شناسایی نیروهای پیشران اثرگذار بر تحقق شکوفایی شهری (مورد پژوهش: شهر بجنورد)

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 10، دوره 19، شماره 2 - شماره پیاپی 37، مهر 1400، صفحه 320-293   

نوع مقاله: پژوهشی-کاربردی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgrd.2022.73926.1093

نویسنده

فروغ خزاعی نژاد^*

استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه کوثر بجنورد، بجنورد، ایران

چکیده

تا پیش از این هرگز بشر تا این میزان با انباشتی از بحران های متعدد در شهرها مواجه نبوده است؛ ازاین‌رو توجه ویژه به شهرها به طور عام و مفهوم شکوفایی شهری به طور خاص در جهان و ایران لازم به نظر می‌رسد. پژوهش حاضر با هدف شناسایی نیروهای پیشران اثرگذار بر شکوفایی شهری تدوین شده است. برای این منظور شهر بجنورد مرکز استان خراسان شمالی به‌عنوان نمونه مطالعاتی انتخاب شده است. این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و از نظر روش، ترکیبی است. برای گردآوری اطلاعات از روش‌های کتابخانه ای و میدانی (پرسشنامه متخصصان) بهره گرفته شده است. در رابطه با شناسایی پیشران‌های تأثیر گذار ، 20 نفر متخصص در شکوفایی شهری به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. شاخص‌های بررسی‌شده طبق برنامه شکوفایی شهری سازمان ملل متحد، در شش حوزه (بهره‌وری، توسعه زیرساخت، کیفیت زندگی، عدالت و مشارکت اجتماعی، پایداری زیست‌محیطی و حکمرانی و قانون‌گذاری شهری) و در قالب 25 متغیر بررسی شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از روش تحلیل تأثیر  متقابل در نرم‌افزار Micmac انجام شد. براساس نتایج پژوهش، متغیر فناوری اطلاعات و ارتباطات به‌عنوان پیشران با بیشترین تأثیر گذاری و کمترین وابستگی و متغیرهای قدرت اقتصادی، وضعیت اقتصادی، وضعیت اشتغال، زیرساخت مسکن، زیرساخت‌های اجتماعی، سلامت و زیرساخت‌های بهداشت، فضای عمومی، ایمنی و امنیت، برابری اقتصادی، وضعیت اجتماعی، فناوری مدیریت پسماند، فناوری انرژی پایدار، وضعیت و توانایی اداره و مدیریت شهر و موقعیت جغرافیایی شهر دارای بیشترین تأثیر گذاری هستند.
 

کلیدواژه‌ها

شکوفایی شهری؛ نیروهای پیشران؛ شهرهای میانی؛ بجنورد.      

