Transformation of the Mystical Character of Sheikh Safi al-Din Ardabili in the Three Versions of Safwat al Safa

جستارهای نوین ادبی

Article 3, Volume 54, Issue 4 - Serial Number 215, March 2022, Pages 47-69   

Document Type: Research Article

DOI: 10.22067/jls.2022.71979.1144

Authors

Seyed Ali Asghar Mirbagheri Fard^{* 1}; Ali Sadeghi Hassanabadi²

¹Professor in Persian Language and Literature, University of Isfahan, Isfahan, Iran

²PhD Candidate in Persian Language and Literature, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran

Abstract

After the death of Sheikh Zahed and the election of Sheikh Safi al-Din as his successor and the transfer of the Zahediyya sect to the Safavid sect, changes were made in the Safavid sect and were gradually reflected in the Safavat al‑Safa (صفوةالصّفا) versions. These changes, which began during the life of Sheikh Safi al-Din and were reflected in versions close to the author's version, were intensified during the pre-Safavid and Safavid eras and also found their way into the royal versions. Using both historical and typological analysis methods, this study examines how the mystical personality of Sheikh Safi al-Din was transformed in three versions of Safavat al-Safa from the time of the Sheikh to the leadership of the Safavid rulers and shows the process of their inclusion in the versions. Therefore, the change of Sheikh Safi al-Din's mystical personality in terms of historical periodization in the three periods of "Sheikh Safi al-Din's lifetime", "Leadership of the leaders of the sect", and "Leadership of the Safavid rulers" has taken place. In this regard, the image of Sheikh Safi al-Din has also changed "from a follower of the Zahediyya sect to a follower of the Safavid sect: the period of Sheikh Safi al-Din's life", from "leadership of Tarighat to Hosseini Nasab political mentor: the period of leadership of Tarighat leaders, and from "Husseini Nasab political mentor to the divine mentor of the preacher of Husseini's Shiite mysticism: the era of the leadership of the Safavid rulers".

Keywords

Sheikh Safi al-Din Ardebili; Safvat al-Safa; Transformation of Mystical Personality; Historical Studies; Cognitive Studies

References

ابن بزاز اردبیلی، درویش‌‌توکلی. (1373). صفوة‌‌الصّفا. مقدمه و تصحیح غلامرضا طباطبایی‌‌مجد. چاپ اول. اردبیل: دانشگاه آزاد اسلامی.

ابن‌سینا. (1364). رساله اضحویه. تصحیح و مقدمه محمد خدیوجم. تهران: اطلاعات.

انصاری، خواجه عبداللّٰه. (1388). صد میدان. بررسی و تصحیح سهیلا موسوی سیرجانی. تهران: زوار.

باخرزی، یحیی. (1358). اورادالاحباب و فصوص الآداب. به کوشش ایرج افشار. تهران: فرهنگ ایران.

پناهی، عباس. (1389). «طریقت زاهدیه گیلان و تأثیر آن بر جریان تصوف صفویه». پژوهشنامه تاریخ. شماره 20. پاییز. صص 21-1.

حسینی قزوینی، یحیی بن عبداللطیف. (1314). لبّ‌‌التواریخ. تهران: خاور.

حسینی، ابوالفتح بن میرمخدوم. (قرن 10). صفوة‌‌الصّفا. تصحیح و بازنویسی. تهران: کتابخانه ملی. نمره مسلسل 949 ف. [نسخه خطی].

حسینی‌‌قمی، ‌‌احمد بن شرف‌‌الدین. (1383). خلاصة التواریخ. تصحیح احسان اشراقی. تهران: دانشگاه تهران.

خنجی اصفهانی، فضل‌‌اللّٰه روزبهان. (1382). تاریخ عالم‌‌آرای امینی. تصحیح محمداکبر عشیق. تهران: میراث مکتوب.

درایتی، مصطفی. (1389). فهرستواره دست‌‌نوشت‌‌های ایران (دنا). جلد 7. تهران: کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.

 .(1390). فهرستگان نسخه‌‌های خطی ایران (فنخا). جلد 19. تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی.

