معاملات سفهی در بازار رمزارزها با تأکید بر آرای امام خمینی(ره)

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

مقاله 10، دوره 55، شماره 4 - شماره پیاپی 135، اسفند 1402، صفحه 265-292   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfiqh.2022.72432.1187

نویسندگان

احمدعلی یوسفی¹؛ احمد محمدی^{* 2}؛ زهرا وطنی³؛ حامد حاجی علی میرزایی⁴

¹دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

²دانشجوی دکتری پژوهشکدۀ امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی

³استادیار پژوهشکدۀ امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی

⁴استادیار دانشگاه عالی دفاع ملی

چکیده

معاملات جاری در جامعه و ضررهای محتملی که متوجه طرف‌های معامله بود فقها را بر آن داشت تا از منابع اسلامی ملاک‌هایی برای نظام‌بخشی به معاملات استخراج کنند که مانع ضرر مالی شود؛ ملاک‌هایی که فقدان هریک از آن‌ها سبب سفهی‌شدن و بطلان معامله می‌شود، ازجمله: قدرت بر تسلیم، مالیت ثمن و مثمن، منفعت عقلایی عوضین، ملکیت مورد معامله، معلوم و معین‌بودن ثمن و مثمن و قیمت‌های نامعقول که امروزه پدیده‌ای محسوب است. بازار رمزارزها که با ماهیتی نسبتاً جدید ظهور یافته ویژگی‌هایی دارد که می‌تواند به‌تنهایی شبهۀ سفهی‌بودن را تقویت کند، لیکن تطبیق ملاک‌های مذکور در کتب فقهی با بازار رمزارزها و بررسی ویژگی‌های خاص آن‌ها نشان می‌دهد که ملاک‌ سفهی‌شدن معامله در بازار رمزارزها مفقود است و ویژگی‌های خاص این بازار نیز سبب سفهی‌شدن آن‌ها نمی‌شود؛ بلکه ورود بدون پشتوانۀ علمی به این بازار است که منجر به سفهی‌شدن برخی معاملات می‌گردد؛ ازاین‌رو، برای ازبین‌بردن زمینه سفهی‌شدن معاملات در بازار رمزارزها بایستی به دانش این حوزه تسلط یافت.

کلیدواژه‌ها

معاملات سفهی؛ رمزارزها؛ امام خمینی(ره)

مراجع

روحانی، صادق. فقه الصادق. قم: دار الکتاب-مدرسۀ امام صادق(ع). چاپ‌اول، 1412ق.

روحانی، صادق. منهاج الفقاهة. قم: انوار الهدى. چاپ‌پنجم، 1429ق.

ابن‌اثیر، مبارک‌بن‌محمد‏. النهایة فی غریب الحدیث و الاثر. قم: اسماعیلیان‏. چاپ‌چهارم‏، 1367.

ابن‌حیون، نعمان‌بن‌محمد. دعائم الإسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الأحکام. قم: آل‌البیت(ع). چاپ دوم، 1385.

ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم‏. لسان العرب‏. بیروت: دار الفکر. چاپ سوم‏، 1414ق.

اخوان آذر، پیمان. ارزهای دیجیتال بیت کوین بلاک چین و مفاهیم پایه. بی‌جا: وینا-آتی‌نگر. 1398.

اشتهاردى، على‌پناه. مدارک العروة. تهران: دار الأسوة. چاپ‌اول، 1417‍ق.

اصفهانى، محمدحسین. حاشیة کتاب المکاسب. قم: انوار الهدی، اول، 1376.

امامى، سیدحسن. حقوق مدنى. تهران: اسلامی. بی‌تا.

انصاری، مرتضى‌بن‌محمدامین. کتاب المکاسب. قم: کنگرۀ جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى. چاپ‌اول، 1415‍ق.

انصاری، مرتضى‌بن‌محمدامین. کتاب المکاسب. قم: مؤسسۀ مطبوعاتى دار الکتاب. چاپ‌سوم، 1410ق.

