تعداد نشریات | 49 |
تعداد شمارهها | 1,846 |
تعداد مقالات | 19,522 |
تعداد مشاهده مقاله | 9,312,805 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,544,193 |
مقایسه و بررسی ریشه شناختی واژه های زبان هورامی با ریشۀ اوستایی، فارسی باستان و میانه از منظر واج شناسی تاریخی- تطبیقی (مطالعۀ موردی: گویش عبدالملکی) | ||
زبانشناسی و گویش های خراسان | ||
مقاله 12، دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 25، اسفند 1400، صفحه 307-330 اصل مقاله (1.04 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jlkd.2022.74774.1082 | ||
نویسندگان | ||
رضا قنبری عبدالملکی* 1؛ آیلین فیروزیان پور اصفهانی2؛ آیدا فیروزیان پوراصفهانی3 | ||
1استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه دامغان | ||
2استادیار زبان شناسی همگانی دانشگاه دامغان | ||
3دانشگاه امام رضا (ع) | ||
چکیده | ||
زبانهای هورامی و فارسی که هر دو از خانوادۀ زبانهای ایرانی غربیاند؛ متأثر از زبان اوستایی نیز بوده و تا دورۀ میانه در بسیاری از شکلهای تلفظ، همسان بودهاند. از این رو، زبان هورامی به دلیل نزدیک بودن به ریشههای کهن زبان فارسی، منبع خوبی برای احیای صورتهای مهجور در این زبان است. از آنجاکه هورامی در تأثیرپذیری از فارسی جدید تا حد زیادی محتاط بوده است؛ شماری از گویشهای آن، از جمله گویش عبدالملکی، برخی از ویژگیهای آوایی زبانهای قدیمیتر ایرانی را در خود حفظ کردهاند. با توجه به این موضوع، جستار حاضر با بررسی 76 واژه در گویش عبدالملکی، به کشف ریشههای اوستایی، فارسی باستان و میانه در آنها پرداخته است. روش پژوهش حاضر، توصیفی- تحلیلی است. دادهها در بخش هورامی، از طریق مصاحبه با گویشورانِ عبدالملکی و با ضبط گفتار آنها، و در بخش فارسی باستان و میانه، با مراجعه به کتابهای «تاریخ زبان فارسی» و «فرهنگ کوچک زبان پهلوی»، به ترتیب از خانلری و مکنزی گردآوری شدهاند. یافتههای پژوهش نشان میدهد واجهای /v/، /č/، /h/، /ž/، /k/، و /n/ در گویش عبدالملکی، همچنان شکل کهن خود را حفظ کرده و از نظر تحول، به دورههای باستان و میانه نزدیکترند. خوشۀ همخوانی /sp/ در این گویش، بازمانده از زبان مادی میباشد. همخوان /y/ آغازی فارسی باستان که در فارسی میانه و جدید، بدل به /j/ شده؛ در گویش عبدالملکی همچنان باقی مانده است. واکۀ /i/ باستانی که در تحول تا فارسی جدید، به /a/ تبدیل شدهاند؛ در این گویش به همان شکل اوستایی و فارسی میانه حفظ شده است. واژههایی که در گویش عبدالملکی مختوم به /a/ هستند از صورت /-ag/ فارسی میانه مشتق شدهاند. بهطورکلی گویش مطالعهشده در این جستار، از لحاظ تحولات تاریخی واجها نسبت به زبان فارسی جدید محافظهکارتر است و ساختار واجیِ آن شباهت زیادی به فارسی باستان و پهلوی دارد. | ||
کلیدواژهها | ||
واج شناسی؛ زبان هورامی؛ گویش عبدالملکی؛ فارسی باستان؛ فارسی میانه | ||
مراجع | ||
آقاگلزاده، فردوس؛ و حسین داوری (1388)." بررسی ریشهشناختی واژههای انگلیسی با ریشۀ فارسی میانه"، مطالعات ایرانی، سال هشتم، شمارۀ شانزدهم، پاییز، صص 35- 48
