بررسی اسنادیِ شکل‌گیری باغ‌موزۀ چهل‌ستون اصفهان

تاریخ و فرهنگ

مقاله 6، دوره 53، شماره 1 - شماره پیاپی 106، شهریور 1400، صفحه 141-169   

نوع مقاله: مقاله ترویجی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jhistory.2022.74030.1093

نویسنده

ندا کیانی اجگردی^*

دانشجوی دکتری رشته پژوهش هنر، دانشکده پژوهش‌های عالی هنر و کارآفرینی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

موزه‌ها به‌مثابۀ مراکز حفظ تاریخ و فرهنگ هر ملت، در دنیای واقعی به ‌صورت منفرد شناخته‌ نشده و نیازمند توصیف چندبعدی با زمینه‌های مؤثر زمانی، مکانی، تاریخی و اجتماعی هستند که سرگذشت آن‌ها را تا موزه شدن رقم‌زده‌اند. باوجودآنکه‌ این ناگفته‌ها، علاوه بر روشن کردن هویت موزه، پشتوانه‌ای بزرگ در هدایت جامعه و معرفی میراث تاریخی و فرهنگی است، کم‌تر  پژوهشی دربارۀ موزه‌ها صورت گرفته است.
این پژوهش به شیوه توصیفی_تحلیلی در پی دادن پاسخ به این پرسش است که روند تاریخی و اجرایی تبدیل باغ چهل‌ستون به موزه چگونه بوده است؟ گردآوری مطالب به شیوۀه کتابخانه‌ای و بر پایۀه اسناد رسمی دولتی است.
 اقدامات مؤثر در موزه شدن چهل‌ستون از زمان ظل‌السلطان قاجار تا دورۀ پهلوی را  می‌توان به سه دوره تقسیم کرد:  برای نخستین بار در زمان ظل‌السلطان چهل‌ستون به‌واسطۀ داشتن چند شیء گران‌بها مورد بازدید عمومی قرار گرفت، اما فکر برپایی یک موزۀ رسمی در آن از سال 1310 ش مطرح شد. سپس اقدامات اساسی و ترمیمی در حوزه‌های مختلف صورت پذیرفت و  این بنا توانست با مفهوم رسمی موزه به کار خود ادامه دهد.

کلیدواژه‌ها

بناهای تاریخی؛ موزۀ چهل‌ستون؛ اصفهان؛ موزه نگاری

مراجع

احتشامی، ابوالحسن. «چهل‌ستون». وحید، شمارۀ 62 و 63 (زمستان 1347): 135-140.

اسماعیلی، علیرضا. «باغ و عمارت چهل‌ستون در آیینۀ اسناد پهلوی اول». گلستان هنر، شمارۀ 12 (تابستان 1387): 69 -74.

ایران­نامه، «تخریب سنگ‌سازه‌های تاریخی در باغ­- موزۀ چهلستون». 10 فروردین 1390،

 https://drshahinsepanta.blogsky.com/1390/01/10/post-573 /

بدر، عاصفه و  فریناز فاتحی. چهلستون از کاخ تا موزه. اصفهان: نشر سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، 1398ش.

رستمیان، بهروز. «موزۀ چهل‌ستون». اصفهان: دانشگاه هنر اصفهان، 1368 ش.

جابری انصاری، حسن. تاریخ اصفهان. اصفهان: نشر بهی، 1378 ش.

روزنامۀ اخگر. سال چهارم، شمارۀ 724. 17 اسفند 1310.

روزنامۀ اخگر. سال نهم، شمارۀ 1195. 9 آذر 1315.

روزنامۀ چهلستون. سال اول، شمارۀ ششم. 29 مهر 1330.

روزنامۀ چهلستون. شمارۀ 501. 12 مهر 1327.

خداداد، مهناز و  فهیمه باب­حوائجی. «بررسی وضعیت خدمات اطلاع‌رسانی باغ‌ موزۀ دفاع مقدس شهر تهران». گنجینۀ اسناد. شمارۀ 1 (بهار 1394): 96-114.

