ارزیابی تحقق‌پذیری شاخص‌های کیفیت فضاهای عمومی شهری بر مبنای دیدگاه کرمونا (مطالعه موردی: شهر تبریز)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

دوره 8، شماره 2 - شماره پیاپی 15، اسفند 1400، صفحه 179-196   

نوع مقاله: پژوهشی، کاربردی، تحلیلی‌ ـ ‌توصیفی، پیمایشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2022.70920.1059

نویسندگان

مسعود توپچی خسروشاهی¹؛ آرش ثقفی اصل^{* 2}؛ داریوش ستارزاده³؛ حسن ستاری ساربانقلی⁴

¹دانشجوی دکتری گروه شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

²استادیار گروه شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

³استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

⁴دانشیار گروه شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

چکیده

فضای عمومی شهری یک مرحله از زندگی عمومی است که حس مکان، حس اجتماعی و ارتباطات مردم را ارتقاء می‌دهد و فرصت جمع شدن و لذت تجربه با دیگران را ایجاد می‌کند. بنابراین ضروری است تا با ارزیابی کیفیت فضاهای عمومی شهری و شناسایی نقاط ضعف آنها، به برنامه‌ریزی و طراحی مناسب این فضاها اقدام نمود. در این راستا، هدف از تحقیق حاضر ارزیابی کیفیت این فضاها در شهر تبریز بر مبنای دیدگاه کرمونا و شناسایی نقاط ضعف برنامه‌ریزی فضاهای عمومی می‌باشد تا راهکارهای اجرایی قابل قبولی برای ارتقاء این فضاها ارائه داد. روش تحقیق در پژوهش حاضر آمیخته (ترکیبی از رویکردهای کمی-کیفی) می‌باشد که به‌منظور گردآوری اطلاعات از تکنیک‌های مشاهده و فیش‌برداری و پرسشگری از مدیران، مسئولان و کارشناسان مسائل شهری و همچنین نخبگان دانشگاهی استفاده شده است. قابل ذکر است با توجه به مشخص نبودن حجم جامعه‌ی آماری، از فرمول کوهن[1] در سطح اطمینان 95 درصد برای تعیین حجم نمونه استفاده شده و حجم نمونه‌ی آماری 200 نفر برآورد گردیده است. همچنین به‌منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات تحقیق از مدل حداقل مجذورات جزئی در نرم‌افزار Warp-PLS استفاده شده است. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که با بررسی 9 متغیر مورد تأکید کرمونا در ارزیابی کیفیت فضاهای عمومی، این فضاها در شهر تبریز از نظر 4 متغیر سازگاری، نفوذپذیری، گوناگونی و خوانایی و هویت مکان در وضعیت نسبتاً مطلوب و از منظر 5 متغیر انعطاف‌پذیری، سرزندگی (پویایی)، تناسبات بصری، پایداری و کارایی در وضعیت نامطلوبی می‌باشند.
 
