تاثیر انتقال رسوب در عرض پهنه‌بندی سیلاب رودخانه‌ آجی‌چای

جغرافیا و مخاطرات محیطی

دوره 12، شماره 1 - شماره پیاپی 45، اردیبهشت 1402

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geoeh.2022.74540.1152

نویسندگان

میثم آژیده¹؛ محمد تقی اعلمی²؛ حبیبه عباسی^{* 3}؛ لیلا ملکانی³

¹دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه تبریز، تبریز

²استاد گروه آب دانشکده عمران، دانشگاه تبریز، تبریز

³استادیار گروه عمران، دانشکده فنی و مهندسی مرند، دانشگاه تبریز، تبریز

چکیده

نقشه‌های پهنه‌بندی سیلاب، یکی از اطلاعات پایه و مهم در مطالعات طرح‌های عمرانی در دنیا محسوب می‌شوند. در روش مرسوم تهیه نقشه‌های پهنه‌بندی سیلاب، محاسبات بر اساس جریان دائمی با فرض بستر ثابت (بدون در نظر گرفتن انتقال رسوب) انجام می‌شود. هدف اصلی این تحقیق، بررسی تاثیر فرسایش و انتقال رسوب رودخانه بر روی پهنه‌بندی سیلاب رودخانه‌ها می‌باشد. در این راستا محاسبات پهنه‌بندی سیلاب رودخانه آجی‌چای در مدل HEC-RAS در حالت مرسوم (جریان دائمی با بستر ثابت) محاسبه گردید. در گام بعدی، محاسبات پهنه‌بندی سیلاب با استفاده از جریان شبه‌غیردائمی با بستر متحرک انجام شد و با نتایج حاصل از مرحله قبل مقایسه گردید تا میزان تاثیر انتقال رسوب در پهنه‌بندی سیلاب مشخص گردد. مقایسه بین نتایج به دست آمده در دو حالت جریان دائمی (بستر ثابت) و جریان شبه‌دائمی با بستر متحرک نشان داد که در مقاطع رسوب‌گذار، عرض سطح آب در حالت جریان با بستر متحرک افزایش می‌یابد. بیشترین میزان این افزایش عرض، 19 درصد می‌باشد، به عبارت دیگر در رودخانه مذکور، عرض پهنه‌بندی سیلاب در روش مرسوم کمتر محاسبه می‌شود. این موضوع ضرورت بررسی شرایط رودخانه از نظر فرسایش و رسوب‌گذاری را تایید می‌نماید تا زمانی که رودخانه حالت رسوب‌گذاری دارد میزان پهنه‌ سیلاب با دقت بیشتری تعیین شود. افزایش پهنه‌ سیلاب در مقاطع رسوب‌گذار، به دلیل انباشت رسوبات در مقطع و به دنبال آن افزایش سطح جریان و عرض پهنه‌بندی سیل می‌باشد. بنابراین پیشنهاد می‌شود در رودخانه‌های رسوب‌گذار از مدل شبه غیردائمی (بستر متحرک) جهت تهیه نقشه‌های پهنه‌بندی سیلاب جهت تامین ایمنی بیشتر استفاده شود.

کلیدواژه‌ها

پهنه‌بندی سیلاب؛ انتقال رسوب؛ بستر ثابت؛ بستر متحرک؛ مدل HEC-RAS

مراجع