تحلیلی بر شاخص‌های مؤثر بر تحقق هوشمندسازی در مناطق شهری (مطالعۀ موردی: شهر اصفهان)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

دوره 10، شماره 3 - شماره پیاپی 22، آذر 1402، صفحه 21-42   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2022.73014.1117

نویسندگان

مسعود تقوایی¹؛ مرجان شفیعی^{* 2}

¹استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده علوم جغرافیایی و برنامه ریزی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران،

²کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده علوم جغرافیایی و برنامه ریزی، دانشگاه

چکیده

با ادامه روند تسلط جمعیت شهری و گسترش فیزیکی کلانشهر اصفهان در طی سالهای اخیر و چالش‌های اقتصادی، زیست محیطی، مدیریتی، همچنین فشارهای زیادی که بر شهر وارد می‌شود، هوشمندسازی شهری راهکاری ارائه شده از سوی مبتکران و محققان شهری است که می‌تواند به عنوان رویکردی مناسب برای حل چالش‌های فعلی شهرنشینی و عملکرد مطلوب شهر، استفاده شود. با توجه به این مهم، هدف پژوهش حاضر اولویت‌بندی شاخص‌های مؤثر بر تحقق هوشمندسازی شهری و رتبه‌بندی مناطق نسبت به این شاخصها در شهر اصفهان است. نوع پژوهش از نظر هدف کاربردی – توسعه‌ای و روش آن توصیفی – تحلیلی و پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش را کارشناسان حوزه برنامه‌ریزی شهری (سازمان خدمات شهری، شهرسازی و معماری، حمل و نقل شهری، فاوا، برنامه‌ریزی و توسعه انسانی، و شهرداری‌های مناطق 15 گانه و ...) تشکیل می‌دهد و با استفاده از روش  گلوله برفی 50 نفر به عنوان نمونه مورد نظر انتخاب شد. اطلاعات مورد نیاز پژوهش با مطالعۀ منابع کتابخانه‌ای - اسنادی و مطالعات میدانی به دست آمد و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش AHP استفاده شد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که شاخص بهبود وضعیت آلودگی‌های شهری با ضریب 41/0 اولویت اول و شاخص میزان اعتماد شهروندان به سازمان‌های خدمات محور 024/0 اولویت آخر را به دست آورد. همچنین مناطق 5 و 6 نسبت به شاخص‌های مورد نظر رتبه اول، و مناطق 14 و 11 رتبه آخر را به خود اختصاص داده‌اند. و در نهایت پیشنهاداتی جهت بهبود وضعیت مناطق نسبت به شاخص‌های مورد نظر ارائه شده است.     

