| تعداد نشریات | 51 |
| تعداد شماره‌ها | 2,005 |
| تعداد مقالات | 20,901 |
| تعداد مشاهده مقاله | 44,019,183 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 19,019,340 |
بازپژوهی در شناخت شئون شارع و کاربرد آن در استنباط احکام شرعی | ||
| فقه و اصول | ||
| مقاله 9، دوره 55، شماره 1 - شماره پیاپی 132، خرداد 1402، صفحه 179-209 اصل مقاله (731.54 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfiqh.2022.68381.1037 | ||
| نویسنده | ||
| همایون نوائی* | ||
| دانش آموخته کارشناسی ارشد حقوق خصوصی دانشگاه علوم قضایی | ||
| چکیده | ||
| مهمترین و پرکاربردترین منبع استنباط احکام شرعی «سنت» است. در تعریف سنت سه شاکلهٔ قول، فعل و تقریرِ معصوم، مقبول دانشمندان فقه و اصول است. برخی سه شاکلهٔ یادشده را به قیدِ غیرعادی، متصف و مقید کرده‌اند؛ چنین قیدی برای احتراز از برخی جنبه‌های زندگی معصومان(ع) است که از این جنبه‌ها به شئون یاد شده است. تعداد و نام‌های این جنبه‌ها یا شئون، محل بحث و گفت‌وگوست. از سوی دیگر، سنت معصومان را باید از روایاتِ نقل‌شده بیابیم، ولی همهٔ روایات بیانگر سنت نیست. این روایات حاکی از شئون گوناگون شارع یا همان معصومان(ع) است. بنابراین، برای استنباط احکام ثابت و دائمِ شرع باید روایات دربردارندهٔ این احکام را از غیر آن جداسازی کنیم. یکی از راه‌های تفکیک روایاتِ حاوی احکام شرعی از غیر آن، تشخیص شأن مبنای آن روایت است که مهمترین راه‌حل این مهم، کمک‌گرفتن از قرائن و نشانه‌هاست. در این نوشتار سعی شده است شئون شارع بر مبنای آیات قرآن برشمرده و اقسام قرائن در تشخیص شئون شارع با ذکر مثال‌هایی از فقها مطرح شود و در پی پاسخ‌گویی به این دو سؤال هستیم که اعتبار و حجیت این قرائن تا چه اندازه است؟ و در صورت کمک‌نکردن قرائن، چگونه شأن مبنای روایت را بیابیم؟ | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| شأن تبلیغ؛ شأن تشریع؛ احکام شرعی؛ قرائن؛ اصل تشریع | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم
آخوند خراسانی، محمدکاظم‌بن‌حسین، حاشیۀ کتاب المکاسب، چاپ‌اول، تهران: وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۴۰۶ق.
ابن‌بابویه، محمدبن‌علی، کتاب من لایحضره الفقیه، نجف: دار الکتب الاسلامیة، ۱۳۷۷ق.
ابوالحسنی، حسن، «جایگاه خطابات مبین مقاصد در تفقه»، فصلنامۀ تخصصی دین و قانون، س1394، ش10، زمستان 1394،صص 39تا69
اخلاقی امیری، حسنعلی و هادی هاشمی، «نقش رسول اکرم و امامان معصوم در تشریع احکام فقهی»، فصلنامۀ علمی‌پژوهشی پژوهشنامۀ کلام، س2، ش3، پاییز و زمستان ۱۳۹۴، صص۷۶تا۸۸.
اصفهانی، ابوالحسن، وسیلة النجاة، بیروت: اعلمی، ۱۴۱۳ق.
اصفهانی، محمدحسین، حاشیۀ کتاب المکاسب، قم: مجمع الذخائر الاسلامیة، بی‌تا.
البدوی، یوسف احمد محمد، مقاصد الشریعۀ عند ابن تیمیه، چاپ اول، عمان: دارالنفائس الاردن، 1421 ق
انصاری، مرتضی‌بن‌محمدامین، المکاسب، قم: بوستان کتاب، 1393.
بخاری، محمدبن‌اسماعیل، صحیح بخاری، چاپ‌اول، بی‌جا: دار طوق نجات، 1422ق.
