تحلیل محیط کالبدی اثرگذار بر سرمایه اجتماعی در محلات شهر ساری

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقاله 7، دوره 9، شماره 3 - شماره پیاپی 18، آذر 1401، صفحه 121-140   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2022.67168.0

نویسندگان

وحیده ابراهیم نیا¹؛ طاهره شهبازی²؛ روح اله رحیمی^{* 3}

¹دانشگاه شهید بهشتی

²دانشگاه مازیار

³گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران،بابلسر، ایران

چکیده

میزان سرمایه اجتماعی در سطوح مختلف فعالیتهای برنامه ریزی و طراحی شهری عامل مهمی در ارتقای کیفیت زندگی شهری شناخته می‌شود.در سطوح بالای سرمایه اجتماعی تعاملات اجتماعی ساکنین افزایش یافته و تعهد و تعلق نسبت به محل زندگی ایجاد می‌‌شود. چنین شرایطی خود محرک توسعه است. هدف از این پژوهش ارتقاء سرمایه اجتماعی با استفاده از روشهای برنامه‌ریزی فضایی در محلات منتخب شهر ساری است. این پژوهش در همین راستا می‌کوشد به این ســؤال پاسخ دهد که با چه ملاحظات و راهبردهایی در برنامه‌ریزی فضایی می‌توان به ارتقاء ســرمایه اجتماعی کمک کرد. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از تلفیق روش های اسنادی و پیمایشی می باشد. اطلاعات مورد نیاز پژوهش با سنجش وضع موجود سرمایه اجتماعی در محلات انتخابی با تکمیل پرسشنامه از ساکنین، بررسی اسنادی و مشاهده میدانی جمع آوری می‌شود. تحلیل اطلاعات با به‌کارگیری آزمون‌های آماری و تحلیل نقشه‌ها در رابطه با معیارهای چارچوب پژوهش  انجام می‌شود. در پایان با استفاده از فن تحلیل میدان نیرو جمع‌بندی صورت گرفته و پیشنهادات ارایه می‌شود. نتایج پژوهش نشان می‌دهد میزان سرمایه اجتماعی و تفاوت سطح آن در محلات مذکور نشانگر تاثیر تفاوت نحوه شکل گیری و همچنین به دلیل تفاوت‌های کالبدی آنها به عنوان محلات همجوار است و همچنین چهار شاخص فضایی: اتصال، تنوع، امنیت و ویژگی می تواند بر میزان سرمایه اجتماعی محلات شهری تاثیرگذار باشد و با افزایش سرانه فضای سبز ، فضای عمومی، تنوع در مسیر حرکتی و اهمیت دادن به کیفیت مسیرهای پیاده، ایجاد نشانه‌ها، توزیع مناسب خدمات، گسترش حمل و نقل عمومی جمعی،  و در نظر گرفتن تسهیلات محلی با شعاع دسترسی مناسب به منظور ایجاد امنیت به بهبود سرمایه اجتماعی کمک خواهد کرد.

کلیدواژه‌ها

برنامه‌ریزی فضایی؛ سرمایه اجتماعی؛ محلات شهر ساری

مراجع

1. برقی، ح.، و شایان، م.، و اصلانی، ب. (1397). تبیین نقش سرمایه‌ی اجتماعی بر شکل گیری زمینه های کارآفرینی روستاییان (مورد مطالعه: بخش سیدان شهرستان مرودشت). فصلنامه برنامه‌ریزی و آمایش فضا، 7(28)،54-83 .
2. پاتنام، ر. (1380). دموکراسی وسنتهای مدنی. ترجمه محمد تقی دلفروز. تهران: انتشارات سلامت.
3. داداپور، س. (1391). راهکارهای افزایش سرمایه اجتماعی در مقیاس خرد در انطباق با اهداف طراحی شهری. ماهنامه طاق، ۶۲(۶۳).
4. رحیمی، ر.، و انصاری, م.، و بمانیان، م.، و مهدوی نژاد، م. (1399). رابطه حس تعلق به مکان و مشارکت در ارتقای سرمایه اجتماعی سکونتگاه‌های غیر رسمی (مطالعه موردی: ترک‌محله شهر ساری). معماری و شهرسازی پایدار، 8(1)، 29-15.
5. زنگنه، ی.، حسین آبادی، س.، و روشندل، ت.، و نبی پور، ر. (1393). تاثیر تعلق مکانی و سرمایه اجتماعی بر بهسازی مشارکتی محلات قدیمی، نمونه موردی محله سرده سبزوار. فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری، 5(19)، 128-111.
6. شریفی نیا، ز. (1398). ارزیابی سرمایه اجتماعی در سکونتگاه‌های روستایی مطالعه موردی: دهستان گنج افروز شهرستان بابل. فصلنامه علمی وپژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی، 11(2)، 326-313.
7. قربانی، ع.، و عنابستانی، ع.، و شایان، ح. (1399). تحلیل فضایی اثرگذاری سرمایة اجتماعی بر تغییرات سطح توسعة پایدار در حوزه‌های روستایی مطالعة موردی: شهرستان بجنورد. برنامه ریزی فضایی، 10(1)، 28-1.
8. کلمن، ج. (1377). بنیادهای نظریه اجتماعی. ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.
9. گل، ی. (1397). زندگی در فضای میان ساختمان ها. ترجمه شیما شصتی، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
10. نظری سرمازه، ح.، و صیدایی، س.ا.، و احمدوند، م. (1399). تحلیل وضعیت سرمایة اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن در بخش میانکوه شهرستان اردل با استفاده از رویکرد مدل‌سازی معادلات ساختاری. برنامه ریزی فضایی، 10(4)، 131-113.