خبرگزاری برنا. «پیشرفت 70 درصدی عملیات مرمت کاخ چهلستون اصفهان». 3 خرداد 1399، 1006143https://www.borna.news/fa/tiny/news-

خبرگزاری میراث آریا. «ویترین‌های جدید و اشیای تاریخی موزۀ کاخ چهلستون اصفهان رونمایی می‌شود». 15 بهمن 1397، chtn.ir/news/1397111523

رضایی شریف‌آبادی، سعید. «همکاری میان آرشیو، کتابخانه و موزه». گنجینۀ اسناد. شمارۀ 3 (پاییز 1386): 5-6.

رفیعی مهرآبادی، ابوالقاسم. آثار ملی اصفهان. تهران: سلسله انتشارات انجمن آثار ملی، 1352 ش.

رجایی، عبدالمهدی. اصفهان از نگاه اخگر. اصفهان: نشر سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، 1393 ش.

رجایی، عبدالمهدی. تاریخ اجتماعی اصفهان در عصر ظل السلطان از نگاه روزنامۀ فرهنگ. اصفهان: نشر دانشگاه اصفهان،1383 ش.

سیّد بنکدار، سیّد مسعود. تاریخ تحولات سیاسی اجتماعی شهر اصفهان در دورۀ پهلوی اول. اصفهان: نشر سازمان فرهنگی، اجتماعی، ورزشی شهرداری اصفهان، 1399 ش.

سپنتا، عبدالحسین. «ظروف ممهور به­مهر شاه ‌عباس در اصفهان». وحید. شمارۀ 7 (تابستان 1343): 12-16.

سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران. (ساکما). سند شماره 24511/297 تهران، مهرماه 1306.

سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران. (ساکما). سند شمارۀ 7791/290. تهران، تیرماه 1308.

سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران. (ساکما). سند شمارۀ 3489/291. تهران، اردیبهشت‌ماه 1309.

سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران. (ساکما). سند شمارۀ 4373/297. تهران، دی‌ماه 1310.

سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران. (ساکما). سند شمارۀ 977/291. تهران، اسفندماه 1310.

سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران. (ساکما). سند شمارۀ 4373/297. تهران، مردادماه 1310.

سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران. (ساکما). سند شمارۀ 37678/297. تهران، تیرماه 1314.

سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران. (ساکما). سند شمارۀ 15/291. تهران، اسفندماه 1320.

سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران. (ساکما). سند شمارۀ 1053/291. تهران، خردادماه 1321.

سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران. (ساکما). سند شمارۀ 99/293/97. اصفهان، مهرماه 1327.

سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران. (ساکما). سند شمارۀ 5215/293/97. اصفهان، شهریورماه 1330.

سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران. (ساکما). سند شمارۀ 341/264/97. اصفهان، شهریورماه 1330.

سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران. (ساکما). سند شمارۀ 659/264/97. اصفهان، مردادماه 1332.

سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران. (ساکما). سند شمارۀ 276/264/97. اصفهان، شهریورماه 1338.

فیلدن، برنارد و یوکا یوکیلتو. «ارزش‌گذاری به‌منظور حفاظت». هفت شهر. شمارۀ 12 و 13 (پاییز 1382): 17-25.

کرزن، جورج. ایران و قضیه ایران. ترجمۀ غلام علی وحید مازندرانی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1380.

کفیلی، حشمت. «تأثیر مطالعات مشترک در حوزۀ موزه‌ها و آرشیوهای اسناد». نشریۀ الکترونیکی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی. شمارۀ 22 و 23 (بهار و تابستان 1393): 1- 2.

گدار، آندره.  آثار ایران. جلد 2-1. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، 1384ش.

میرخلف، علی‌اصغر. «قرآن‌ها و اشیاء وقفی کاخ چهل‌ستون». میراث جاویدان. شمارۀ  19 و 20 (پاییز و زمستان 1376): 109-104.

هنرفر، لطف‌الله. «کاخ چهل‌ستون». هنر و مردم. شمارۀ 121 (پاییز 1351): 3-31.