مراجع

1. احدنژاد، م.، حاضری، ص.، مشکینی، ا.، و پیری، ع. (1397). شناسایی عوامل کلیدی مؤثر بر شکوفایی شهری با رویکرد آینده نگاری (مطالعه موردی: کلان‌شهر تبریز). نشریه پژوهش و برنامه ریزی شهری، (32)، 15-30.
2. جهانی، د.، نظم فر، ح.، معصومی، م. ت.، و صمدزاده، ر. (1400). سنجش کیفیت زندگی براساس شاخص شکوفایی شهری در شهر اردبیل. فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، (37)، 45-60.
3. حاضری، ص.، احدنژاد، م.، مشکینی، ا.، و پیری، ع. (1400). سنجش وضعیت مؤلفه‌های شکوفایی شهری (موردمطالعه: کلان‌شهر تبریز). فصلنامه علمی مطالات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، (54)، 63-80.
4. دانش پور، ح.ر، سعیدی رضوانی، ن، و بذرگر، م. ر. (1397). ارزیابی مناطق یازده‌گانه شهر شیراز به لحاظ شاخص شکوفایی شهری با استفاده از مدل FAHP. نشریه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، (33)، 32-17.
5. رضاعلی، م.، حاتمی نژاد، ح. ، فرجی سبکبار، ح.، علوی، س. ع.، و قائد رحمتی، ص. (1399). تبیین الگوی فضایی شاخص‌های شکوفایی شهری در ایران: رویکردی نوین در مطالعه پایداری کلان‌شهرها (مطالعه موردی کلان‌شهر تهران). مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه های انسانی، (50)، 281-294.
6. رهسپارطلوعی، غ.، حبیب، ف.، و سعیده زرآبادی، ز. س. (1398). سنجش کیفیت زندگی در محله نارمک تهران بر اساس مدل توسعه یافتگی شاخص شکوفایی شهری (CPI-QL)، مطالعات محیطی هفت‌حصار، (29)، 65-76.
7. روستایی، ش.، پورمحمدی، م.ر.، و رنجبرنیا، ب. (1398). شناسایی و تحلیل عوامل تأثیرگذار شکاف دیجیتال در توسعه پایدار تبریز. آمایش جغرافیایی فضا، 34، 16-1.
8. روستایی، ش.، علی اکبری، ا.، و حسین زاده، ر. (1395). بررسی عوامل کلیدی اثرگذار بر رشد شهرهای بزرگ (مورد مطالعه شهر ارومیه). نشریه پژوهش و برنامه ریزی شهری، (26)، 74-53.
9. سلیمانی مهرنجانی، م.، تولایی، س.، رفیعیان، م.، زنگانه، ا.، و خزاعی‌نژاد، ف. (1395). زیست‌پذیری شهری، اصول، ابعاد و شاخص‌ها. پژوهش های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، (1)،50-27.
10. صباغی آبکوه، ش. (1400). شناسایی نیروهای پیشران تأثیر گذار بر تحقق توسعه اجتماع محور در محلات کم برخوردار شهری (مورد مطالعه: محله التیمور مشهد). جغرافیا و توسعه فضای شهری ،7(2)، 231-251.
11. صرافی، م.، و هاشمی، ن.(1397). بازنگری و کاربست شاخص نیک بختی شهری (CPI) با توجه به ویژگی‌های جامعه ایران (مطالعه موردی: شهرهای بالای 100 هزار نفر منطقه شمال غرب کشور). پژوهش های جغرافیای انسانی، (3)، 555-572.
12. صفایی پور، م.، ملکی، س.، حاتمی نژاد، ح.، و مدانلو جویباری، م. (1396). ارزیابی و سنجش مؤلفه‌های شکوفایی شهری در کلان‌شهر اهواز. جغرافیا و پایداری محیط، (22)، 35-47.
13. علوی، س.، نظم فر، ح.، و عشقی چهاربرج، ع. (1399). ارزیابی و سنجش شاخص‌های شکوفایی شهری در کلان‌شهر تهران. فصلنامه علمی برنامه‌ریزی فضایی، (38)، 77-97.
14. علیزاده افشار، ف.، و خزاعی نژاد، ف. (1398). شکوفایی شهری وضعیت شهرهای جهان 2013-2012، برنامه اسکان سازمان ملل متحد. تهران: انتشارات پاپلی، نشر کتاب امید.
15. فیروزی، م. ع.، و شنبه‌پور، ف. (1399) تحلیل ساختاری شکوفایی شهری با رویکرد آینده نگاری (مطالعه موردی کلان‌شهر اهواز). فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، (35)، 21-30.
16. کلارک، دیوید. (1398). جهان شهری، شهر جهانی (م. قرخلو، ف. خزاعی نژاد و ع. اکبری، مترجمان). تهران: نشر انتخاب.
17. محمدیارزاده، س.، و شمس الهی، ب. (1397). نقش فضاهای عمومی در تحقق شکوفایی شهری و توسعه پایدار. اقتصاد و مدریت شهری، 23، 124-111.
18. نیک پور، ع.، مرادی، ا.، و یاراحمدی، م. (1399). مدل سازی ساختاری تفسیری عوامل مؤثر بر شکوفایی شهری (موردمطالعه: نورآباد ممسنی). فصلنامه جغرافیا و برنامه ریزی شهری چشم انداز زاگرس، 44، 26-7.

 

19. A. (2018). UN-Habitat, city prosperity initiative conceptualization and application. Thailand: Bangkok.
20. Arab, P. (2017). City prosperity initiative index: Using AHP method to recalculate the weights of dimension and sub-dimension in reference to Tehran metropolis. European Journal of Sustainable Development, 6(4), 289-301.
21. Arimah, B. (2017). Infrastructure as a catalyst for the prosperity of African cities. Procedia Engineering, 198, 245–266.
22. Fritz, M., & Koch, M. (2016). Economic development and prosperity patterns around the world: Structural challenges for a global steady-state economy. Global Environmental Change, 38, 41-48
23. Garcia-Sunchez, A., Siles, D., & Mendez, M. (2019). Competitiveness and innovation: Effects on prosperity, Anatolia. An International Journal of Tourism and Hospitality Research, 30(2), 200-213.
24. Jones, S., Tefe, M., & Appiah-Opoku, S. (2015). Incorporating stakeholder input into transport project selection e A step towards urban prosperity in developing countries? Habitat International, 45, 1-9.
25. Legatum Institute. (2008). The Legatum prosperity index report. Retrieved from https://www.prosperity.com/download_file/view_inline/2884
26. Stead, D. (2015). What does the quality of governance imply for urban prosperity? Habitat International, 45, 64-69.
27. Yigitcanlar, T., Dur, F., & Dizdaroglu, D. (2015). Towards prosperous sustainable cities: A multiscalar urban sustainability assessment approach. Habitat International, 45, 36-46.