2 ـ باقری، مهری (1380)، واجشناسی تاریخی زبان فارسی، تهران: نشر قطره
3 - جعفری دهقی، محمود؛ و شیما جعفری دهقی (1399). " تحول تاریخی برخی واجها در تالشیِ مرکزی"، زبانشناسی گویشهای ایرانی، سال 5، شمارۀ 1، بهار و تابستان، صص 181- 193
4 ـ زرشناس، زهره؛ محمودزهی، موسی؛ و بهجت قاسمزاده (1397). "بررسی تاریخی و تطبیقی چند واج ایرانی باستان در گویش بلوچی بمپوری، زبانشناسی و گویشهای خراسان، بهار و تابستان، شمارۀ پیاپی 18، صص 125- 149
5 - سجادی، مهدی؛ و عالیه کرد زعفرانلو (1393)." فرایندهای واجی همخوانی در واژههای مشترک بین زبان فارسی معیار و زبان هورامی (گویش هورامان تخت)"، مطالعات زبان و گویشهای غرب ایران، سال اول، شمارۀ 4، بهار، صص 73- 100
6 - سلیمی، منصور (1392)، بررسی و توصیف زبان هورامی (گویش پاوهای)، تهران: نشر احسان
7 ـ شفایی، شراره، حاجیانی، فرخ، محمودی، محسن (1398)." بررسی ریشهشناختی واژههایی از گویش اوزی"، زبانشناسی گویشهای ایرانی، سال 4، شمارۀ 1، صص 27- 46
8 ـ قنبری عبدالملکی، رضا، فیروزیان پوراصفهانی، ایلین (1400)." تحلیل برخی از فرایندهای واجی در گویش اورامی شمال ایران در چارچوب واجشناسی زایشی و نظریۀ بهینگی (مطالعۀ موردی: گویش عبدالملکی)"، مطالعات زبانها و گویشهای غرب ایران، دورۀ 9، شمارۀ پیاپی 35، زمستان، صص 73- 103
9 - مطلّبی، محمد، شیبانی فرد، فاطمه (1392)." مواردی از واجشناسی تاریخی گویش رودباری کرمان"، ادب و زبان، سال 16، شمارۀ 34، پاییز و زمستان، صص 311- 329
10 - نقشبندی، شهرام (1375)، نظام آوایی گویش هورامی (گونۀ شهر پاوه) از دیدگاه واجشناسی زایشی و واجشناسی جزء مستقل، پایاننامۀ کارشناسی ارشد زبانشناسی همگانی، دانشگاه علامه طباطبایی
11- نقشبندی، شهرام (1399). "ناسودهشدگی انفجاریهای لثوی در هورامی گونۀ پاوه". جستارهای زبانی. 11 (55). 81- 110
12- Crystal. D (2008). A Dictionary of Linguistics and Phonetics. 6th ed. Oxford: Blackwell. 13- Gunter, M. M. (2003). The A to Z of the Kurds. Lanham: Scarecrow Press. 14- Lazard, G. (1992). Grammar of Contemporary Persian. Cosa Mesa: Mazda publishers. 15- Leezenberg, M. (1992). Gorani Influence on Central Kurdish: Substratum or Prestige Borrowing?, Retrieved from: http: // www.fwi.uva.nl/research/illc. 16- MacKenzie, D. N. (1966). The Dialect of Awroman (Hawrāmān-ī Lahōn): Grammatical Sketch, Texts, and Vocabulary. København: The Royal Danish Academy of Science and Letters 17- MacKenzie, D. N. (1987). Avroman: The Dialect of Avroman. Retrieved from Encyclopedia of Iranica: http://www.iranica.com/articles/avromani-the-dialect-of-avroman-q 18-MacKenzie, D. N. (2002). Gurani. Retrieved from Encyclopedia of Iranica: http://www.iranica.com/articles/gurani | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,229 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 797 |