تمدن، حمیدرضا و علی الهی خراسانی، حکم، سنت و شریعت: خوانشی از دیدگاه‌های اصولی آیت‌الله سیستانی، چاپ‌اول، بی‌جا: دانشگاه امام صادق(ع)، ۱۳۹۹.
جناتی، محمدابراهیم، ادوار اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی، چاپ‌اول، تهران: کیهان، 1372.
حب الله، حیدر، نظریۀ السنۀ فی الفکر الإمامی الشیعی التّکون و الصیروۀ، بیروت: موسسۀ الإنتشار العربی، 2006 م
حر عاملی، محمدبن‌حسن، وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، چاپ‌پنجم، تهران: اسلامی، ۱۳۹۸ق.
حسینی مراغی، عبدالفتاح‌بن‌علی، العناوین الفقهیة، چاپ‌دوم، قم: اسلامی، ۱۴۱۷ق.
حسینی، سید علی، سیر تطوّر مصلحت در فقه شیعه، مجله طلوع، س1، ش1، بی‌تا.
حکیم، محمدتقی، الأصول العامة للفقه المقارن، قم: آل‌البیت، بی‌تا.
حیدری، سیدکمال، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله سیدکمال حیدری، «سلسله دروس چند همسری از دیدگاه قرآن»، جلسهٔ16، قم: 8دی1398، www.alhaydari.com.
خمینی، روح‌الله، کتاب الرسائل، چاپ‌اول، قم: اسماعیلیان، ۱۴۱۰ق.
خویی، ابوالقاسم، مصباح الأصول، قم: داوری، ۱۴۲۲ق.
خویی، ابوالقاسم، معتمد العروة الوثقی: کتاب الحج، به‌تقریر رضا خلخالی، قم: مدرسۀ دارالعلم، ۱۳۶۴.
راغبی، محمدعلی ؛ رجبی النی، «ماهیت اطلاق مقامی و ادله آن»، مجله مطالعات فقه و حقوق اسلامی، س11، ش21، پاییز و زمستان 1398، صص61تا 84. https://doi.org/10.22075/feqh.2018.15030.1622
شاطبی، ابواسحاق، الموافقات فی اصول الشریعة الإسلامیة، چاپ‌اول، بیروت: الرسالة، بی‌تا.
شریف رضی، محمدبن‌حسین، نهج البلاغه، ترجمۀ محمد دشتی، چاپ‌دوم، قم: حضور، ۱۳۸۳.
شمس‌الدین، محمدمهدی، الإجتهاد و التجدید فی الفقه الاسلامی، بی‌جا: المؤسسة الدولیة للداراسات و النشر، ۱۴۱۹ق.
شهید اول، محمدبن‌مکی، القواعد و الفوائد فی الفقه و الأصول و العربیة، چاپ‌اول، قم: مفید، ۱۴۰۰ق.
شهید ثانی، زین‌الدین‌بن‌علی، الروضه البهیۀ فی شرح اللمعۀ الدمشقیۀ، چاپ اول، نجف: جامعۀ النجف الدینیۀ، 1386ق.
شهید ثانی، زین‌الدین‌بن‌علی، تمهید القواعد، چاپ‌اول، قم: اعلام اسلامی، ۱۳۶۱.
شیرازی، سید محمد، الفقه، بیروت: دارالعلوم، 1407 ق.
صاحب‌جواهر، محمدحسن‌بن‌باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، چاپ‌هفتم، بیروت: دار إحیا التراث العربی، ۱۳۶۲.
صافی گلپایگانی، لطف‌الله، ولایت تکوینی و ولایت تشریعی، قم: حضرت معصومه(س)، ۱۳۷۵.
صدر، محمدباقر، اقتصادنا، بیروت: دار التعارف، ۱۴۰۲ق.
صدر، محمدباقر، بحوث فی علم الأصول، به‌تقریر حسن عبدالساتر، بیروت: الدار الاسلامیة، ۱۴۱۷ق.
ضیایی‌فر، سعید، «شئون پیامبر اسلام و نقش آن در اجتهاد»، فصلنامۀ فقه، س14، ش۳، زمستان۱۳۸۶، صص۳۶تا۷۸.
ضیایی‌فر، سعید، «شئون معصوم و تأثیر آن بر شناخت تعالیم دین»، فصلنامۀ نقد و نظر، س16، ش۲، تابستان۱۳۹۰، صص۶۱تا۷۴.
