تحلیل نابرابری فضایی شاخص های مسکن در مناطق شهر مشهد با کاربرد تکنیک ARAS

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقاله 4، دوره 10، شماره 3 - شماره پیاپی 22، آذر 1402، صفحه 67-88   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2022.72726.1108

نویسندگان

فاطمه پورراهداری¹؛ محمد هادی مهدی نیا^{* 2}؛ زهرا شریفی نیا³

¹گروه معماری، موسسه آموزش عالی شاندیز، ایران

²گروه شهرسازی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

³گروه جغرافیا و برنامه ریزی گردشگری، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران

چکیده

شاخص های مسکن نه تنها به عنوان ابزاری توصیفی به بیان وضع موجود مسکن در ابعاد مختلف می پردازند، بلکه به سیاستگذاران کلان بخش مسکن کمک می کند تا تصویر روشن تری از شرایط مسکن در گذشته، حال و آینده داشته باشند و سیاست ها و راهبردهای متناسبی در آینده اتخاذ کنند. هدف تحقیق حاضر آن است تا با بررسی وضعیت شاخص مسکن در مناطق 17گانه شهر مشهد و اولویت بندی آن ها بر اساس این شاخص ها و ارائه راهکارها بستر مناسبی را جهت برابری و عدالت بین مناطق مختلف شهر مشهد فراهم آورد. جامعه آماری تحقیق را تعداد کل خانوار شهر مشهد در سال  1399 به تعداد 930785 خانوار تشکیل می دهد که حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 384 مورد است. برای گردآوری داده ها از روش کتابخانه ای و میدانی و برای تجزیه و تحلیل داده ها از تکنیک آنتروپی شانون و ARAS استفاده شده است. نتایج تحقیق بر اساس تکنیک آنتروپی شانون نشان داد که در شاخص های کمی معیار بعد خانوار، در شاخص های کیفی معیار دسترسی واحدهای مسکونی به مراکز خرید و در شاخص های اقتصادی معیار درصد اجاره بها به کل هزینه خانوار با اهمیت ترین معیارها بوده اند، از سوی دیگر نتایج تحقیق با کاربرد تکنیک ARAS بیانگر آن است که مناطق 17گانه شهر مشهد به لحاظ شاخص های کمی، کیفی و اقتصادی مسکن در شرایط برابر قرار ندارند و در سه سطح مطلوب، نیمه مطلوب و نامطلوب دسته بندی شده اند. نتایج حاصل از این دسته بندی به مدیران مسکن شهری کمک می کند که جهت رسیدن به برابری در مسکن پایدار در شاخص های مورد مطالعه، از کدام منطقه در کلان شهر مشهد اقدام به برنامه ریزی کنند.