دهخدا، علی‌‌اکبر. (1361). لغت‌‌نامه فارسی. به کوشش محمد دبیرسیاقی و دیگران. تهران: دانشگاه تهران.

زرین‌‌کوب، عبدالحسین. (1384). روزگاران، تاریخ ایران از آغاز تا سقوط سلطنت پهلوی. تهران: سخن.

. (1387). دنباله جستجو در تصوف ایران. تهران: امیرکبیر.

سالاری‌‌شادی، علی. (1386). «بازنگری در احوال و مناسبات شیخ صفی‌‌الدین اردبیلی». مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. دوره 2. شماره 50. صص 69-45.

سیوری، راجر. (1385). ایران عصر صفوی. ترجمه کامبیز عزیزی. تهران: مرکز.

شورمیج، محمد. (1390). «رویکرد سیاسی شیخ زاهد گیلانی و شیخ صفی‌‌الدین اردبیلی از منظر متون تاریخی». مطالعات اسلامی: تاریخ و فرهنگ. پاییز و زمستان. سال 43. شماره پیاپی 87. صص 106-89.

شوشتری، قاضی نوراللّٰه. (1354). مجالس المؤمنین. تهران: اسلامیه.

شیرازی، صدرالدین. (1354). المبدأ و المعاد. مقدمه و تصحیح جلال‌‌الدین آشتیانی. تهران: انجمن فلسفه ایران.

فتوحی رودمعجنی، محمود؛ صادقی حسن‌‌آبادی، علی، میرباقری‌‌فرد، سیدعلی. (1400). «بررسی فرایند نسب‌‌سازی شیخ صفی‌‌الدین اردبیلی از نسخه ابن بزاز تا دستکاری‌‌های طریقتی و سلطنتی و بازتاب آن در منابع صفوی». مجله پژوهش‌‌های ادب عرفانی (گوهر گویای سابق) دانشگاه اصفهان. سال 13. شماره 4. پیاپی 43. صص 22-1.

غزالی، محمد. (1375). کیمیای سعادت. ترجمه محمد خوارزمی. جلد 1. تهران: علمی فرهنگی.

فولادی، علیرضا. (1387). زبان عرفان. چاپ اول. تهران: فراگفت.

قزوینی، بوداق‌‌منشی. (1378). جواهرالاخبار. مقدمه، تصحیح و تعلیقات محسن بهرام‌‌نژاد. تهران: میراث مکتوب.

کاتب، شاه محمد. (976). صفوة‌‌الصّفا. لندن: موزه بریتانیا. نمره مسلسل 1176. موجود در دانشگاه تهران. نمره مسلسل 3193-ف، [فیلم. نسخه خطی].

کسروی، سیداحمد. (1322). شیخ صفی و تبارش: دروغ بودن سیادت صفویان. تهران: پایدار.

مایل‌‌هروی، نجیب. (1376). «میزان تغییر و تبدیل صفوه‌‌الصفا». گلچرخ. شماره 17.

مجلسی، محمدتقی. (؟). رساله جواب المسائل الثلاث. در سیاست و فرهنگ روزگار صفوی. به اهتمام رسول جعفریان. جلد 1. تهران: علم.

مستوفی، حمداللّٰه. (1336). نزهة‌‌‌‌القلوب. به کوشش محمد دبیرسیاقی. تهران: طهوری.

منشی، اسکندربیگ. (1350). تاریخ عالم‌‌آرای عباسی. تصحیح محمداسماعیل رضوانی. جلد 1. تهران: امیرکبیر.

نامعلوم، (896). صفوة‌‌الصّفا. ترکیه: ایاصوفیا. نمره مسلسل 3099. موجود در دانشگاه تهران. نمره مسلسل 118-ف. [فیلم. نسخه خطی].

نامعلوم. (1350). عالم‌‌آرای صفوی. به کوشش یداللّٰه شکری. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.

نیشابوری، عطار. (1398). تذکرة ‌‌‌‌الاولیاء. مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی‌‌کدکنی. تهران: سخن.

هینتس، والتر. (1377). تشکیل دولت ملی در ایران، حکومت آق‌‌قویونلو و ظهور دولت صفوی. ترجمه کیکاووس جهانداری. جلد 4. تهران: خوارزمی.