تمایزات منطقه‌ای در تغییرات نخست شهری ایران: 95-1355

اقتصاد و توسعه منطقه ای

مقاله 4، دوره 28، پاییز و زمستان 22، اسفند 1400، صفحه 79-109   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/erd.2022.70612.1047

نویسندگان

محمد علی فیض پور¹؛ فاطمه آسایش^{* 2}

¹عضو هیأت علمی دانشکده اقتصاد، مدیریت و حسابداری، دانشگاه یزد

²دانشجوی دکترای اقتصاد شهری و منطقه‌ای دانشگاه یزد

چکیده

چکیده
در ادبیات اقتصاد شهری –که در ایران نیز سابقه چندانی ندارد- نشان داده شده که عملکرد شهرها به ساختار آن‌ها بستگی داشته و به عبارتی بین عملکرد شهر و ساختار آن رابطه معنی‌داری برقرار است. بر این اساس و با وجود چنین رابطه‌ای می‌توان عملکرد آینده شهرها را بر اساس تغییرات ساختاری آن‌ها پیش‌بینی نمود. ازاین‌رو، این پژوهش با هدف بررسی روند تغییرات ساختاری شهرهای ایران و نیز تمایزات منطقه‌ای نظام شهری و بر اساس جایگاه نخست شهری طراحی شده است. برای دستیابی به این هدف، از شاخص‌های نخست شهری، دو شهر، چهار شهر گینزبرگ، چهار شهر مهتا، موماو و الوصابی، تمرکز هرفیندال، عدم تمرکز هندرسون، آنتروپی و تسلط شهری موسوی استفاده شده و داد‌ه‌های این مطالعه از سرشماری سال‌‌های 1355 تا 1395 استخراج شده است. نتایج به دست آمده نشان می‌دهد که پدیده نخست شهری در نظام شهری ایران در همه این دوران وجود داشته و شاخص‌های نخست شهری در این سال‌ها، حرکت به سمت تعادل بیش‌تر در نظام شهری کشور را نشان می‌دهد. بااین‌وجود، میزان نخست شهری طی سال‌های موردبررسی کاهش داشته و روند کاهش در شاخص‌های موردبررسی، همسو با یکدیگر است. بااین‌وجود و با توجه به شواهد موجود، نتایج به دست آمده نشان‌دهنده ایجاد نخست شهرها در نظام شهری ایران به جای یک نخست شهر است. همچنین بر اساس نتایج این مطالعه، اکثریت شاخص‌های موردبررسی تا سال 1385 نشان می‌دهد بالاترین و پایین‌ترین میزان نخست شهری به ترتیب در استان‌های تهران و مازندران بوده و از این سال به بعد، استان قم به‌عنوان استان با بالاترین نخست شهری در نظام شهری ایران پدید آمده است. بر این اساس، می‌توان انتظار داشت که تغییر در ساختار نظام شهری ایران زمینه را برای تغییرات عملکردی آینده در آن‌ها فراهم نماید.

کلیدواژه‌ها

ساختار نظام شهری؛ نخست شهری؛ تمایزات منطقه‌ای؛ شهرنشینی؛ سلسله مراتب شهری

سایر فایل های مرتبط با مقاله

chkide 22.pdf

مراجع

References

Akbari, N., Asgari, A., & Farahmand, S. (2007). City size distribution in urban system of Iran. Journal of Sustainable Growth and Developent (The Economic Research), 6(4),83-104 [In Persian].

Anthony, R. M., & Crenshaw, E. M. (2014). City Size and Political Contention: The Role of Primate Cities in Democratization. International Journal of Sociology, 44(4), 7-33.

Barzegar, S., Sheikh Azami, A., Yarlou, R. (2018). Analysis and review the urban hierarchical pattern in Mazandaran urban system. Regional Planning, 8(30), 77-88 [In Persian].

Black, D., & Henderson, V. (2003). Urban evolution in the USA. Journal of Economic Geography, 3(4), 343-372.

Dobkins, L. H., & Ioannides, Y. M. (2001). Spatial interactions among US cities: 1900–1990. Regional Science and Urban Economics, 31(6), 701-731.

Eaton, J., & Eckstein, Z. (1997). Cities and Growth: Theory and Evidence from France and Japonf, Regional and Urban Economics. Regional Science and Urban Economics, 27, 443-474.

Gabaix, X., Ioannides, Yannis M. (2003). The Evolution of City Size Distributions. Handbook of Regional and Urban Economics. 4, 1-51.

Ghorbani, R., Alizadeh, H. & Karami, S. (2021). An Analysis of the Reasons for the Decline of the Position of Tabriz Metropolis in the Urban System of Iran and the Prediction of its Population and Position by 2031, Town & Country Planning, 13(1). 83-114 [In Persian].

Glaeser, E. L., Scheinkman, J. A., & Shleifer, A. (1995). Economic growth in a cross-section of cities. Journal of Monetary Economics, 36, 117-143.

Henderson, J. V., & Wang, H. G. (2005). Aspects of the rural-urban transformation of countries. Journal of Economic Geography, 5, 23-42.

Henderson, J. V., & Wang, H. G. (2007). Urbanization and city growth: The role of institutions. Regional Science and Urban Economics, 37, 283-313.

Khosravi, M. R., Shams, M., & Zakerhaghighi, K. (2017). Comparative study of Rank-Size Rule and Urban Differential model in hierarchy of spatial distribution of people in human settlements with focus in small towns’ roles, Regional Planning, 7(28), 65-80 [In Persian].

Livarjani, P. D., & Azami, A. (2009). A survey of primacy city in Iran in 1385: Policies and territory, 27(9), 181-202 [In Persian].

Lotfi, S., & Babakhanzadeh, E. (2013). An investigation of urban hierarchy and primacy in Iran (A case study of Kermanshah province). Spatial Planning, 2(3), 51-74 [In Persian].

Moshfegh, M. (2016). A comparative study on policy experiences regarding to even distribution of urban population in selected Asian countries, 2(3), 1-29 [In Persian].

Nazariyan, A. (2002). Urban geography of Iran, Payam Noor university.

Nikpour, A. & Hasanalizadeh, M. (2020). Spatial analysis of urban systems in the north of the country during the years 1335 to 1395, Journal of Studies of Human Settlements Planning, 14(49). 869-889 [In Persian].

Rahnmaee, M., Manouchehri, A., & Ebarahim Poor, A. (2011). Evolution of Urban primacy and Regional Urban System of Azerbaijan (1335-1385). Town and Country Planning, 3(5), 5-31 [In Persian].

Taghvaie, M., & Mousavi, M. (2009). A criticism of urban primacy determination indices and offering a new index submission (with an analytic look at urban primacy indices in Iran). Geography and Environmental Studies, 25-34 [In Persian].

Taghvaie, M., & Saberi, H. A. M. I. D. (2010). An analysis of Iran urban systems during the period of 1335 (1956) to 1385 (2006). Journal of Urban-Regional Studies and Research, 2(5), 55-76 [In Persian].

Tahmasebi, S. (2018). City and Regional Space Organization, Zanjan management and planning organization, Publications of the planning and budget organization of the country [In Persian].

Zebardast, E. (2007). Examination of changes in urban primacy in Iran. Honar-ha-ye-Ziba. 29. 29-38 [In Persian].

Zheng, C., Yuan, J., Zhu, L., Zhang, Y., & Shao, Q. (2020). From digital to sustainable: A scientometric review of smart city literature between 1990 and 2019. Journal of Cleaner Production, 1-51.