ارزیابی میزان تأثیرگذاری عوامل کالبدی محله بر ارتقاء فعالیت بدنی بانوان (مطالعه موردی: کوی مهندسین ارومیه)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

دوره 9، شماره 4 - شماره پیاپی 19، بهمن 1401، صفحه 93-110   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2022.70210.1039

نویسندگان

توحید حاتمی خانقاهی^{* 1}؛ آنیتا اسدی لور²؛ اکبر آبروش³

¹دانشیار گروه معماری

²دانشجوی کارشناسی ارشد معماری در دانشگاه محقق اردبیلی

³استادیار گروه آمار و علوم کامپیوتر، دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

عوامل محیطی محل سکونت تاثیر مهمی بر میزان فعالیت بدنی و کاهش مشکلات ناشی از کم­تحرکی در بین افراد دارد. کمبود مطالعات و پژوهش های انجام شده باعث شده است که طراحان، برنامه­ریزان و مدیران  شهری به عواملی که فعالیت­بدنی را در محلات شهری ترویج می­کنند، توجه کمی داشته باشند. این مساله در مورد زنان به دلیل شرایط فرهنگی و اجتماعی آنها در کشورهای مختلف، اهمیت بیشتری دارد. هدف پژوهش، استخراج و ارزیابی عوامل کالبدی مؤثر بر سطح فعالیت بدنی بانوان در کوی مهندسین ارومیه بود. براساس مطالعات کتابخانه­ای، عوامل مؤثر بر تعداد روزهایی که بانوان در نمونه­ی موردی ماهانه به فعالیت بدنی می­پردازند شناسایی و پرسشنامه­ی محقق ساخته تنظیم شد. صحت محتوای پرسشنامه توسط 35 نفر از افراد جامعه­ی آماری بررسی و پایایی تحقیق توسط ضریب آلفای کرونباخ با 961/0 تأیید شد. پرسشنامه تحقیق بین 300 نفر و به روش نمونه­گیری تصادفی توزیع گردید. نتایج به دست آمده از تحلیل داده­ها در نرم افزار SPSS26 به روش رگرسیون پواسون نشان می­دهد که عوامل "وجود درختان و گلکاری"، "نورپردازی مبلمان و فضاهای جمعی"، "تجهیزات ورزشی موجود"، "دسترسی به پارک محله‌ای"، "خوانایی محیط­های جمعی"، "توجه به مقیاس انسانی در طراحی فضاها و تجهیزات شهری" و "رنگ و جنس کفسازی معابر" بر تعداد روزهایی که بانوان محله ماهیانه به فعالیت بدنی اختصاص می­دهند تاثیر معنادار دارند. همچنین بر اساس آماره کای‌دو والد متغیر "وجود درختان و گلکاری" بیشترین تاثیر را بر متغیر وابسته دارد. امکان انتخاب عوامل در دسترس با بیشترین تاثیر در هر محله توسط طراحان از نتایج کاربردی این پژوهش است.

