تغییر شاخص‌های مغناطیسی و اکسیدهای آهن خاک در پی تغییر کاربری (مطالعه موردی: دشت مختار استان کهگیلویه و بویراحمد)

آب و خاک

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 15 فروردین 1401  

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jsw.2022.75178.1140

نویسندگان

حمیدرضا اولیایی ¹؛ ابراهیم ادهمی¹؛ مهدی نجفی قیری²

¹دانشگاه یاسوج

²دانشگاه شیراز

چکیده

پژوهش حاضر به منظور بررسی اثرات تغییر کاربری اراضی و شیب بر برخی ویژگی‌های خاک با تمرکز بر شاخص‌های مغناطیسی و اکسیدهای آهن خاک در منطقه ‌مختار یاسوج انجام گرفت. در این منطقه از چهار کاربری جنگل متراکم، جنگل تُنُک، اراضی فرسوده و کشت دیم و در هر کاربری از دو کلاس شیب 15-0 و 30-15 درصد و در هر کاربری از 10 نقطه سطحی (0 تا 15 سانتی متر) به صورت تصادفی (مجموعا40 نمونه) نمونه‌برداری انجام گرفت. بر اساس نتایج، میانگین ماده آلی در کاربری جنگل متراکم (24/5%) به طور معنی‌داری بیشتر از سایر کاربری‌ها بوده است. جنگل‌تراشی و عملیات زراعی بر روی اراضی شیب‌دار، موجب سبک‌تر شدن بافت خاک و کاهش معنی‌دار مقدار رس در کاربری زراعی شده است. همچنین چگالی ظاهری و کربنات کلسیم معادل با تغییر کاربری از جنگل متراکم به کاربری زراعی افزایش یافته‌اند. پذیرفتاری مغناطیسی (χlf) خاک به میزان زیادی تحت تاثیر تغییر کاربری و به میزان کمتر تحت تاثیر موقعیت شیب بوده است. تغییرات کاربری از جنگل متراکم به سایر کاربری‌ها کاهش معنی‌داری (25 تا 100 درصد) بر χlf داشته است. با توجه به مقادیر 9/1 تا 2/7 درصدی پذیرفتاری مغناطیسی وابسته به فرکانس (χfd)، این خاک‌ها دارای مقادیر کم تا متوسط ذرات پدوژنیک سوپرپارامگنتیک بوده‌اند. همبستگی نسبتاً بالایی بین χlf با برخی ویژگی-های از جمله شکل‌های آهن، ماده آلی، بافت خاک و میزان کربنات کلسیم مشاهده شد. با اندازه‌گیری χlf که امکان اندازه‌گیری سریع و ارزانی دارد، می‌توان مناطق حساسی را که در معرض تخریب زیادی بوده، شناسایی و اقدامات مدیریتی مناسب را اتخاذ نمود.

کلیدواژه‌ها

اکسید آهن؛ پذیرفتاری مغناطیسی؛ تغییر کاربری اراضی؛ کیفیت خاک؛ موقعیت شیب