ضیایی‌فر، سعید، جایگاه مبانی کلامی در اجتهاد، چاپ‌اول، قم: بوستان کتاب، 1382.
طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی التفسیر القرآن، چاپ‌سوم، قم: اسماعیلیان، ۱۳۹۳ق.
طهرانی، محمدحسین، امام‌شناسی، چاپ‌سوم، تهران: حکمت، ۱۴۰۸ق.
طوسی، محمدبن‌حسن، المبسوط فی فقه الإمامیة، به‌تحقیق محمدباقر بهبودی، چاپ‌سوم، تهران: مرتضوی، ۱۳۸۷ق.
طوسی، محمدبن‌حسن، تهذیب الاحکام فی شرح المقنعة، تهران: دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۸۵.
طوسی، محمدبن‌حسن، الاستبصار، قم: انصاریان، ۱۴۲۶ ق.
طوسی، محمدبن‌حسن، التبیان فی التفسیر القرآن، قم: دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
عبدالرازق، علی، الإسلام و اصول الحکم، مصر: مطبعة مصر، 1925م
علی‌اکبریان، حسنعلی، «اصول فقه احکام ثابت و متغیر در روایات»، پژوهش‌های اصولی، س3، ش۸، 1390، صص۱۱۷تا۱۴۲.
علیدوست، ابوالقاسم، فقه و مصلحت، چاپ‌چهارم، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، 1396.
غزالی، محمد، المستصفی من علم الأصول، قم: الرضی، ۱۳۶۴.
فاضل لنکرانی، محمد، القواعد الفقهیة، چاپ‌اول، قم: مرکز فقهی ائمۀ اطهار(ع)، ۱۳۸۳.
فاضل مقداد، مقدادبن‌عبدالله، التنقیح الرائع لمختصر الشرایع، چاپ‌اول، قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق.
قانصوه، محمود، المقدمات و التنبیهات فی شرح اصول الفقه، بیروت: دار المورخ العربی، بی‌تا.
قشیری نیشابوری، مسلم‌بن‌الحجاج، صحیح مسلم، به‌شرح امام نووی، قم: دار الفکر، بی‌تا.
کاتوزیان، ناصر، فلسفۀ حقوق، چاپ‌چهارم، تهران: سهامی انتشار، ۱۳۹۰.
کلینی، محمدبن‌یعقوب، کافی، چاپ‌پنجم، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1363.
مالک‌بن‌انس، الموطأ، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1406 ق
مفید، محمدبن‌محمد، تحریم ذبائح اهل الکتاب، بیروت: دار المفید، ۱۴۱۴ق.
منتظر قائم، مهدی، «بازتاب دانش و فرهنگ عصر شارع در روایات دیات»، دیدگاه‌های حقوق قضایی، ش۸۴، زمستان۱۳۹۷، صص۱۶۵تا۱۹۶.
منتظری، حسینعلی، دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الإسلامیة، چاپ‌دوم، قم: تفکر، ۱۴۱۵ق.
مؤمنی، عابدین، «بازخوانی انتقادی نظریۀ انحصار خمس در غنائم جنگی و رکاز»، فقه و مبانی حقوق اسلامی، س۵۳، ش۱، ۱۳۹۹، صص۱۷۵تا۱۹۴. https://doi.org/10.22059/jjfil.2020.269182.668601
میرزای قمی، ابوالقاسم‌بن‌محمدحسن، قوانین الأصول، تهران: اسلامی، ۱۳۷۸ق.
میرزای قمی، ابوالقاسم‌بن‌محمدحسن، القوانین المحکمة فی الاصول، چاپ‌اول، قم: احیاء الکتب الإسلامیة، ۱۴۳۰ق.
نائینی، محمدحسین، فوائد الأصول، به‌تقریر محمدعلی کاظمی خراسانی، قم: اسلامی، ۱۴۰۴ق.
نوایی، همایون، تأثیر مقتضیات زمان و مکان بر فقه معاملات، پایان‌نامهٔ دانشگاهی به راهنمایی دکتر مهدی منتظر قائم، تهران، دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، تاریخ دفاع: تیرماه ۱۳۹۹.
نووی، یحیی‌بن‌شرف، شرح صحیح مسلم، بیروت: دار الکتب العربی، ۱۴۰۷ق.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,459 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 521 |
||