کلیدواژه‌ها

فعالیت‌بدنی؛ عوامل کالبدی؛ محله؛ زنان؛ ارومیه

مراجع

1. احمدی، ب.، و باباشاهی، س. (1390). مدیریت سلامت بانوان: توسعه سیاست­ها و تحقیقات و خدمات. فصلنامه رفاه اجتماعی، 12(47)، 29-59.
2. پرویزی، س.، سیدفاطمی، ن.، و کیانی، ک. (1387). تبیین تئوریک سلامت از دیدگاه بانوان. فصلنامه خانواده پژوهی، 4(15)، 293- 302.
3. پیکانی، ا.، و باور، س. (1397). معیارهای طراحی مجتمع مسکونی با رویکرد ارتقای سطح سلامت کودکان در فضای شهری. مجله ی معماری شناسی، 1(6)، 1-10.
4. حکیمیان، پ. آ. (1394)، فضاهای شهری سلامت محور: ویژگی­های کالبدی تأثیرگذار بر چاقی افراد. فصلنامه ی آرمان شهر، 8(15)، 215- 224.
5. رزاقی اصل، س.، علیمردانی، م.، و زیبایی، ن. (1393). نقش عوامل طراحی در ارتقاء سلامت و پیاده­روی ساکنان. مطالعه­ی موردی: محله مطهری مشهد. فصلنامه­ی علمی پژوهشی مطالعات شهری، 10، 27-36.
6. سیدان، ف.، و سلطان­پوراشتبینی، ا. (1393). سنجش رابطه دسترسی به امکانات و خدمات شهری، امنیت و بهداشت محله و کیفیت زندگی بانوان در شهر تهران (با تأکید بر نیازهای ویژه بانوان منطقه 2 تهران). مجله جغرافیا و توسعه فضای شهری، 1(2)، 65-76.
7. علیمردانی، م. م.، محمدی. ف.، و زیبایی، ن. (1394). بررسی رابطه حس دلبستگی به مکان و پیاده­روی به منظور بهبود سطح سلامت در محله، نمونه موردی: محله مطهری شهر مشهد. مجله معماری و شهرسازی آرمان شهر. 10(21). 204-193.
8. کاظمی، م.، حبیب، ف.، و اسلامی، غ. (1388). رویکردی تحلیلی به نیازهای روانی و رفتاری بانوان و تأثیر آن در بهبود کیفیت فضا (نمونه مورد مطالعه: فضای عمومی پارک. علوم تکنولوژی محیط زیست، 16(93)، 569- 579.
9. کمالی، ا.، و اسکندری، ل. (1390). بانوان و اعتماد: مطالعه اعتماد اجتماعی بانوان تهران. مطالعه اجتماعی روانشناختی بانوان، 9(1)، 97-118.
10. الماسی فر، ن.، و انصاری، م. (1389). بررسی امنیت محیطی در پارک­های منطقه ای به عنوان بخشی از فضاهای شهری از دیدگاه بانوان بر پایه رویکرد cpted. فصلنامه علمی پژوهشی مدیریت شهر. 8(25)، 21- 34.
11. مصطفی زاده، ف.، رستمی­نژاد، م.، و صالحی، ح. (1389). شهرنشینی و ارتقاء سلامت بانوان. نشریه تخصصی بانوان و مامایی ایران، 5(2)، 46-51.
12. مهدی نژاد، ج.، و صادقی حبیب آباد، ع. (1397). روانشناسی محیطی و سلامت در طراحی معماری: گذشته و حال رهنمود و تحلیلی بر مجموعه سلسله مباحث طراحی پویا (ارتقای فعالیت فیزیکی و سلامت در طراحی معماری). مجله ی نخبگان علوم و مهندسی، 3(2)، 32- 42.
13. نیک پور، ع.، حسین پور عسگر، م.، و طالبی، ح. (1395). مطالعه و ارزیابی شاخص های محیطی مؤثر بر قابلیت پیاده­روی (مورد مطالعه: شهر آمل). فصلنامه مطالعات ساختار و کارکرد شهری. 4(13)، 133- 110.

 

