بررسی اثرات تغییرات کاربری اراضی بر فرسایش خاک شهرستان گیوی با استفاده از مدل تصمیم‌گیری چند معیاره MABAC و تصاویر ماهواره‌ای لندست (سنجنده‌های OLI - TM)

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 16 اسفند 1400

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geoeh.2022.73137.1121

نویسندگان

موسی عابدینی^{* 1}؛ الناز پیروزی²؛ مهدی فعال نذیری³

¹دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، دانشکده علوم اجتماعی

²دانشگاه محقق اردبیلی

³دانشگاه محقق اردبیلی، دانشکده علوم اجتماعی، گروه جغرافیای طبیعی،

چکیده

تاثیر متقابل تغییر کاربری اراضی و فرسایش خاک تبدیل به یک نگرانی عمده زیست‌محیطی شده است. از این‌رو، هدف این مطالعه بررسی تغییرات کاربری‌های مختلف و ارزیابی اثرات تغییرات کاربری‌ها بر فرسایش خاک، در شهرستان گیوی می‌باشد. در راستای دستیابی به اهداف پژوهش، ابتدا نقشه کاربری اراضی با استفاده از روش شی‌گرا برای دو دوره‌ی 2000 و 2021، تهیه شده است. در مرحله بعد با توجه به شرایط طبیعی و انسانی محدوده، سایر عوامل مؤثر برای فرسایش در منطقه شناسایی شد و لایه‌های اطلاعاتی هر یک از معیارها، توسط سامانه اطلاعات جغرافیایی تهیه گردید. ارزش‌گذاری و استاندارد‌سازی لایه‌ها با استفاده از تابع عضویت فازی و وزن‌دهی معیار‌ها، با استفاده از روش CRITIC انجام شد. تحلیل و مدل‌سازی نهایی با استفاده از روش MABAC به عنوان یکی از روش‌های تصمیم‌گیری چند معیاره (MCDM)، انجام شد. نتایج نشان داد، بیشترین میزان مساحت در سال 2000 مربوط به مراتع خوب و متوسط، به ترتیب با 172/313 و 144/283 کیلومتر مربع می‌باشد و در سال 2021، بیشترین میزان مساحت مربوط به مراتع ضعیف و اراضی بایر (هموار) به ترتیب با 077/335 و 815/329 کیلومتر-مربع می‌باشد. با توجه به نقشة پهنه‌‌بندی فرسایش سال 2000 به ترتیب 34/16 و 36/20 درصد و با توجه پهنه‌بندی فرسایش 2021 به ترتیب 92/22 و 58/25 درصد از مساحت شهرستان در دو طبقة بسیار پرخطر و پرخطر قرار دارند. کاهش مراتع خوب و متوسط و اراضی با پوشش‌گیاهی متراکم و تبدیل آن‌ها به مناطق کشاورزی، مراتع ضعیف، انسان‌ساخت و اراضی بایر بیشترین میزان تاثیر را بر فرسایش خاک داشته است.

کلیدواژه‌ها

فرسایش خاک؛ تغییرات کاربری؛ مدل MABAC؛ روش شی‌گرا؛ شهرستان گیوی

مراجع