پیش بینی تغییرات مسیر جریان و مورفولوژی رودخانه گرگانرود با تاکید بر سیل‌خیزی

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 29 بهمن 1400  

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geoeh.2022.74999.1166

نویسندگان

حمیدرضا معصومی ¹؛ علیرضا حبیبی²؛ محمدرضا پارسامهر³

¹گروه زمین شناسی، واحد بندرعباس، دانشگاه آزاد اسلامی، بندرعباس، ایران

²محقق بخش مهندسی رودخانه پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری

³مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان گلستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی

چکیده

در سالهای اخیر، چندین سیل مخرب در دشت گرگانرود، موجب خسارات فراوانی شده است. پیش بینی شرایط آینده مورفولوژیک رودخانه و محیط‌های پیرامون آن از عوامل ضروری در برنامه ریزی و آمایش دشت‌های ساحلی است. در این پژوهش از تصاویر ماهواره‌ای سالهای، 2002،1987 و 2018، همراه با بررسی‌های میدانی، مطالعات نرم افزاری و مدل تلفیقی زنجیره مارکوف و سلول‌های خودکار به عنوان ابزار تحقیق بهره گرفته شد. صحت مدلسازی با استفاده از نقاط کنترل زمینی تصادفی مورد تایید قرار گرفت. همچنین نحوه عکس العمل کانال رود در زمان وقوع رخداد سیلاب براساس تصویر ماهواره ای سوم آوریل 2019 مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد، بیشترین احتمال تغییرات در منطقه مطالعه در واحدهای رودخانه، دشت و تاسیسات ساخت انسان پیرامون دریاچه سد وشمگیروجود دارد. همچنین شیب هیدرولیکی بسیار کم گرگانرود در نواحی پایین دست سد وشمگیر، موجب عدم تخلیه سریع سیلاب و ایجاد جریان دبی معکوس و ظغیان آب به اراضی پیرامون آن می باشد. این پدیده موجب تداخل سیلاب گرگانرود و سرشاخه های قره سو در محدوده بین سلاق یلقی و آق قلا می شود. لذا افزایش تراز ارتفاع کرانه های بین سرشاخه‌های گرگانرود و قره سو می تواند از تداخل جریان در آنها جلوگیری نموده و سبب کاهش مخاطره سیل گیری اراضی پیرامون قره سو شود. با توجه به طغیان آب و انتقال سیلاب از طریق کانالهای متروک گرگانرود در اراضی شمال آق قلا تا سیمین شهر، احداث کانال اضطراری تخلیه سیلاب از مسیر کانالهای متروک، می تواند یک راهکار دائمی برای کنترل سیل در این مناطق باشد.

کلیدواژه‌ها

سیلاب؛ تصاویر ماهواره ای؛ مدل سلول‌های خودکار؛ مطالعات سنجش از دور؛ گرگانرود

مراجع