آل کاشف‌الغطاء. محمدحسین. تحریر المجلة. نجف: المکتبة المرتضویة. چاپ‌اول، 1359ق.

بجنوردى، حسن. القواعد الفقهیة. قم: الهادی. چاپ‌اول، 1419ق.

بحرانی، یوسف . الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة. قم: دفتر انتشارات اسلامی. ۱۴۰۵ق.

جزایری، سیدحمید، محمد ضیاء برهانی. «بررسی آراء فقها در قاعدۀ لاضرر با تأکید بر دیدگاه حکومتی امام خمینی»، گفتمان فقه حکومتی. س3، ش5، پاییز و زمستان1398، 23تا46.

جزایرى، محمدجعفر. هدى الطالب الی شرح المکاسب. قم: دار الکتاب. چاپ‌اول، 1416ق.

جمعى از مؤلفان. مجلۀ فقه اهل بیت علیهم‌السلام. قم: مؤسسۀ دائرة المعارف فقه اسلامى. چاپ‌اول، بی‌تا.

جوهری، اسماعیل‌بن‌حمّاد. الصّحاح تاج اللغة و صحاح العربیة. بیروت: دارالعلم للملایین، ۱۴۰۷ق.

حسینی مراغی، عبد الفتّاح بن علی.  العناوین الفقهیة. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ اول، 2جلد، 1418ق.

حکیم، محسن. نهج الفقاهة. قم: انتشارات فقه، اول، 1379.

حلی، حسین. بحوث فقهیه. بیروت: دار الزهراء، بی تا.

خردمند، محسن. «بررسی فقهی استخراج و مبادلۀ رمز ارزها با تمرکز و شبکه بیت کوین»، معرفت اقتصاد اسلامی. س10، ش2، بهار و تابستان۱۳۹۸، ۱۰۹تا۱۲۴.

خمینی، روح‌الله. الرسائل. تحقیق: مجتبی طهرانی. قم: اسماعیلیان. 1385.

خمینی، روح‌الله. کتاب البیع. بیروت: مؤسسة النشر الإسلامی. چاپ‌پنجم، 1415ق.

خمینی، روح‌الله. کتاب البیع. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینى(س). چاپ‌اول، 1421ق.

خمینى، روح‏الله. المکاسب المحرمة. قم: موسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینى(س). چاپ‌اول، 1415ق.

خمینى، روح‏الله. کتاب البیع. تهران: موسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینى(س). چاپ‌چهارم، 1434ق.

خوانسارى نجفی، موسى. رسالة فی قاعدة نفی الضرر. تهران: المکتبة المحمدیة. چاپ‌اول، 1373ق.

خویی، ابوالقاسم. المستند فی شرح العروة الوثقی. مقرر: مرتضی بروجردی. بی‌جا: بی‌نا. بی‌تا.

خویی، ابوالقاسم. مصباح الفقاهه: المکاسب. مقرر: محمدعلی توحیدی. بی‌جا: بی‌نا. بی‌تا.

راغب اصفهانى، حسین‌بن‌محمد‏. مفردات الفاظ القرآن‏. بیروت: دار القلم. چاپ‌اول‏، 1412ق.

رشتى، حبیب‌الله‌بن‌محمدعلی. کتاب الإجارة. بی‌جا: بى‌نا. چاپ‌اول، 1311ق.

سلیمانی‌پور، محمدمهدی، حامد سلطانی‌نژاد، مهدی پورمطهر. «بررسی فقهی پول مجازی»، دو فصلنامۀ علمی‌پژوهشی تحقیقات مالی اسلامی. س6، ش2، بهار و تابستان1396، 56تا74.

شهید اول، محمد بن مکى. اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة. بیروت: دارالتراث - الدار الإسلامیة ، اول، 1410 ‍ق.

شهید ثانى، زین الدین‌بن على. الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، حاشیه کلانتر. قم: کتابفروشى داورى، اول، 1410 ‍ق.