کلیدواژه‌ها

شاخص مسکن؛ تکنیک ARAS؛ مشهد

مراجع

1. ابراهیم زاده، ع.، و قاسمی، ع. (1394). ارزیابی شاخص های کالبدی مسکن شهری با رویکرد توسعه پایدار(مطالعه موردی: شهر سامان). مطالعات و پژوهش های شهری و منطقه ای. 7(26)، 104-83.
2. احدنژاد، م.، تیموری، ا.، و طهماسبی مقدم، ح. (1398). تحلیل فضایی شاخص های کیفیت مسکن در نواحی شهری با رویکرد مسکن پایدار(مورد پژوهی: شهر زنجان). فصلنامه توسعه پایدار محیط جغرافیایی، 1(2)، 32-
3. احدنژادروشتی، م.، طهماسبی مقدم، ح.، و تیموری، ا. (1399). تحلیل فضایی پایداری شاخص های کمی مسکن در نواحی شهری با استفاده از مدل تودیم(مطالعه موردی: شهر زنجان). فصل نامه آمایش محیط، 13(50)، 149-133.
4. بهراد، ع.، اکبری، پ.، و احمدی، م. (1398). تعیین و ارزیابی مولفه های کیفی مسکن مهر از نظر شاخص های کالبدی مسکن با استفاده از روش TOPSIS-AHP (نمونه موردی: کرمان). نشریه برنامه ریزی توسعه کالبدی، 4(13)، 25-38.
5. پوراحمد، ا.، زیاری، ک.، یوسفی، ر.، و حاجیلو، م. (1395). تحلیل شاخص های کمی و کیفی و برنامه ریزی مسکن شهر زنجان. آمایش محیط، 9(33)، 23-1.
6. پورمحمدی، م.ر.، معبودی، م.ت.، و حکیمی، هادی. (1391). بررسی و رتبه بندی مناطق شهری بر اساس شاخص های مسکن(نمونه موردی: ایران). فصلنامه مجلس و راهبرد، 24(91)، 342-319.
7. دیانی، ل.، پورطاهری، م.، رکن الدین افتخاری، ع.، و احمدی، ح. (1397). رتبه بندی سازه های اصلی ساماندهی بافت های فرسوده روستاهای پیرامون کلان شهرها با استفاده از روش ارزیابی نسبت جمعی(ARAS) (مطالعه موردی: پیرامون کلان شهر تهران). برنامه ریزی و آمایش فضا، 22(4)، 181-145.
8. رضایی آدریانی، س.، و احمدی، ح. (1399). تحلیل و ارزیابی شاخص های کمی و کیفی مسکن در شهرستان های استان اصفهان. فصلنامه آمایش محیط، 13(49)، 44-23.
9. زنگنه، م. (1394). تحلیل فضایی وضعیت مسکن در کلانشهر مشهد با تاکید بر شاخص های توسعه پایدار شهری. مطالعات و پژوهش های شهری و منطقه ای، 7(27)، 154-137.
10. زیاری، س.، فرهودی، ر.، پوراحمد، ا.، و حاتمی نژاد، ح. (1397). بررسی و تحلیل مسکن پایدار در شهر کرج. جغرافیا و توسعه، 16(52)، 156-141.
11. زیاری، ک.، و قاسمی قاسموند، ع. (1395). ارزیابی شاخص های کمی و کیفی مسکن شهری با رویکرد توسعه پایدار(مطالعه موردی: شهر سامان). پژوهش های جغرافیای برنامه ریزی شهری، 4(2)، 221-197.
12. سامی، ا.، و کرباسی، پ. (1396). تحلیلی بر وضعیت مسکن در محلات شهر مراغه با استفاده از مدل های چند معیاره. نشریه مطالعات نواحی شهری، 4(10)، 67-45.
13. سجادی، ژ.، کانونی، ر.، خاوریان گرمسیر، ا.ر.، و فیروزی، ا. (1395). سنجش توسعه یافتگی شهرستان های استان اردبیل در برخورداری از شاخص های کیفیت مسکن. فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، 6(23)، 44-34.
14. سرحانی، ف.، یزدانی، م.ح.، و امانپور، س. (1398). رتبه بندی محلات حاشیه نشین اهواز بر اساس شاخص های پایداری اجتماعی مسکن با استفاده از مدل ELECTRE. فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، 11(37)، 45-33.
15. شمس، م.، و گمار، م. (1394). ارزیابی شاخص های کمی و کیفی مسکن در استان همدان با تاکید بر اقشار کم درآمد. فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، 5(20)، 68-55.
16. صارمی، ح.ر.، و ابراهیم پور، م. (1391)، بررسی شاخص های مسکن ایران و جهان(مطالعه موردی: ایران، انگلیس و فرانسه). مجله هویت شهر، 10(6)، 102- 91.
17. علیپور، س.، مشکینی، ا. و .، احدنژادروشتی، م. (1399). رتبه بندی شاخص های کمی و کیفی مسکن با استفاده از مدل تصمیم گیری ELECTRE III(نمونه مورد مطالعه: محلات شهر کرج). جغرافیا و برنامه ریزی، 24(71)، 295-273.
18. فاضلی، ن. (1386). مدرنیته و مسکن، رویکردی مردم نگارانه به مفهوم خانه، سبک زندگی روستایی و تحولات امروزی آن. فصلنامه تحقیقات فرهنگی، 1(1)، 63-23.
19. قادرمرزی، ح.، و قاسمی، ع. (1395). سیاست های تامین مسکن: تجارب جهانی و ایران، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
20. قائدرحمتی، ص.، مشکینی، ا.، و گروسی، ع. (1396). ارزیابی شاخص های کیفی مسکن در برنامه ریزی مسکن(مطالعه موردی: نواحی شهری نظرآباد، استان البرز). مجله جغرافیا و توسعه فضای شهری، 4(7)، 262-243.
21. قربانی، ر.، محمودزاده، ح.، و حسین پور، م. (1397). ارزیابی شاخص های کالبدی مسکن با رویکرد پایدار(مطالعه موردی: مناطق 2 و 4 شهر تبریز). جغرافیا، 16(56)، 107-90.
22. قلمبردزفولی، م.، نقی زاده، م.، و ماجدی، ح. (1397). تبیین مبانی عوامل موثر بر شاخص های کیفی مسکن. هویت شهر، 12(36)، 112-97.
23. لطیفی، غ.ر.، شیخی، م.، و عیسی لو، ش. (1395). بررسی و تحلیل شاخص های مسکن شهری به منظور تعیین اولویت برنامه ریزی مسکن(مطالعه موردی: مناطق 22 گانه شهر تهران). معماری و شهرسازی پایدار، 4(1)، 74-57.
24. مرادی، ا.، گلچینی، س.، و خضرنژاد، پ. (1397). ارزیابی تطبیقی سیر تحول شاخص های مسکن نقاط شهری استان کردستان و کشور ایران طی دوره(1345-1390). فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، 8(30)، 66-51.
25. مهدیان پور، ج.، و صارمی، ح.ر. (1396). بررسی شاخص های کمی، اقتصادی مسکن و پیش بینی ساختار جمعیت، قیمت مسکن و مسکن مورد نیاز تا افق 1410 برای شهر تهران. فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، 9(31)، 57-37.
26. موسوی، م.ن.، و حکمت نیا، ح. (1396). کاربرد مدل در جغرافیا با تاکید بر برنامه ریزی شهری و ناحیه ای. تهران: انتشارات علم نوین.
27. میرکتولی، ج.، و آریان کیا، م. (1398). ارزیابی و تحلیل فضایی شاخص های مسکن شهری(مطالعه موردی: شهر گرگان). پژوهش های جغرافیای انسانی، 51(3)، 674-653.
28. نیک پور، ع.، قاسم پور، ف.، و ملاحسینی، ع.ا. (1397). تحلیل فضایی شاخص های مسکن با رویکرد فرم شهری پایدار(مورد مطالعه: شهر بابل). دوفصلنامه جغرافیای اجتماعی شهری، 7(2)، 58-41.
29. نیکخو، ب.، جعفری نیا، س.، حسن پور، ا.، و عباسیان، ح. (1397). تدوین مدل عوامل موثر بر سکوت سازمانی با استفاده از رویکرد ترکیبی AHP، FUZZY و ARAS. مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، 17(41)، 28-1.
30. هاتفی، س.م.، کوهی حبیبی، ن.، و عبدالهی، ا. (1398). ارزیابی کانون های گردشگری مستعد سرمایه گذاری با استفاده از مدل یکپارچه آنتروپی شانون فازی و روش ARAS فازی. فصلنامه مطالعات مدیریت گردشگری، 14(48)، 302-269.
31. یاسوری، م.، آقائی زاده، ا.، و زارع، س. (1396). مسکن پایدار از حیث تجارب کشورها. نشریه راهبرد توسعه، 13(50)، 223-193.