 

11. Arbab, E. (2011). Function of social capital in sustainable urban development, Case: Zahedan city (Iran). Master Program in Sustainable Development, Uppsala University,/ Institutionen för geovetenskaper. uu.diva-portal.org/ smash/ get/ diva2: 453289/ FULL
12. Barliana, M. S., Cahyani, P. D., & Paramita, B.(2014). The urban quality, public space, and social capital: Departing from comparison of three cities. International Journal of Humanities and Social Science. 4(10 (1)), 180-190.
13. Blokland, T. (2017). The public life of social capital, The SAGE handbook of the 21st century city. Edited by S. Hall, and R. Burdett. New York: SAGE Publications.
14. Bourdieu, P. (1986). The Forms of Capital: Handbook of Theory and Research for the Sociology of Education. Edited by J. Richardson. New York: Green wood.
15. Brisson, D., & Usher, C. (2005). Bonding social capital in low income neighborhoods. Family Relations, 54(5), 644-653.
16. Chisun, Y., & Sugie, L. (2016). Neighborhood Built Environments Affecting Social Capital and Social Sustainability in Seoul, Korea. Sustainability, 8, 1346.
17. Coelman, J. S. (2002). Social capital in the creation of human capital, In: Calhoun. Oxford: Blakwell.
18. Debertin, D. L., & Stephan, J. (2013). Social Capital Formation in Rural, Urban and Suburban Communities. Lexington: University of Kentucky, Department of Agricultural Economics.
19. Fukuyama, F. (1995). Trust: The social virtues and the creation of prosperity. New York: Free Press.
20. Fukuyama, F. (2001). Social capital, civil society and development. Third World Quarterly, 7-20.
21. Glaeser, E., & Sacerdote, B. (2000). The social consequences of housing. Journal of Housing Economics, 9, 1-23.
22. Gulumser, A., Levent, T., Nijkamp, P., & Poot, J. (2012). The role of local and newcomer entrepreneurs in rural development: A comparative meta-analytic study. Retrieved from http://dspace.ubvu.vu.nl/bitstream/handle/1871/33181/2012-1.pdf.
23. Lewicka, M. (2008). Place attachment, place identity, and place memory: Restoring the forgotten city past, Journal of Environmental Psychology, 28, 209– 231.
24. Mihaylov, N., & Perkins, D. (2011). Community Place Attachment and its Role in Social Capital Development. London: Routledge
25. Paranagamage, P. (2014). Urban design and social capital: lessons from a case study in Braunstone, Leicester. Colombo, Sri Lanka: The Third World Construction: Sustainability and Development in Built Environment.
26. Putnam, R. (2000). Bowling alone: The collaps and rivival of american community. New York; Simon and schuster.
27. Qian, C. (2013). The change of social capital during planning intervention in neighborhood reconstruction: A case study in small-sized Chinese city. Stockholm: Chengyuan Qian. Stockholm 2011 KTH, Department of Urban Planning and Environment Division of Urban and Regional Studies.
28. Rutten, R., Westland, H., & Boekema, F. (2010). The Spatial dimension of social capital. European Planning Studies, 18(6), 863-871.
29. Trimurni, M.. L., Sirojuzilam, S., Erlina, E., & Badaruddin, B. (2015). The effect of social capital on governance and sustainable livelihood of coastal city community Medan. International Journal of Humanities and Social Science, 4(10), 718-722 .
30. Weijs, P., & Minou, P. (2017). Social networks, social satisfaction, and place attachment in the neighborhood. Region Journal, 4(3), 133–151.
31. Williamson, T.M. (2004). Sprawl, Justice, and Citizenship: A Philosophical and Empirical Inquiry. Harvard:Ph.D. Dissertation, Harvard University.