ارزیابی نقش ذینفعان در فرایند بازتوسعه اراضی قهوه ای کارخانه قند آبکوه مشهد

جغرافیا و توسعه فضای شهری

دوره 10، شماره 3 - شماره پیاپی 22، آذر 1402، صفحه 43-65   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2022.42397.0

نویسندگان

ریحانه علائی^* ؛ محمد رحیم رهنماء؛ امیدعلی خوارزمی

فردوسی

چکیده

اراضی قهوه ای مشهد دومین کلانشهر ایران با 1591 قطعه و 3863 هکتار، حدود 2/13 درصد اراضی این شهر را تشکیل می دهد. ساماندهی و مدیریت اراضی قهوه ای گامی مؤثر در جلوگیری از گسترش افقی شهر و تثبیت جمعیت در داخل مرزهای موجود و در راستای توسعه پایدار است. یکی از این قطعات، کارخانه قند آبکوه با 25 هکتار وسعت می باشد. با توجه به اهمیت جایگزینی کاربری های مناسب و نقش ذی نفعان در پیشبرد پروژ، این پژوهش با رویکردی توصیفی-تحلیلی به دنبال شناسایی ذینفعان و نقش آنها در بازتوسعه اراضی کارخانه قند ابکوه، شناسایی بهترین کاربری جایگزین برای باز توسعه اراضی کارخانه با توجه به مولفه­های توسعه پایدار(اقتصادی، هویت، شهرسازی و تحقق پذیری) و ارایه بهترین راهبردها برای رسیدن به این کاربری مطلوب جایگزین می باشد. نتایج تحقیق با مطالعات ترکیبی پس از مصاحبه نیمه ساختار یافته با نمایندگان 12دستگاه ذی نفع و کارشناسان متخصص، 7 کاربری پیشنهادی را نشان داد. سپس با استفاده از تحلیل سلسله مراتبیAHP، کاربری ترکیبی اداری- تجاری به عنوان بهترین کاربری با توجه به مولفه­های توسعه پایدار انتخاب گردید، همچنین با بکارگیری تحقیق کیفی، نتایج نشان داد که آستان قدس به عنوان ذی مدخل اصلی از بیشترین منافع و میزان نفوذ در بازتوسعه اراضی قهوه ای کارخانه قند آبکوه به دلیل مالکیت 5/43 درصد از کل اراضی سطح شهر برخوردار است. از اینرو بهترین استراتژی، برقراری ارتباط مؤثر با آستان قدس برای جایگزینی کاربری پیشنهادی در اراضی کارخانه پیشنهاد می شود.