کلیدواژه‌ها

شهر اصفهان؛ رویکردهای توسعۀ شهری؛ مدل تحلیل سلسله مراتبی(AHP)؛ هوشمندسازی

مراجع

1. آزادخانی، پ.، حسین زاده، ج.، و احمدی، ق. (1398). تحلیل فضایی شاخص‌های رشد هوشمند شهری در شهر ایلام. فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، 29، 68-59.
2. اذانی، م.، و پرورش، ر. (1397). مقایسه الگوی کاربری زمین، پراکنده‌رویی و رشد هوشمند در توسعه پایدار(مطالعه موردی: منطقه یازده شهر اصفهان). فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، 25، 72-57.
3. افضلی ننیز، م.، مدیری، م.، و فرهودی، ر. (1398). تحلیل ملزومات فرایندی مدیریتی در هوشمندسازی شهر (مطالعه موردی: شهر کرمان). دو فصلنامه جغرافیای اجتماعی شهری، 6، 28-15.
4. پوراحمد، ا.، زیاری، ک.، حاتمی نژاد، ح.، و پارسا پشا آبادی، ش. (1397). تبیین مفهوم و ویژگی های شهر هوشمند. باغ نظر، 15، 26-5.
5. تقوایی، م.، و کیومرثی، ح. (1391). کاربرد تکنیک‌ها و مدل‌ها در برنامهریزی و مدیریت توریسم. اصفهان: انتشارات معظمی.
6. تقوایی، م.، وارثی، ح.، و نریمانی، م. (1394). استراتژی توسعه فیزیکی و شکل پایدار شهر اصفهان با رویکرد رشد هوشمند و شهر فشرده. مدیریت شهری، 41، 339-358.
7. تقوایی، م.، و علی اکبری، ع. (1397). ارزیابی میزان رضایتمندی از مسکن‌های سازمانی شهر اصفهان. جغرافیا (فصلنامه علمی پژوهشی و بین المللی انجمن جغرافیای ایران)، 59، 139-160.
8. تقوایی، م.، حسینی خواه، ح.، و شاکرمی، ک.(1398). سنجش و ارزیابی عوامل مؤثر بر تحقق شهر الکترونیک و تحلیل فضایی شکاف دیجیتال در شهرهای متوسط اندام(مورد پژوهی: شهر یاسوج). مجله جغرافیا و توسعۀ ناحیه‌ای، 17(1)، 125-154.
9. تقوایی، م.، وارثی، ح.، و خیام باشی، ا. (1398). مدل پیشبینی تاب‌آوری کلانشهر اصفهان در بحران‌ها و حوادث غیرمترقبه . فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 35(1)، 20-30.
10. تقوایی، م.، بالیده، ا،ا.، و رحیمی، ح .(1399). تحلیلی بر میزان اهمیت مؤلفه‌های کیفیت محیطی از دیدگاه گردشگران، مطالعه موردی، کلانشهر اصفهان. مطالعات توسعه پایدار شهری و منطقه‌ای، 1 (1) ، 1-21.
11. حسینی خواه، ح.، و وارثی، ح. (1398). رشد هوشمند شهری با تأکید بر روش TDR در جهت تأمین خدمات شهری(مطالعه موردی: شهر یاسوج). فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری-منطقه‌ای، 32، 124-99.
12. رخشانی نسب، ح.، سنجری، ا.ا.، و ارشد، ح. (1395). امکان سنجی بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات در برنامه ریزی و مدیریت شهری، مطالعه موردی: شهر زاهدان. فصلنامه علمی پژوهشی فضای جغرافیایی، 16 (54)، 303 - 283 .
