بررسی تأثیر نگرش‌های ذهنی شهروندان بر میزان استفاده از حمل و نقل عمومی (مطالعه موردی: کلانشهر تهران)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

دوره 10، شماره 1 - شماره پیاپی 20، خرداد 1402، صفحه 45-65   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2022.71448.1072

نویسندگان

صابر محمدپور^{* 1}؛ آرمان حمیدی²؛ عالیه فریدی فشتمی²؛ میترا روشن²

¹عضو هیات علمی گروه شهرسازی دانشکده معماری دانشگاه گیلان

²گروه شهرسازی دانشگاه گیلان

چکیده

توسعه روز افزون شهرها و افزایش وابستگی و تمایل شهروندان به خودروی شخصی و به طبع آن اثرات نامطلوب زیست محیطی و اجتماعی آن، به یک چالش جدی برای برنامه ریزان شهری تبدیل شده است. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی تأثیر نگرش­های ذهنی شهروندان بر استفاده آن­ها از حمل و نقل عمومی در شهر تهران صورت گرفته است و از نوع توصیفی-کمی است. در این پژوهش تعداد 443 پرسشنامه توسط شهروندان تهرانی تکمیل گردید که جهت تحلیل داده­های حاصل از پرسشنامه­ها از نرم افزارهای 22 SPSS  و Smart PLS3 استفاده شده است. میانگین شاخص‌های نگرش زیست محیطی، نگرش اجتماعی، نگرش اقتصادی و استفاده از حمل و نقل عمومی به ترتیب، 69/3، 58/3، 20/3 و 94/2 بدست آمد. در بررسی تأثیر هر یک از معیارها، شاخص نگرش اقتصادی با ضریب مسیر 475/0 در رتبه اول قرار گرفت و بنابر تأثیر بالای این شاخص، می‌بایست سیاست­های استفاده از حمل و نقل در این قسمت متمرکزتر اعمال گردد. سپس شاخص‌های نگرش زیست محیطی و نگرش اجتماعی به ترتیب با ضرایب مسیر 145/0، و ، 080/0 در رتبه­های بعدی جای گرفتند. از دیگر نتایج پژوهش، رابطه مشخصات فردی و جنسیت با استفاده از حمل و نقل عمومی است و این عدد برابر 110/0- بدست آمدند، بنابراین نمی‌توان از تأثیر آن­ها چشم پوشی کرد. همچنین، برازش کلی پژوهش نیز 391/0 محاسبه گردید که نشان از برازش مطلوب و قوی مدل ساختاری است.

کلیدواژه‌ها

نگرش های رفتاری؛ نگرش های ذهنی؛ حمل و نقل عمومی؛ نگرش‌شهروندان؛ شهر تهران

مراجع

1. اسماعیل پناه، ف. غلامزاده، غ. حسین ابادی، ح. ا.، و خرم، خ. (1397). کاربرد تئوری رفتار برنامه ریزی شده در سنجش نگرش شهروندان در ارتباط با استفاده از سامانه ها ی حمل و نقل عمومی. فصلنامه علمی مهندسی ترافیک، 18(73)، 75-82.
2. آمارنامه شهر تهران. (1398). سالنامه آماری شهر تهران. تهران: سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران.
3. ذوقدار، پ.، و شبانی، ا، ح. (1397). ارزیابی الگوی رفتاری شهروندان در ایستگاه های هوشمند حمل و نقل شهری (نمونه موردی ایستگاه هوشمند شهید خرازی شاهین شهر).‎ نشریه معماری شناسی، 1(5)، 1-9.
4. صابری­فر، ر. (1399). تعیین عوامل اثرگذار بر رفتار شهروندان در بهره‌گیری از سیستم حمل و نقل عمومی با استفاده از الگوی توبیت (مطالعه موردی: شهر مشهد).فصلنامه علمی ـ پژوهشی برنامه ریزی توسعه کالبدی. 5(3)، 73-84.‎
5. صفارزاده، م.، و ملک زاده فر، ع. (1384). کاربرد آنالیز هزینه- فایده در انتخاب سیستم حمل و نقل عمومی مناسب برای یک کریدور شهری، پژوهش­های اقتصادی.3(5)، 17-36.
6. فلاح منشادی، ا.، روحی، ا.، و فلاح منشادی، ا. (1394). تحلیل و بررسی اقدامات لازم برای اجرایی شدن حمل و نقل یکپارچه شهری در کلانشهرها؛ نمونه موردی: شهر تهران. فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری، 6(20)، 83-98.
7. قاسمی، ع.ا. محمدی، ت.، و خالدی، ه. (1397). تحلیل رفتار شهروندان تهرانی در استفاده از حمل و نقل عمومی: کاربرد تئوری رفتار برنامه ریزی شده.سیاست گذاری پیشرفت اقتصادی، 6(1)، 10-26.‎
8. مقبل باعرض، ع.، آذر، ع و میرمهدی، س.م. (1393). بخش بندی بازار حمل و نقل عمومی با استفاده از تحلیل خوشه­ای (مطالعه موردی: منطقه 6 شهر تهران)، اقتصاد و مدیریت شهری، 7(2)، 35-50.

