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

الگوهای‌اجتماعی- فرهنگی؛ حس‌مکان؛ مشارکت؛ فناوری‌دیجیتالی؛ ارتقاءکیفیت‌معماری‌شهری