 

32. Emmanuel, J.B. (2012). Housing quality to the low-income housing producers in Ogbere, Ibadan. Nigeria, Procedia - Social and Behavioral Sciences, 35, 483-494.
33. Huong Le, L., Dung Ta, A., & Quyen Dang, H. (2016). Building up a system of indicators to measure social housing quality in Vietnam. Procedia Engineering, 142, 116-123.
34. Maliene, V., & Malys, N. (2009). High- quality housing-akey issue in delivering sustainable communities. Bulding and Environment, 44(2), 426-430.
35. Reher, M. (2021). Finance and the supply of housing quality. Journal of Financial Economics, 142(1), 357-376.
36. Streimikiene, D. (2015). Quality of life and housing. International Journal of Information and Education Technology, 5(2), 140-145.
37. Viad, U. (2021). Delivering the promise of ‘better homes’? Assessing housing quality impacts of slum redevelopment in India. Cities, 116(2). 168-174.
38. Zainal, N.R., Kaur, G., Ahmad, N.A., & Khalili, J.M. (2012). Housing conditions and quality of life of the urban poor in Malaysia. Procedia- Social and Behavioral Sciences, 50, 827-838.

39.Zavadskas, E.K., & Turskis, Z. (2010). A new additive ratio assessment (ARAS) method in multi criteria decision making. Technological and EconomicDevelopment of Economy, 16(2), 159-172.

40. Yakob, H., Yusof, F., & Hamdan, H. (2012). Land use rgulations toward a sustainable urban housing klang valley conurbation. Procedia Social and Behavioral Sciences, 68, 578-589.