بررسی عوامل مؤثر بر پذیرش فناوری‌های نوین آبیاری در بین کشاورزان منطقۀ سیستان

آب و توسعه پایدار

مقاله 4، دوره 8، شماره 4 - شماره پیاپی 22، اسفند 1400، صفحه 23-32   

نوع مقاله: پژوهشی کاربردی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jwsd.v8i4.2107.1064

نویسندگان

ماشاا.. سالار پور¹؛ مجتبی داورپناه^{* 2}؛ قدسیه زارع³

¹استادیار، گروه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران

²دانشجوی دکتری اقتصاد کشاورزی- بازاریابی محصولات کشاورزی، گروه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران

³دانشجوی کارشناسی‌ارشد اقتصاد کشاورزی- سیاست و توسعه کشاورزی، گروه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران

چکیده

بهره‌گیری از فناوری‌های نوین آبیاری راهکاری است که در خدمت کشاورزان برای مدیریت ریسک تولید (عملکـرد) از طریق ذخیره و تخصیص بهینه منـابع قـرار دارد. این پژوهش باهدف پیش‌بینی عوامل مؤثر بر پذیرش فناوری‌های نوین آبیاری در بین کشاورزان منطقه سیستان با استفاده از مدل لاجیت صورت پذیرفته است. نمونه‌گیری در این مطالعه به روش خوشه‌ای تصادفی بوده که تعداد 100 کشاورز از بین روستاهایی که در آنها طرح آبیاری تحت فشار اجرا گردیده، انتخاب شدند. داده‌های موردنیاز با استفاده از پرسش‌نامه از کشاورزان در سال زراعی 99-۱۳98 گردآوری و توسط نرم افزار SPSS24 و بکارگیری مدل لاجیت مورد تجزیه‌ و تحلیل قرار گرفتند. نتایج حاصل از رگرسیون لاجیت نشان داد سن، تحصیلات، مالکیت، سطح زیرکشت و درآمد بین 71 تا 6/94 درصد از تغییرات متغیر پذیرش و عدم‌پذیرش آبیاری تحت‌فشار را تبیین می‌کنند و عوامل اجتماعی و اقتصادی توانسته‌اند بین 69 تا 92 درصد از تغییرات پذیرش فناوری را تبیین نمایند؛ که از این‌ بین تنها عوامل اقتصادی از قبیل پایین بودن نرخ بهره تسهیلات بانکی، کافی بودن مقدار تسهیلات بانکی، توان سرمایه‌گذاری کشاورز و ... تأثیر معنی‌داری (0/05≥ P) بر پذیرش فناوری آبیاری تحت‌فشار توسط کشاورزان داشتند. لذا می‌بایست سازوکارهای مناسب جهت رفع این‌ محدودیت‌ها با توجه به شرایط کشاورزان مهیا گردد و با استفاده از آموزش‌های علمی و عملی کشاورزان را جهت پذیرش این تکنولوژی ترغیب نمود، از طرفی با توجه به اقلیم گرم و خشک منطقه می‌بایست گیاهان زراعی و باغی مناسب با این روش آبیاری تحت فشار و سازگار با محیط که از لحاظ اقتصادی نیز دارای کارایی و عملکرد بالاتری هستند به کشاورزان معرفی گردد.