13. رضایی بزنجانی، ر.، اذانی، م.، صابری، ح.، و مومنی، م. (1398). برنامه ریزی راهبردی مناطق شهری کرمان بر پایه رشد هوشمند شهری. فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیا (برنامه ریزی منطقه‌ای)، 1، 179-157
14. رکن الدین افتخاری، ع.، پورطاهری، م.، و آدینه وند، ا. (1399). ارزیابی سطح الگوی رشد هوشمند در مناطق روستایی تهران. برنامه‌ریزی و آمایش فضا، 1، 108-81
15. روستایی، ش.، پورمحمدی، م.، و قنبری، ح. (1397). تئوری شهر هوشمند و ارزیابی مولفه‌های زیرساختی آن در مدیریت شهری مورد شناسی: شهرداری تبریز. جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای، 26، 216 –
16. رهنما، م، ر.، حسینی، س،م.، و محمدی حمیدی، س. (1399). سنجش و ارزابی شاخص های شهر هوشمند در کلانشهر اهواز. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 2(52)، 611 –
17. زنگنه، ی.، زنگنه شهرکی، س.، خدابنده لو، ح.، و عباسی فلاح، و. (1397). تحلیلی بر نقش رشد هوشمندشهری در تقویت هویت محله‌ای (مورد شناسی: محلات ناحیۀ 5و6 منطقۀ2 شهرداری تهران). مجله جغرافیا و آمایش شهری- منطقه‌ای، 29، 214-201.
18. سیف الدینی، ف.، پوراحمد، ا.، زیاری، ک.، دهقانی الوار، س. (1392). بررسی بسترها و موانع رشد شهر هوشمند در شهرهای میانی مطالعه موردی: خرم آباد، آمایش سرزمین، 2(5)، 260-241.
19. صابری، ح.، و دانشور، ف. (1398). تحلیل فضایی و مکانگزینی ایستگاه‌های آتشنشانی کلانشهر اصفهان، سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور در برنامه ریزی، 2، 99-83.
20. ضرابی، ا.، صابری، ح.، محمدی، ج.، و وارثی، ح،ر. (1390). تحلیل فضایی شاخص‌های رشد هوشمند شهری، مطالعه موردی مناطق شهر اصفهان. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 77، 17-1.
21. فلاح تفتی، ح.، حیدری کوشکنو، م.، و الماسی سروستانی، ر. (1399). شناخت مولفه‌های شهروند هوشمند در محیط شهری با رویکرد یادگیری فناورانه (مورد مطالعه شهر یزد)، فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد و مدیریت شهری، 25(7)، 76-59.
22. لطفی، ص.، نیک پور، ع.، و مهدوی، س. (1396). ارزیابی رابطۀ میان شهر هوشمند و کاهش مشکلات حمل و‌نقل عمومی در شهر سازی. جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای، 24، 21-38.
23. مولایی، م.، شاه حسینی، م.، و دباغچی، س. (1395). تبیین واکاوی چگونگی هوشمندسازی شهرها در بستر مولفه‌ها و عوامل کلیدی تاثیرگذار، فصلنامه علمی پژوهشی نقش جهان، 3(6)، 93-75.
24. نسترن، م.، و پیرانی، ف. (1398). تدوین و اعتبار سنجی معیارها و شاخص‌های توسعه شهر هوشمند (مورد مطالعه: منطقه سه شهر اصفهان)، مجله جغرافیا و توسعۀ فضای شهری، 6(1)، 164-147.
25. ویسی، ا.، و قیسوندی، آ. (1390). شهر هوشمند، تکوین انقلاب شهری نوین، شهر الکترونیک واقعیت شهرهای فردا، کتاب ماه هنر، 155، 45-36.