صاحب‌جواهر. محمدحسن‌بن‌باقر. جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: دار إحیاء التراث العربی. چاپ‌هفتم، 1404ق.

صدر، محمدباقر. اقتصادنا. قم: دفتر تبلیغات اسلامی. چاپ‌اول، 1417ق.

طریحی، فخرالدین‌بن‌محمد. مجمع البحرین. تهران: مرتضوى‏. چاپ‌سوم، 1375.

عاملى، سید جوادبن محمد. مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة . قم: دفتر انتشارات اسلامى. چاپ جدید، اول، 1419ق.

عراقى، ضیاء‌الدین، على کزازى. قاعدهٔ لا ضرر. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. چاپ‌اول، 1418ق.

علامه حلّى، حسن بن یوسف. قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام. 3 جلد، قم: دفتر انتشارات اسلامى. اول، 1413 ق.

فاضل مقداد، مقدادبن‌عبدالله. کنز العرفان فی فقه القرآن. قم: مرتضوی. 1425ق.

فراهیدى، خلیل‌بن‌احمد‏. کتاب العین‏. قم: هجرت‏. چاپ‌دوم، 1409ق.

قرشى بنابى، على‌اکبر. قاموس قرآن. تهران: دار الکتب الاسلامیة. چاپ‌ششم،1412ق‏

کاتوزیان، ناصر. اموال و مالکیت. تهران: نشر میزان، 1385.

کرکی، علی‌بن‌حسین. جامع المقاصد. بی‌جا: مؤسسه آل البیت، ۱۴۱۴ق.

ماهنامه شبکه. جویندگان بیت کوین. بی‌جا: ماهنامه شبکه.

مصطفوى، حسن. التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. چاپ‌اول، 1368.

مقدس اردبیلی، احمدبن محمد. مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان. قم: دفتر انتشارات اسلامى. سوم، 1379.

مقری، احمدبن‌محمد‏. المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر. قم: دار الهجرة. چاپ‌دوم‏، 1414ق.

مکارم شیرازی، ناصر. بحوث فقهیة هامة. قم: مدرسۀ امام علی‌بن‌ابی‌طالب. چاپ‌اول، 1422ق.

مکارم شیرازى، ناصر. بررسى طرق فرار از ربا. قم: بی‌نا. چاپ‌اول، بی‌تا.

مکارم شیرازى، ناصر. حیله‌هاى شرعى و چاره‌جوئى‌هاى صحیح. قم: انتشارات مدرسۀ امام علی‌بن‌ابی‌طالب(ع). چاپ‌دوم، 1428ق.

موسوی بجنوردى، محمد. قواعد فقهیه. تهران: عروج. چاپ‌سوم، 1401ق.

میرزاى قمى. ابوالقاسم‌بن‌محمدحسن. جامع الشتات فی اجوبة السؤالات. تهران: کیهان. چاپ‌اول، 1413ق.

نائینى، محمدحسین. المکاسب و البیع. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. چاپ‌اول، 1413ق.

نواب‌پور، علیرضا، احمدعلی یوسفی، محمد طالبی. «تحلیل فقهی کارکردهای پول‌های رمزنگاری‌شده مورد مطالعه بیت کوین»، فصلنامۀ علمی‌پژوهشی اقتصاد اسلامی. س18، ش72، زمستان1397، 34تا59.

هافمن، نیل. بیت کوین به زبان ساده. مترجم: مصطفی دهقان. بی‌جا: داریا. بی‌تا.

یزدى، سید محمدکاظم. العروه الوثقى مع التعلیقات. قم: انتشارات مدرسه امام على‌بن ابى‌طالب علیه السلام، چاپ اول، 1428ق.

https://www.mehrnews.com/news/5188446

https://khanesarmaye.com/crypto-future/#gref

https://khanesarmaye.com/crypto-future/#gref

https://www.tasnimnews.com/fa/news/1398/06/25/2097333

https://plus.irna.ir/news/84248087