تحلیلی بر برنامه ریزی توسعه پایدار بخش مرکزی کلانشهر تهران با محوریت حمل ونقل شهری (منطقه 12 شهرداری تهران

جغرافیا و توسعه فضای شهری

دوره 8، شماره 2 - شماره پیاپی 15، اسفند 1400، صفحه 39-63  

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2022.47952.0

نویسندگان

امیرحسین خادمی¹؛ محمداجزاء شکوهی ²؛ احمد پوراحمد³؛ محمدرحیم رهنما²

¹دانشگاه فردوسی

²فردوسی

³تهران

چکیده

در طی سالیان گذشته و با افزایش مشکلات مرتبط با حمل­ونقل در شهر تهران، توجه به رویکرد «توسعه­ی­حمل­ونقل­محور»، در کانون توجه برنامه­ریزان شهری این کلان­شهر قرار گرفته است. بدین­منظور، این تحقیق با هدف بررسی میزان اهمیت مقوله­ی «حمل­ونقل» در راستای محوریت قراردادن آن در روند توسعه کالبدی منطقه­ 12 و همچنین بررسی اصول توسعه­پایدار منطقه موردمطالعه با محوریت حمل­ونقل­شهری، به انجام رسید. جهت دستیابی به اهداف این تحقیق از روش پیمایشی و رویکرد آینده­پژوهی استفاده گردید. در این­راستا، اقدام به مطالعه­ی کتابخانه­ای و پرسش­گری از مدیران و صاحب­نظران منطقه­ی مورد مطالعه به تعداد 30 نفر، شد. پرسشنامه­ها در قالب «جدول اثرات متقابل» طرح گردیده و با نرم­افزار میک­مک تحلیل شده­اند. نتایج بخش اول تحقیق نشان داد که مسائل مرتبط با حمل­­و­نقل دارای میزان تأثیرگذاری بالاتری نسبت به سایر چالش­­های کالبدی منطقه موردمطالعه بوده و منطقی است تا توسعه­ی آتی منطقه را با محوریت حمل­ونقل پیگیری نمود. نتایج بخش دوم تحقیق در زمینه­ی اصول «توسعه­ی مبتنی بر حمل­ونقل» در منطقه­ی مورد مطالعه نیز منجر به شناخت 12 نیروی اصلی تأثیرگذار گردیده که تعدادی از آن­ها همچون توجه به «تراکم» و یا «تنوع» با اصول مطروحه در توسعه­ی حمل­ونقل­محور تفاوت اساسی دارند.

کلیدواژه‌ها

توسعه‌ی پایدار؛ توسعه‌ی ‌حمل‌ونقل‌محور؛ چالش‌های آتی؛ منطقه‌ی 12 تهران

مراجع

1. اسدی، الف.، و سعیدی‌نیا، ا. (1389). نظریه‌های برنامه‌ریزی از اوایل قرن بیستم تا اواسط دهه 1970. فصلنامه‌ی معماری و شهرسازی، (4)، 103-119.
2. ایزدی، ح.، وعباسپور، ز. (1399). شناسایی معیارهای مؤثر بر پیاده‌سازی پروژه‌های توسعه‌حمل‌ونقل‌محور در ایران. فصلنامه مطالعات مدیریت ترافیک، (56)، 115-144.
3. پاکزاد، ج. (1394). سیر اندیشه‌ها در شهرسازی: از آرمان تا واقعیت (1)، (2) و (3). تهران: انتشارات مرکز پژوهش‌های تخصصی معماری و شهرسازی کوبه.
4. پوراحمد، الف.، و ضرغام‌فرد، م.، و ‌خادمی، ‌ا.‌(1395). آمایش شهری با تاکید بر توسعه‌ی‌حمل‌ونقل‌محور. تهران: نشرشهر.
5. جیکوبز، ج. (1396). مرگ و زندگی شهرهای بزرگ آمریکایی‌. ترجمه پارسی، ح.، و افلاطونی، ا.، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
6. حاتمی‌نژاد، ح.، ضرغام‌فرد، م.، و خادمی، ا. ‌(1394). سیاست‌های فضایی در برنامه‌ریزی شهری با تاکید بر توسعه میان‌افزا و رشد‌هوشمند. مشهد: انتشارات پاپلی.
7. حیدری، ع.، و شجاعی، الف. (1396). رتبه‌بندی مدهای مختلف حمل‌و‌نقل مسافری درون شهری به کمک روش تاپسیس. پژوهشنامه حمل و نقل، (52)، 159-167.
8. زالی، ن.، و منصوری، س. (1393). تحلیل عوامل کلیدی مؤثر بر توسعه‌ی حمل‌ونقل پایدار شهر تهران. فصلنامه برنامه‌ریزی و آمایش فضا، 19(2)، 1-32.
9. زنگانه، ا. (1392). تبیین فرایند پژمردگی شهری: منطقه 12 تهران. تهران: دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران.
10. زیاری، ک.، ضرغام‌فرد، م.، خادمی، الف.(1395). برنامه‌ریزی شهری با رویکرد بیوفیلیک (شهر طبیعت‌محور). تهران: انتشارات آراد.
11. سازمان حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران. (1398). قابل دسترسی در: http://trafficorg.tehran.ir/
12. سالاروندیان، ف. (1394). تبیین نقش سیاست‌های حمل‌و‌نقل‌شهری و نقش آن در بازآفرینی فضاهای عمومی بخش مرکزی شهرتهران. تهران: پایان‌نامه دکتری دانشگاه تهران.
13. شهرداری منطقه 12 تهران (1399). قابل‌دسترسی در‌: https://region12.tehran.ir/
14. قدمی، م.، و عبدالله‌وند، ه. (1397). بررسی تأثیر سناریوهای ساختار فضایی شهر بر آلودگی هوا شهر تهران. مجلّة جغرافیا و توسعة فضای شهری، 5(1)، 261-280.
15. کلانتری، م.، احدنژاد، م.، مشکینی،ا.، و نوروزی، م. (1399). تحلیل ساختاری-کارکردی توسعه‌حمل‌و‌نقل‌محور در محدوده طرح ترافیک تهران‌. فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، (10)، 125-142.
16. کورتیس، ک.، رنه، ج.، و برتولینی، ل. (1397). بسترسازی تحقق توسعه‌ی حمل‌ونقل‌محور، ترجمه: رهنما، م.، و صباغی، ش.، مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه فردوسی.
17. محمدی، خ.، و قرشی، ص. (1395)، توسعه‌ی پایدار شهری؛ رویکرد جهانی با راهکارهای محلی مطالعه‌ی موردی: بررسی معیارهای پایداری در معماری سنتی شهر یزد، مجله مطالعات هنر و معماری، (4)، 87-99.
18. نوابخش، م.، و کفاشی، م. (1385). برنامه‌ریزی حمل‌و‌نقل کلانشهری و تاثیر آن در توسعه‌پایدار (نمونه‌موردی: تهران). فصل‌نامه جغرافیایی سرزمین، (10)، 10-37.