14. Azizi, F., Azadbakht, L., & Mirmiran, P. (2005). Tehran lipid and glucose study. Journal of Research in Medical Sciences, 29(2), 123-129.
15. Barton, H., & Tsourou, C., (2000). Healthy urban planning. world Health Organization, Regional Office for Europe: Spon Press.
16. Bedimo-Rung, A., Mowen, A., & Cohen, D. (2005). The significance of parks to physical activity and public health: a conceptual model. Am J Prev Med, 28(2), 159–168.
17. Beltaifa, L., Traissac, P., El Ati, J., Lefevre, P., Romdhane, H. B., & Delpeuch, F. (2009). Prevalence of obesity and associated socioeconomic factors among Tunisian women from different living environments. Obesity Reviews, 10(2), 145-153.
18. Beth, E., Molnar, Steven L., Gortmaker, Fiona C., Bull, S., & Buka, L. (2004). Unsafe to Play? Neighborhood disorder and lack of safety predict reduced physical activity among urban children and adolescents. Am j health promotion, 18(5), 378–386.
19. Brian, E., Sallis, J. F., Black, J. B., & Chen, D. (2003). Neighborhood-based differences in physical activity: an environment scale evaluation. American journal of public health, 93(9), 1552-1558.
20. Cameron, A. C., & Trivedi, P. K. (2013). Regression analysis of count data. second edition, New York: Cambridge University Press.
21. Committee on Environmental Health (2009). The built environment: designing communities to promote physical activity in children. American Academy of Pediatrics, 123(6), 1591- 1598.
22. Ewing, R., & Cervero, R. (2001). Travel and the built environment: a synthesis. Transp Res Rec, 1780, 87–114.
23. Gregg, K., Leah, K., Nicholas, E., & Ndidi, I. (2014). Assessment of active play, inactivity and perceived barriers in an inner-city neighborhood. J Community Health, 39(3), 538–544.
24. Handy, S.L., Boarnet, M., Ewing, R., & Killingsworth, R. (2002). How the built environment affects physical activity: views from urban planning. Am J PrevMed, 23(2), 64–73.
25. Heran, B.S., Chen, J.M., Ebrahim, S., Moxham, T., Oldridge, N., Rees, K., Thompson, D., & Taylor, R.S. (2011). Exercise‐based cardiac rehabilitation for coronary heart disease. Cochrane Database of Systematic Reviews, 7(7), 1-20.
26. Hoehner, C, Ramirez, L., Elliott, M., Handy, S., & Brownson, R.C. (2005). Perceived and objective environmental measures and physical activity among urban adults. Am j prev med, 28(2), 105–116.https://region5.urmia.ir/
27. Humpel, N., Owen, N., & Leslie, E. (2002). Environmental factors associated with adults, participation in physical activity: a review. Am j prev med, 22(3), 99-188.
28. Joao Guilherme Bezerra, A., Pollyanna, P., & Siqueira, J. (2009). Overweight and physical inactivity in children living in favelas in the metropolitan region of Recife. Brazil, Jornal de Pediatria, 67(1), 67-71.
29. Laraque, D., Barlow, B., Durkin, M., & Heagarty, M. (1995). Injury prevention in an urban setting: challenges and successes. Bull y acad med, 72(1),16–30.
30. Lee, C., Ory, M. G., Yoon, J., & Forjuoh, S. N. (2013). Neighborhood walking among overweight and obese adults: age variations in barriers and motivators. Journal of Community Health, 38(1), 12-22.
31. Leon David, A. (2018). Urbanization and health. International Journal of Epidemiology, 37(1), 4-8.
32. Liao, Y., Shibata, A., Ishii, K., Koohsari, M., Inoue, S., & Oka, K. (2018). Can neighborhood design support walking? cross-sectional and prospective findings from japan. Journal of Transport & Health, 11(7), 73-79.
33. Maas, J., Verheij, R.A., De Vries, S., Spreeuwenberg, P., Schellevis, F.G., & Groenewegen, P.P. (2009). Morbidity is related to a green living environment. Journal of Epidemiology & Community Health, 63(12), 967-973.
34. Moudon, A.V., Lee, C., Cheadle, A. D., Garvin, C., Johnson, D., Schmid, T. L., Wewathers, R.D., & Lin, L. (2006). Operational definitions of walkable neighborhood: theoretical and empirical insights. Journal of Physical Activity and Health, 3(1), 99-117.
35. Muntazar Mansur, A., Mohaimen Mansur, B., & Mohammed Zakiul, I. (2016). Are children living on dead-end streets more active? Near-home street patterns and school-going children's time spent outdoors in Dhaka, Bangladesh. Preventive Medicine, 103. 73–80.
36. Narayan, K. V., Boyle, J. P., Thompson, T. J., Sorensen, S. W., & Williamson, D. F. (2003). Lifetime risk for diabetes mellitus in the United States. Jama, 290(14), 1884-1890.
37. Nelson, M., & Gordon-Larsen, P. (2006). Physical activity and sedentary behavior patterns are associated with selected adolescenthealth risk behaviors. Pediatrics, 117(4),1281–1290.
38. Nour, N.M. (2014). Global women's health–a global perspective. Scandinavian Journal of Clinical and Laboratory Investigation, 244(74), 8-12.
39. Ozil, A., & Peonis, J. (2012). The Effects of urban form on walking to transit. In M. Greene, J. Reyes, & A. Castro (Eds.). In Proceedings of Eighth International Space Syntax Symposium, 1-15.
40. Pellegrini, A., & Smith, P.K. (1998). Physical activity play: the nature and function of a neglected aspect of play. Child Dev, 69(3), 577–598.
41. Pikora, T., Giles-Corti, B., Bull, F., Jamrozik, K., & Donovan, R. (2003). Developing a framework for assessment of the environmental determinants of walking and cycling. Social Science & Medicine, 56(8), 1693-1703.
42. Susan, L. Handy, X., & Patricia, L. (2008). The causal influence of neighborhood design on physical activity within the neighborhood: evidence from northern cahfornia. American Journal of Health Promotion, 22(5), 350-358.
43. Van Teijlingen, E. R., & Pitchforth, E. (2010). Rural maternity care: can we learn from wal-mart? Health & Place, 16(2), 359-364.
44. Villeneuve, P. J., Jerrett, M., Su, J. G., Burnett, R. T., Chen, H., Wheeler, A. J., & Goldberg, M. S. (2012). A cohort study relating urban green space with mortality in ontario, Canada. Environmental Research, 115, 51-58.
45. Wang, L., & Wen, C. (2015). The relationship between the neighborhood built environment and active transportation among adults: A systematic literature review. Urban Science,1)3(, 29-35.
46. Wekerle, M., & Whitzman, R. (1995). Safe cities: guidelines for planning, design and management. USA: Van Nostrand Reinhold.