 

9. Ababio-Donkor, A., Saleh, W., & Fonzone, A. (2020). The role of personal norms in the choice of mode for commuting. Research in Transportation Economics, 83, 100966.‏
10. Abrahamse, W., Steg, L., Gifford, R., & Vlek, C. (2009). Factors influencing car use for commuting and the intention to reduce it: a question of self-interest or morality? Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behaviour, 12(4), 317-324.
11. Ajzen, I. (1991). The theory of planned behavior, Organizational Behavior and Human Decision Processes, 50, 179-21 1.
12. Bamberg, S. Hunecke, M. & Blöbaum, A. (2007). Social context, personal norms and the use of public transportation: Two field studies. Journal of environmental psychology. 27(3).190-203.
13. Bamberg, S., & Schmidt, P. (2003). Incentives, morality, or habit? Predicting students’ car use for university routes with the models of Ajzen, Schwartz, and Triandis. Environment and Behaviour, 35(2), 264-285.‏
14. Beale, J. R., & Bonsall, P. W. (2007). Marketing in the bus industry: A psychological interpretation of some attitudinal and behavioural outcomes. Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behaviour, 10(4), 271-287.
15. Beirão, G., & Cabral, J. S. (2008). Market segmentation analysis using attitudes toward transportation: Exploring the differences between men and women. Transportation research record, 2067(1), 56-64.‏
16. Carrus, G., Passafaro, P., & Bonnes, M. (2008). Emotions, habits and rational choices in ecological behaviours: The case of recycling and use of public transportation. Journal of environmental psychology, 28(1), 51-62.
17. C. M., & Chambers. S. M. (2005). Psychological and situational influences on commuter-transport-mode choice. Environment and behavior, 37(5), 640-661.‏
18. Donald, I. J., Cooper, S. R., & Conchie, S. M. (2014). An extended theory of planned behaviour model of the psychological factors affecting commuters' transport mode use. Journal of environmental psychology,40, 39-48.‏
19. Doran, R., & Larsen, S. (2016). The relative importance of social and personal norms in explaining intentions to choose eco‐friendly travel options. International Journal of Tourism Research, 18(2), 159-166.‏
20. Dulal, H. B., & Akbar, S. (2013). Greenhouse gas emission reduction options for cities: Finding the “Coincidence of Agendas” between local priorities and climate change mitigation objectives. Habitat International, 38, 100-105.‏
21. Fu, X., & Juan, Z. (2017). Exploring the psychosocial factors associated with public transportation usage and examining the “gendered” difference. Transportation research part A: policy and practice, 103, 70-82.‏
22. Fujii, S., & Kitamura, R. (2003). What does a one-month free bus ticket do to habitual drivers? An experimental analysis of habit and attitude change. Transportation, 30(1), 81-95.‏
23. Goddard, T. B., Handy, S. L., Cao, X., & Mokhtarian, P. L. (2006). Voyage of the SS Minivan: Women's travel behavior in traditional and suburban neighborhoods. Transportation research record, 1956(1), 141-148.‏
24. Heath, Y., & Gifford, R. (2002). Extending the theory of planned behavior: Predicting the use of public transportation 1. Journal of Applied Social Psychology, 32(10), 2154-2189.
25. M. F. (2003). Car ownership and attitudes towards transport modes for shopping purposes in Singapore. Transportation, 30(4), 435-457.‏
26. Kaiser, F. G., & Wilson, M. (2004). Goal-directed conservation behavior: The specific composition of a general performance. Personality and Individual Differences, 36(7), 1531-1544.
27. Lanzini, P., & Khan, S. A. (2017). Shedding light on the psychological and behavioral determinants of travel mode choice: A meta-analysis. Transportation research part F: traffic psychology and behaviour, 48, 13-27.‏
28. Li, L., Xiong, J. Chen, A., Zhao, S., & Dong, Z. (2014). Key Strategies for Improving Public Transportation Based on Planned Behavior Theory: Case Study in Shanghai, China. Journal of Urban Planning and Development, 141(2), 04014019.
29. Tertoolen, G., Van Kreveld, D., & Verstraten. B. (1998). Psychological resistance against attempts to reduce private car use. Transportation research part A: Policy and practice, 32(3), 171-181.‏
30. Thøgersen, J. (2006). Understanding repetitive travel mode choices in a stable context: A panel study approach. Transportation Research Part A: Policy and Practice, 40(8), 621-638.‏
31. Verplanken, B., Walker, I., Davis, A., & Jurasek, M. (2008). Context change and travel mode choice: Combining the habit discontinuity and self-activation hypotheses. Journal of Environmental Psychology, 28(2), 121-127.‏
32. Zailani, S., Iranmanesh, M., Masron, T. A., & Chan, T. H. (2016). Is the intention to use public transport for different travel purposes determined by different factors? Transportation research part D: transport and environment, 49, 18-24.