 

19. Altoon, R. A., & Auld, J. C. (2011). Urban Transformations: Transit Oriented Development and the Sustainable City. Australia: Images Publishing.
20. American Planning Association. (2007). Planning and urban design standards (M. B. Giti Etemad, Mojtaba Rafieyan, Gholam Reza Kazemian, Ghasem Maleki, Mahfarid Mansourian, Trans. Vol.1). Tehran: Iranian Society of Consulting Engineers.
21. Barcellos de Paula, L., & Marins, F. A. S. (2017) .Algorithms applied in decision-making for sustainable transport, Journal of Cleaner Production. (In Press). https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2017.11.216
22. Bardaka, E., Delgado, M. S., & Florax, R. J. G. (2018). Causal identification of transit-induced gentrification and spatial spillover effects: The case of the Denver light rail. Journal of Transport Geography, (71), 15–31.
23. Bongardt. D., Schaltenberg. P. (2011). Transport in green economy. United Kingdom: Available at: Transport@ giz.de
24. Braevaa, A., Correia, G. H. A.,  Correiab , S., Cecília., A., António, P. (2020), Transit-oriented development: A review of research achievements and challenges. Transportation Research, (132), 110-130.
25. Calthorpe, P. (1993). The Next American Metropolis: Ecology, Community, and the American Dream. USA: Princeton Architectural Press.
26. Camilo, G. (2003). Bus Rapid Transit: Impacts on Travel Behavior in Bogota. USA: Master Thesis in City Planning, Massachusetts Institute of Technology.
27. Carlton, I., (2009). Histories of Transit-oriented Development. USA: University of California Publishing.
28. Federal Transit Administration: FTA (2003). Issues in Bus Rapid Transit [Report online]; Available from http://www.fta.dot.gov/documents/issues.pdf. Accessed on November 17,2018
29. Guo, J., Nakamura, F., Li, Q., & Zhou, Y. (2018). Efficiency Assessment of Transit-Oriented Development by Data Envelopment Analysis: Case Study on the Den-en Toshi Line in Japan. Journal of Advanced Transportation, (3), 1-10
30. Hidalgo, D., & Huizenga, C. (2013). Implementation of sustainable urban transport in Latin America. Research in Transportation Economics, 40(1), 66-77.
31. Jabareen, Y. R. (2006). Sustainable Urban Forms Their Typologies, Models, and Concepts. Massachusetts: Department of Urban Studies, Massachusetts Institute of Technology.
32. Jucker, R., & Mathar, R. (2015). Schooling for Sustainable Development in Europe. Switzerland: Springer International Publishing.
33. Knowles, R. D., & Ferbrache, F. (2019). Transit Oriented Development and Sustainable Cities. UK: Edward Elgar Publishing.
34. Mergluck, D., & Balan, T. (2018). Sustainable for whom? Green urban development, environmental gentrification, and the Atlanta Beltline. Urban Geography, 39(4), 546–562.
35. Renne, L. (2016) . Transit Oriented Development: Making it Happen. UK: Taylor & Francis Ltd Publishing.
36. Richardson, B. (2005). Sustainable transport: analysis frameworks. Journal of Transport Geography, 13(1), 29-39
37. Thomas, R., Pojani, D., Lenferink, S., Bertolini, L., & Krabben, E., (2018). Is transit-oriented development (TOD) an internationally transferable policy concept? Regional Studies, 52(9), 1201-1213.
38. UNEP (2011). Towards a Green Economy: Pathways to Sustainable Development and Poverty Eradication - A Synthesis for Policy Makers. www.unep.org/greeneconomy, France.
39. Van Lierop, D., Maat, K., & El-Geneidy, A. (2017). Talking TOD: Learning about transit-oriented development in the United States, Canada, and the Netherlands. Journal of Urbanism: International Research on Place Making and Urban, 10(1), 49-62.
40. Zhou, J. (2012). Sustainable transportation in the US: A review of proposals, policies, and programs since 2000.Frontiers of Architectural Research, 1(2), 150-165.