کلیدواژه‌ها

روش‌های نوین آبیاری؛ عوامل اجتماعی؛ عوامل اقتصادی؛ مدل لاجیت؛ منطقه سیستان

مراجع

اخوان، ک. 1385. بررسی وضعیت آبیاری تحت‌فشار. فصلنامه نظام‌مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی، 12: 29 -42.
اصلانی، م. 1392. بررسی عوامل مؤثر بر به‌کارگیری طرح‌های آبیاری تحت‌فشار توسـط کشـاورزان شهرسـتان فریـدن اسـتان اصفهان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه لرستان. 
اعظمی، ا.، زرافشانی، ک.، دهقانی‌سانیچ، ح.، و گرجی، ع. 1390. واکاوی نیازهای آموزشی بهره‌برداران سیستم‌های آبیاری تحت‌فشار در استان کرمانشاه (مطالعه موردی: شهرستان سنقز). نشریه آب و خاک (علوم و صنایع کشاورزی)، 25(5): 1119 -1127.
بلالی، ح.، سعدی، ح.ا. و وحدت ادب، ر. 1395. عامل‌های اقتصادی و اجتماعی مؤثر بر پذیرش تکنولوژی آبیاری تحت‌فشار در گندم‌زارهای شهرستان همدان. پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی، 8(37): 85-96. 
پیری، ج.، انصاری، ح. و شیرزادی لسکوکلایه، س. 1393. ارزیابی اقتصادی و مقایسه سیستم‌های ثقلی و تحت‌فشار شبکه توزیع آب درمنطقه سیستان. پژوهش آب در کشاورزی، 28(4): 713-724. 
جلالیان، ح. 1391. تحلیل اثرات نظام‌های آبیاری نوین بر وضعیت بهره‌برداران کشاورزی در شهرستان خدابنده، فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 1(2): 41-64.
حیدریه، س. ع.ا.، سیدحسینی، س. م. و شهابی، ع. 1392. شبیه سازی مدل پذیرش فناوری در بانکداری ایران با تاکید بر پویایی سیستم. فصلنامه مدیریت توسعه فناوری، 1: 67-98.
دانش، ف.، زاهدی، ر.، رشیدی، و. و صادقیان، ن. 1391. تحلیلی بر مفاهیم پذیرش و اشاعه نوآوری جهت ارائه مدل مفهومی برای پذیرش و اشاعه اطلاعات. پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات، ۲۸(۳): ۵69-۵82.
شعبانعلی فمی، ح. 1385. اصول ترویج و آموزش کشاورزی (رشته اقتصاد کشاورزی). انتشارات دانشگاه پیام نور. تهران.
طیب‌نیا، س. ه. و درینی، س. 1399. تحلیلی بر اثرات سامانه‌های آبیاری نوین بر نواحی روستایی (مطالعه موردی: دهستان محمدآباد، شهرستان عنبرآباد). نشریه آب و خاک، 34(4): 765-780 
عبدالملکی، م. و چیذری، م. 1387. تأثیر ویژگی‌های اقتصادی- اجتماعی بر نگرش و اطلاع‌یابی کشاورزان جهت پذیرش و به کارگیری سیستم‌های آبیاری تحت‌فشار در استان لرستان. مجله دانش نوین کشاورزی، 15: 87 -77.
عرفانی‌فر، ص.، زیبایی، م. و کسرایی، م. 1393. بررسی عوامل اقتصادی-اجتماعی مؤثر بر پذیرش تکنولوژی‌های نوین خاک‌ورزی حفاظتی در منطقه داراب (کاربرد مدل الجیت چندگزینه‌ای). اقتصاد و توسعه کشاورزی، 28: 197-203.
فانی، غ. ر.، حسین‌زاده تبریزی، س.ع. ر. و فریان، م. 1388. چالش‌های مدیریت بهره‌برداری و نگهداری شبکه‌های آبیاری و زهکشی، دوازدهمین همایش کمیته ملی آبیاری و زهکشی. تهران.
قربانعلی‌زاده خ. 1399. روش‌ها و آزمون‌های آماری (در علوم انسانی)، آزمون‌های پارامتری و ناپارامتری، تحلیل آماری در SPSS، جلد اول، انتشارات ارسطو (با همکاری سامانه اطلاع‌رسانی چاپ و نشر ایران)، 311 ص.
کورکی‌نژاد، ژ. 1400. کارایی فنی آب و تعیین عوامل مؤثر بر پذیرش تکنولوژی نوین آبیاری با تأکید بر نقش سرمایه اجتماعی (تولیدکنندگان پسته شهرستان سیرجان)، تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، 52(3): 507-523.
یزدان‌پناه، م.، زبیدی، ط.، صلاحی مقدم، ن. و روزانه، د. 1398. عوامل مؤثر بر پذیرش فناوری آبیاری نوین توسط کشاورزان (مورد مطالعه شهرستان بهبهان). علوم ترویج و آموزش کشاورزی، 15(1): 127-141. 

