بررسی و نقد نظریه های ارزش مبادلی با تاکید بر تمایز ارزش شانی و فعلی

فقه و اصول

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 14 اسفند 1400  

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfiqh.2022.72322.1178

نویسندگان

محمد علی راغبی¹؛ محمد تقی تولمی ²

¹دانشکده الهیات دانشگاه قم

²دانشگاه قم دانشکده الهیات

چکیده

ارزش مبادلی از جمله مهمترین موضوعات مطرح در علم اقتصاد است که در فقه نیز تحت عنوان مالیّت مورد توجه فقیهان قرار گرفته است و در هر دو علم نظریه‌های گوناگونی پیرامون منشاء آن ارائه شده است. مطالعه نظریه‌های رایج ارزش نشانگر آن است که در این نظریات با نگاهی ایستا به ارزش مبادلی نظر شده و و از آن به عنوان برآیندی نقطه‌ای یاد می‌گردد که معلول علل و عواملی است که آن عوامل در مقطعی از زمان منشاء ایجاد ارزش می‌شوند. در این نوشتار که با روش توصیفی و تحلیلی به سامان رسیده است نشان خواهیم داد که ارزش مبادلی معلول فرآیندی پویا، خطی و جریان‌مند است که در طول زمان با طی مراحل مختلف از شأنیت به فعلیت می‌رسد. در این راستا با معرفی دو قسم مالیّت و ارزش مبادلی شأنی و فعلی و در نتیجه تمایز مال شأنی و فعلی، مشخص می‌گردد که غفلت از اقسام ارزش از سویی و عدم تحلیل دقیق فرایند شکل گیری ارزش از سوی دیگر منشاء اختلافات و اشتباهات در نظریه‌های ارزش شده است.
ارزش مبادلی از جمله مهمترین موضوعات مطرح در علم اقتصاد است که در فقه نیز تحت عنوان مالیّت مورد توجه فقیهان قرار گرفته است و در هر دو علم نظریه‌های گوناگونی پیرامون منشاء آن ارائه شده است. مطالعه نظریه‌های رایج ارزش نشانگر آن است که در این نظریات با نگاهی ایستا به ارزش مبادلی نظر شده و و از آن به عنوان برآیندی نقطه‌ای یاد می‌گردد که معلول علل و عواملی است که آن عوامل در مقطعی از زمان منشاء ایجاد ارزش می‌شوند. در این نوشتار که با روش توصیفی و تحلیلی به سامان رسیده است نشان خواهیم داد که ارزش مبادلی معلول فرآیندی پویا، خطی و جریان‌مند است که در طول زمان با طی مراحل مختلف از شأنیت به فعلیت می‌رسد. در این راستا با معرفی دو قسم مالیّت و ارزش مبادلی شأنی و فعلی و در نتیجه تمایز مال شأنی و فعلی، مشخص می‌گردد که غفلت از اقسام ارزش از سویی و عدم تحلیل دقیق فرایند شکل گیری ارزش از سوی دیگر منشاء اختلافات و اشتباهات در نظریه‌های ارزش شده است.

کلیدواژه‌ها

نظریه؛ ارزش مبادلی؛ شانی؛ فعلی؛ اقتصاد اسلامی

مراجع