 

26. Ahad, M., Paiva, S., Tripathi, G., & Feroz, N. (2020). Enabling technologies and sustainable smart cities. Sustainable Cities and Society, 61, 1-11.
27. Artmann, M., Kohler, M., Meinel, G., Gan, J., & Ioja, I. (2017). How smart growth and green infrastructure can mutually support each other: A conceptual framework for compact and green cities. Ecological Indicators, 1-12.
28. Barba-Sánchez, V., Arias-Antúnez, E., & Orozco-Barbosa, L. (2020). Smart cities as a source for entrepreneurial opportunities: Evidence for Spain. Technological Forecasting & Social Change, 148, 1-10.
29. Bricker, S., Banks, V., Galik, G., Tapete, D., & Jones, R. (2020). Accounting for groundwater in future city visions. Land Use Policy, (69), 618-630.
30. Clement, J., & Crutzen, N. (2021). How Local Policy Priorities Set the Smart City Agenda. Technological Forecasting & Social Change, 171, 1-11.
31. D'Alpaos, Ch., & Andreolli, F. (2020). Urban quality in the city of the future: A bibliometric multicriteria assessment model. Ecological Indicators, (117), 1-12.
32. De Guimaraes, J., Severo, E., Felix Júnior, L., & Salmoria, F, (2020), Governance and quality of life in smart cities: Towards sustainable development goals. Journal of Cleaner Production, 253, 1-13.
33. Deilami, K., & Kamruzzaman, M. (2017). Modeling the urban heat island effect of smart growth policy scenarios in Brisbane. Land Use Policy, 64, 38-55.
34. European Parliament (2014). Mapping Smart Cities in the EU. European Parliament.
35. Gehrke, S., Clifton, K. (2017). A pathway linking smart growth neighborhoods to home-based pedestrian travel. Travel Behaviour and Society, 7, 52-62.
36. Gren, A., Colding, J., Berghauser-Pont, M., & Marcus, L. (2018), How smart is smart growth? Examining the environmental validation behind city compaction. Royal Swedish Academy of Sciences, 1-9.
37. Griffiths, S., & Sovacool, B. (2020). Rethinking the future low-carbon city: Carbon neutrality, green design, and sustainability tensions in the making of Masdar City. Energy Research & Social Science, (62), 1-9.
38. Handy, S. (2005). Smart growth and the transportation-land use connection: What does the research tell us? International Regional Science, 1-43.
39. Hudson, Ch., & Rönnblom, M. (2020). Is another city possible? Using feminist utopias in creating a more inclusive vision of the future city. Futures, 121, 1-10.
40. Lee, J, Lim, S. (2018). The Selection of Compact City Policy Instruments and their Effects on Energy Consumption and Greenhouse Gas Emissions in the Transportation Sector: The Case of South Korea. Sustainable Cities and Society, 1-37.
41. Li, X., Fong, P., Dai, Sh., Li, Y. (2019). Towards sustainable smart cities: An empirical comparative assessment and development pattern optimization in China. Journal of Cleaner Production, 215, 730-743.
42. Macke, J., Rubim Sarate, J., & Atayde Moschen, A. (2019). Smart sustainable cities evaluation and sense of community. Journal of Cleaner Production, 239, 1- 8.
43. Mattoni, B., Pompei, L., Losilla, J., & Bisegna, F. (2020). Planning Smart cities: comparison of two quantitative multicriteria methods applied to real case studies. Sustainable Cities and Society, 60, 1-29.
44. Mortensen, J., Rohde, F.J., Kristiansen, K.R., Kanstrup-Clausen, M., & Lubanski, M. (2012). Danish Smart Cities: sustainable living in an urban world, An overview of Danish Smart City competencies. Copenhagen: Copenhagen Cleantech Cluster.
45. Pašalić, I., Ćukušić, M., Jadrić, M. (2020). Smart city research advances in Southeast Europe. International Journal of Information Management, 1-11.
46. Pearsall, H. (2017). Staying cool in the compact city: Vacant land and urban heating in Philadelphia, Applied Geography, 79, 84-92.
47. Prasad, D., & Alizadeh, T. (2020). What makes Indian Cities Smart? - A Policy Analysis of Smart Cities Mission. Telematics and Informatics, 1-32.
48. Quijano-Sanchez, L., Cantador, I., Cortés-Cediel, M., & Gil, O. (2020). Recommender systems for smart cities. Information Systems, 92, 1-22.
49. Richter, B., & Behnisch, M. (2018). Integrated evaluation framework for environmental planning in the context of compact green cities. Ecological Indicators, 1-16.
50. Riggs Chamberlain, F. (2018). The TOD and Smart Growth Implications of the LA Adaptive Reuse Ordinance. Sustainable Cities and Society, 1-45.
51. Sciara, G. (2020). Implementing regional smart growth without regional authority: The limits of information for nudging local land use. Cities, 103, 1-10.
52. Sha, F., Li, B., Law, Y., & Yip, P. (2019). Associations between commuting and well-being in the context of a compact city with a well-developed public transport system. Journal of Transport & Health, 13, 103-114.
53. Shahbazi, M., Chobgin, H., & Nohesara, M. (2013). Electronic city (Concept to Application), Interdisciplinary Journal of Contemporary Research in Business, 3(5), 889-909.
54. Sharifi, A. (2020). A typology of smart city assessment tools and indicator sets. Sustainable Cities and Society, 1-37.
55. Shifa, M., Yabo, Z., & Xiaohong, T. (2020). Exploring smart growth boundaries of urban agglomeration with land use spatial optimization: A case study of Changsha- Zhuzhou-Xiangtan City Group, China. Chinese Geographical Science, 4(30), 665–676.
56. Susanti, R., Soetomo, S., Buchori, I., & Brotosunaryo, P. (2016). Smart growth, smart city and density: in search of the appropriate indicator for residential density in Indonesia. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 227, 194-201.
57. The Smart Growth Network (www.smartgrowth.org/about).