[1]. Cohen

کلیدواژه‌ها

فضای شهری؛ فضای عمومی؛ کرمونا؛ شهر تبریز

مراجع

1. اشرفی، ی.، پوراحمد، ا.، رهنمایی، م. ت.، و رفیعیان، م. (1393). مفهوم‌سازی و گونه‌شناسی فضای عمومی شهری معاصر. پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 2(4)، 464-435.
2. ترشیزیان، پ. (1391). ساماندهی و نوسازی فضاهای عمومی در کلان‌شهر، مطالعه موردی: منطقه 5 تهران. تهران: پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات.
3. حبیبی، س. م. (1378). جامعه‌ی مدنی و حیات شهری. هنرهای زیبا، 2(7)، 31-21.
4. خراسانی‌زاده، ف.، صابری، ح.، مؤمنی، م.، و موسوی، م. (1399). تبیین ساختاری عوامل مؤثر بر سرزندگی در فضاهای عمومی شهری اصفهان از دیدگاه شهروندان و گردشگران. جغرافیا و برنامه‌ریزی، 24(72)، 181-151.
5. رفیعیان، م.، تقوایی، ع.ا.، خادمی، م.، و علی‌پور، ر. (1391). بررسی تطبیقی رویکردهای سنجش کیفیت در طراحی فضاهای عمومی شهری. معماری و شهرسازی ایران، 3(1)، 43-35.
6. رفیعیان، م.، و سیفایی، م. (1384). فضاهای عمومی شهری؛ بازنگری و ارزیابی کیفی. هنرهای زیبا، 23، 42-35.
7. گنجی، ک.، و حجتی، ف. (۱۳۹۴). سؤال‌های آمار و روش تحقیق آزمون دکتری تخصصی مدیریت آموزشی. چاپ اول، تهران: انتشارات رشد.
8. محمدی، م.، عظیمی، م.، مقدم، ح.، و رفیعیان، م. (1391). فضاهای عمومی شهری، تحقق تعاملات اجتماعی در بافت­های تاریخی (نمونه موردی: شهرقدیم لار). مرمت و معماری ایران (مرمت آثار و بافت‌های تاریخی فرهنگی)، 2(4)، 28-15.
9. مرادی زمانه، حیدر (1394). ارزیابی میزان تحقق شاخص‌های فضاهای عمومی در شهر نورآباد لرستان بر اساس طرح جامع. ایلام: پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، مؤسسه‌ی آموزش عالی باختر ایلام.

 

10. Carmona, M. (2019). Principles for public space design, planning to do better. Urban Design International, 24, 47-59.
11. Carmona, M., Heath, T., Oc, T., & Tiesdell, S. (2003). Public spaces urban spaces: The dimension of urban design. 1st edn. London: Architectural Press.
12. Carmona, M. (2010a). Contemporary public space: Part one, critique. Journal of Urban Design, 15(1), 123–148. 
13. Carmona, M. (2010b). Contemporary public space: Part two, classification. Journal of Urban Design, 15(2), 157–173. 
14. Carmona, M. (2012). The London way: The politics of London’s strategic design. Architectural Design, 82(1), 36–43.
15. Carmona, M., & Wunderlich, F. (2012). Capital spaces, the multiple complex public spaces of a global city. London: Routledge. 
16. Collins, D., & Stadler, S. L. (2020). Public spaces, urban. International Encyclopedia of Human Geography (Second Edition). Amsterdam: Elsevier.
17. Gehl, J. (2011). Life between buildings: Using public space. Washington, DC: Island Press.
18. Glaeser, E. (2011). Triumph of the city: How our greatest invention makes us richer. New York: Smarter, Greener, Healthier, and HappierPenguin Press.
19. KahnGreen, M. E. (2006). Cities: Urban growth and the environment. Washington, DC: Brookings Institution Press.
20. Kozaryn, A. (2013). City life: Rankings (livability) versus perceptions (satisfaction). Indic. Res., 110(2), 433-451.
21. Krkljes, M., & Neducin, D. (2016). Public spaces for children in a post-socialist city, South East. European Journal of Architecture and Design, 1-5.
22. Lipton, S. (2004). Introduction in the value of public space. How high quality parks and public spaces create economic, social and environmental value. ed. H. Woolley, S. Rose, and M. Carmona, London: CABE Space.
23. Lopez, M. N., & Camanho, A. S. (2012). Public green space use and consequences on urban vitality: An assessment of European cities. Springer Science+Business Media B.V., 1-17.
24. Mensch, J. (2007). Public space. Continental philosophy review, 40, 31 – 47.
25. Michał, M. & Sylwia, S. (2019). Urban and rural public spaces: Development issues and qualitative assessment. Bulletin of Geography. Socio-economic Series, Sciendo, 45(45), 75-93.
26. Ramlee, M., Omar, D., Mohd Yunus, R., & Samadi, Z. (2015). Revitalization of urban public spaces: An overview. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 201, 360-367.
27. Reily, C. J., & Renski, H. (2008). Place and prosperity: Quality of place as an economic driver. Maine Policy Review, 17(1), 11-25.
28. Worpole, K., & Knox, K. (2007) The Social value of public spaces. United Kingdom, York: Joseph Rowntree Foundation.

29. Zukin, S. (1995). The Cultures of Cities. Oxford: Blackwell Publishers.