Abdulai A., Owusu V. and Bakang J. -E. A. 2011. Adoption of Safer Irrigation Technologies and Cropping Patterns: Evidence from Southern Ghana. Ecological Economics, 70(7): 1415-1423.
Adeoti AI. 2008. Factors influencing irrigation technology adoption and its impact on household poverty in Ghana. Journal of Agriculture and Rural Development in the Tropics and Subtropics (JARTS), 109(1): 51-63.
Baltagi B.H. 2008. Econometrics, Fourth edition. Springer Press. ISBN 978-3-540-76515-8.
Barse K., Gohad, V. and Lunge M. 2010. Adoption of Drip Irrigation System by Orange Growers in Amravati Taluka. Agriculture Update, 5(3/4): 346-348.
Calatrava-Leyva J., Franco JA, and Gonzalez-Roa MdC. 2005. Adoption of soil conservation practices in olive groves: The case of Spanish mountainous areas. 2005 International Congress, August 23-27, 2005, Copenhagen, Denmark 24661, European Association of Agricultural Economists.
Chuchird R., Sasaki N. and Abe I. 2017. Influencing factors of the adoption of agricultural irrigation technologies and the economic returns: A case study in Chaiyaphum Province, Thailand. Sustainability, 9(9): 1524.
Feeder G. 1980. Farm size, risk aversion and the adoption of new technology under uncertainty. Oxford Economics Papers. 32(2): 263-283.
Fifth Edition. McGraw. Hill press.
Gholamrezi S., Ebrahimi M. S. and Aslani M. 2014. Factors Affecting the Adoption of New Irrigation Systems by Iranian Farmers. Indian Journal of Scientific Research (IJSR). 5(1): 9-15.
Gujarati D.N. and Porter D.C. 2009. Basic Econometrics, 5th Edition, McGraw-Hill/Irwin, Boston, 400.
Jin J., Wang, W. and Wang, X. 2016. Adapting agriculture to the drought hazard in rural China: household strategies and determinants. Natural Hazards, 82(3): 1609-1619.
Kalantari Kh., Rahimian M., Mohammadi Y., Asadi A. and Ansari Ardali A. A. 2010. Investigation of Effective Factors on Admission and Refusing of Sprinkler Irrigation System of Ardal Township, Iran. Journal of Food, Agriculture & Environment. , 8(2): 1218-1224.
Knowler D. And Bradshaw B. 2007. Farmers’ adoption of conservation agriculture:A review and synthesis of recent research. Food Policy, 32(1): 25–48.
Long T.B., Blok V. and Coninx I. 2016. Barriers to the adoption and diffusion of technological innovations for climate-smart agriculture in Europe: Evidence from the Netherlands, France, Switzerland and Italy. Journal of Cleaner Production, 112(1): 9-21.
Mendola M. 2005. Agricultural technology and poverty reduction: A micro-level analysis of causal effects (Working Paper No. 2005-14). Milan, Italy: Universita degli Studi di Milano Bicocca.
Mushtaq S, T.N. Maraseni K. Reardon S. Bundschuh J. and Jackson. T. 2016. Integrated assessment of watereenergyeGHG emissions tradeoffs in an irrigated lucerne production system in eastern Australia. Journal of Cleaner Production, in press.
Mushtaq S., Maraseni T. N., Reardon-Smith K., Bundschuh J. and Jackson T. 2015. Integrated assessment of water-energy-GHG emissions tradeoffs in an irrigated lucerne production system in eastern Australia. Journal of Cleaner Production, 103: 491-498. 
Ndiiri J. A., Mati B. M., Home P. G., Odongo B. and Uphoff N. 2013. Adoption, constraints and economic returns of paddy rice under the system of rice intensification in Mwea, Kenya. Agricultural Water Management, 129: 44 -55.
Putler D.S., and Zilberman D. 1984. Computer use in agriculture, Evidence from Tulare County, California. American Journal of Agricultural Engineering, 70(4): 790-802.
Regassa N., Hope L and OwusuSarpongc E. 2014. Adoption patterns and constraints pertaining to small-scale waterlifting technologies in Ghana. Agricultural Water Management, 131(C): 194- 203.
Rossi F. R., Souza filho H. M. D. and Carrer M. J. 2016. Irrigation adoption by orange producers of the state of São Paulo-Brazil: determinants and barriers. 2016 Annual Meeting, February 6-9, 2016, San Antonio, Texas, 2016. Southern Agricultural Economics Association.
Scott long J. and Freese J. 2001. Regression models for categorical dependent variables using stata. A stata press publication.
Shahzadi E. 2013. Investigating Factors Influencing Adoption of Pressurized Irrigation Systems by Farmers Case Study: Garmsar County, Iran. American Eurasian Journal of Agriculture and Environmental Sciences (JAES), 13(1): 115-120.
Singh P.K., Patel S.K., Trivedi M.M. and Patel G.R. 2015. Assessing the relative impacts of the factors affecting MIS adoption processAssessing the Relative Impacts of the Factors Affecting MIS Adoption Process. International Journal of Sustainable Development & World Ecology, 22(3): 213-218.
Tornatzky L. G. and Fleischer M. 1990. The process of technological innovation. Lexington, MA: D.C. Heath & Company.Lexington, MA: Lexington Books.
Vaezi L. and Daran H.H. 2012. Evaluation of the Effective Parameters on Pressurized Irrigation System by Iranian Farmers. Middle-East Journal of Scientific Research, 11: 39-45.