تکوین صدرایی و فرگشت نئوداروینیستی بررسی تطبیقی پیدایش انسان در دو نظریه

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقاله 7، دوره 52، شماره 2 - شماره پیاپی 105، آذر 1399، صفحه 143-165   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/epk.2022.73875.1085

نویسندگان

یحیی صباغچی^{* 1}؛ علی اصغر احمدی²

¹استادیار دانشگاه صنعتی شریف

²دانشجوی دکتری دانشگاه ادیان و مذاهب قم

چکیده

یکی از مصادیق چالشی تقابل سنت و مدرنیته، نظریۀ تکامل انواع داروین است. عموماً افراد سنتی در نقد نظریۀ تکامل، اشکالات لامارک و داروین را از منظر زیست‌شناسان بیان می‌کنند و نتیجه می‌گیرند که نظریۀ تکامل غلط است. در فضای فلسفی_ کلامی ایران، نئوداروینیسم مورد غفلت قرار گرفته است. نقد نظریۀ تکامل با غفلت عمدی از نئوداروینیسم، محقق را دچار مغالطۀ حمله به مترسک می‌کند. این مقاله برای رفع این کاستی نوشته شده است. جهت تحدید موضوع با قابلیت ارائه در مقاله، نئوداروینیسم با دیدگاه­‌های ملاصدرا مقایسه شده است. در این مقاله، پس از بیان سیر تاریخی مختصر دربارۀ تفکر تکاملی در خلقت انسان، دیدگاه صدرایی دربارۀ تکوین انسان مطرح شده و تطبیقات دو دیدگاه در بخش­های مختلفی از مقاله صورت پذیرفته است. پژوهش حاضر بعد از تبیین موازین ملاصدرا و نئوداروینیسم دربارۀ پیدایش انسان به این نتیجۀ اصلی رسید که این دو تفکر در موارد مادی (طبیعیات) با هم تطابق دارند؛ ولی در موارد ماوراءالطبیعه با هم تفاوت دارند، اگرچه این تفاوت به تضاد نمی‌رسد. روش پژوهش این مقاله، کتابخانه‌ای و توصیفی-تحلیلی است.  

کلیدواژه‌ها

تکامل؛ نئوداروینیسم؛ تبدل انواع؛ ملاصدرا؛ داروین

مراجع

ابن­‌رشد، تهافت التهافت، تهران، دارالفکر، 1993.

ابن­‌سینا، حسین بن عبدالله، شرح و تعلیقه صدر المتالهین بر الهیات شفا، تصحیح نجفقلی حبیبی و سید محمد خامنه‌ای، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1382.

اخوان الصفا، رسائل إخوان الصفاء، تهران، الدارالإسلامیة، 1412.

جبر، فرید؛ دغیم، سمیح؛ العجم، رفیق؛ و جهامى، جیرار، موسوعة مصطلحات علم المنطق عند العرب، لبنان، مکتبة لبنان ناشرون، 1996.

حسن‌زاده آملی، حسن، نصوص الحکم بر فصوص الحکم، منسوب به فارابی، تهران، مرکز نشر فرهنگی رجاء، 1375.

رید، جولین، بین النهرین، مترجم: آذر بصیر، تهران، امیرکبیر، 1386.

سبزواری، ملا هادی، التعلیقات على الشواهد الربوبیة، تهران، المرکز الجامعى للنشر، 1360.

سجادی، سیدجعفر، فرهنگ اصطلاحات فلسفى ملاصدرا، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، 1379.

سجادی، سیدجعفر، فرهنگ معارف اسلامى، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1373.

سهروردی، یحیی بن حبش، حکمة الاشراق، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1392.

شانژو، ژان پیر؛ ریکور، پل، طبیعت و قاعده، مترجمان: عبدالرحمن نجل رحیم و بابک احمدی، تهران، نشر مرکز، 1387.

شیرازی، صدرالدین محمد، ‏الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة. لبنان، دار احیاء التراث، 1981.

شیرازی، صدرالدین محمد، المبدا و المعاد، تهران، انجمن حکمت و فلسفه ایران، 1354.

شیرازی، صدرالدین محمد، الشواهد الربوبیة فى المناهج السلوکیة، تهران، المرکز الجامعى للنشر، 1360.

صلیبا، جمیل، فرهنگ­نامه فلسفى، مترجم: منوچهر صانعى‏ دره‏‌بیدى، تهران، انتشارات حکمت، 1366.

غفاری، سیدمحمد خالد، فرهنگ اصطلاحات آثار شیخ اشراق، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگى، 1380.

گرگین، باقر؛ ناجی اصفهانی، حامد، «نوع متوسط بودن ماهیت انسان از منظر ملاصدرا»، جاویدان خرد، 1391، ش22، صص113-134.

گریمال، پی‌یر. اساطیر جهان (1)، مترجم: مانی صالحی علامه، تهران، مهاجر، 1384.

مطهری، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، تهران، صدرا، 1376.

Agosta, Salvatore J.; & Brooks, Daniel R, The Major Metaphors of Evolution (Darwinism Then and Now), Switzerland, Springer, 2020.

Ayala, Francisco Jose, Evolution. In ENCYCLOPÆDIA BRITANNICA, Retrieved from, n.d. https://www.britannica.com/science/evolution-scientific-theory

Brinkworth, Martin, Evolution 2.0 (Implications of Darwinism in Philosophy and the Social and Natural Sciences), (F. Weinert, ed.). Berlin, Springer, 2012.

Bruce, Albert & others, Molecular biology of the cell, New York, Garland Spence, 2015.

Cartwright, John, Evolution and Human Behavior- Darwinian perspectives on human nature, Great Britain, Palgrave, 2000.

Charlesworth, Brian & Charlesworth, Deborah, Evolution: A very short introduction,Oxford, Oxford University Press, 2017.

Copleston, Frederick, History of Philosophy, Doubleday, 1993.

Dawkins, Richard, The Blind Watchmaker, N.P., Penguin Press, 2006.

Dembski, W. A. & Wells, J, The design Of Life, N.P, The Foundation for Thought and Ethics, 2008.

DeSalle, Robert & Yudell, Michael, Welcome to the genome: a user’s guide to the genetic past, present, and future, India, John Wiley & Sons, 2020.

Futuyma, D.J, Evolution. Oxford, Sinauer Associates, 2005.

Jackson, Roger R, "Asian Religious Responses to Darwinism". (C. M. Brown, ed.) (Vol. 33). Switzerland, Springer, 2020.

Ruse, Michael, Darwinism as Religion: What Literature Tells Us About Evolution.Oxford, Oxford University Press, 2017.

Ruse, Michael, The Problem of War: Darwinism, Christianity, and their Battle to Understand Human Conflict. Oxford, Oxford University Press, 2019.

Wells, J, Icons of Evolution: Science or myth?, N.P., Regnery Publishing Inc, 2002.