کلیدواژه‌ها

اراضی قهوه ای؛ بازتوسعه؛ ذینفعان؛ شهر مشهد؛ کارخانه قندآبکوه؛ مدل سلسله مراتبی

مراجع

1. آروین، م.، پوراحمد، ا.، و زنگنه شهرکی، س. (1396). ارزیابی زمین های بایر به منظور توسعه میان افزا، نمونه موردی: شهر اهواز. آمایش جغرافیایی فضا، 7(26)، ۱82 - 163.
2. پیله ‌ور، ع.، و پوراحمد، ا. (1383). روند رشد و توسعه کلان­شهرهای کشور مطالعه موردی: شهر مشهد. فصلنامه پژوهش‌های جغرافیایی، 4، 121-103.
3. تقوایی، م.، و سرایی، م. (1385). گسترش افقی شهرها و ظرفیت‌های موجود زمین مورد شهر یزد. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 73، 210-187.
4. حسین زاده دلیر، ک.، و هوشیار، ح. (1385). دیدگاه‌ها، عوامل و عناصر مؤثر در توسعه فیزیکی شهرهای ایران. مجله جغرافیایی و توسعه ناحیه‌ای، 6، 226-213.
5. رضوی، م. (1390). برنامه­ریزی پایدار اراضی قهوه­ای شهری، نمونه موردی اراضی پادگان لشگر 77 شهر مشهد. مشهد: پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد.
6. رشیدی، م.، و نریمانی، م. (1392). شناسایی و تحلیل ذینفعان با رویکرد مدیریت پروژه در صنعت نفت (گزارش شماره 4). تهران: پژوهشکده مدیریت و منابع انسانی.
7. رهنما، م.، و خسروی، م. (1387). نقش مدیریت عمران در پروژه های عمرانی، مطالعه موردی منطقه 9 شهرداری مشهد. مجله مشهد پژوهی، 1.
8. زارع بیدکی، ا.، و دانشور، م. (1385). ارزیابی اثرات زیست محیطی کاربری های عمده شهری، نمونه موردی؛ کارخانه قند آبکوه و مجتمع تجاری پروما. مشهد: پایان نامه کارشناسی دانشکده شهرسازی و معماری دانشگاه آزاد مشهد.
9. سویزی، ا.، صیامی، ق.، و صلاحی، م. (1401). تحلیل ساختاری عوامل مؤثر بر توسعه میان افزا در اراضی قهوه ای مبتنی بر رویکرد آینده نگاری، فصلنامه برنامه ریزی توسعه شهری و منطقه ای، 8(26)، 177-143.
10. علائی، ر. (1393). سناریوهای جایگزین اراضی قهوه ای کارخانه قند آبکوه مشهد. مشهد: پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد.
11. معصومی اشکوری، ح. (1378). اصول و مبانی برنامه ریزی منطقه ای. تهران: نشر صومعه سرا.
12. مهرافزون، م.، زنگانه، ا.، شماعی، ع.، پری زادی، ط.، و کرمی، ت. (1399). ظرفیت سنجی فضایی توسعه میان افزای شهر بروجرد. فصلنامه آمایش محیط، 49، 180-155.
13. مهندسین مشاور پارسوماش. (1387). چشم انداز مقدماتی حوزه میانی غربی. ویرایش اول، مشهد: مهندسین مشاور پارسوماش.
14. مهندسان مشاور فرنهاد. (1386). چشم انداز و الگوی عمومی توسعه و عمران کلان­شهر مشهد مقدس. ویرایش اول، مشهد: سازمان مسکن و شهرسازی استان خراسان رضوی.
15. مهندسان مشاور فرنهاد. (1387). مطالعات طرح جامع شهر مشهد مطالعات جمعیتی. مشهد: سازمان مسکن و شهرسازی استان خراسان رضوی، نهاد مطالعات برنامه­ریزی شهری مشهد.
16. مهندسان مشاور فرنهاد. (1392). خلاصه گزارش طرح توسعه و عمران( جامع) کلانشهر مشهد. مشهد: نهاد مطالعات و برنامه ریزی توسعه و عمران مشهد.
17. مهندسین مشاور نقش محیط (1391). طرح ساماندهی پهنه خین عرب، مدیریت ساماندهی بافت های فرسوده و سکونتگاه های غیر رسمی. مشهد: شهرداری شهر مشهد.
18. پایگاه اطلاع رسانی آسان قدس رضوی، 14/6/1394، (http://news.aqr.ir).
19. مرکز آمار ایران. (1390). سرشماری نفوس و مسکن سال 1390. تهران: مرکز آمار ایران. http://www.amar.org.ir.
20. D., De Sousa. C., & Tiesdell, S. (2010). Brownfield Development: A Comparison of North American and British Approaches. Urban Studies, 47(1), 75-104.
21. Castello, L. (2011). A browner shade of green. 2011 International Conference on Green Buildings and Sustainable Cities, Procedia Engineering 21, 319- 324.
22. Dair, C.M., & Williams, K. )2006(. Sustainable land reuse: the influence of different stakeholders in achieving sustainable brownfield developments in England. Environment and Planning, 38 (7),1345-1366
23. De Sousa, C.A.( 2003). Turning brownfields into green space in the city of Toronto. Landscape and Urban Planning, 62(4), 181-198.
24. Dixon, T. (2007). The property development industry and sustainable urban brownfield regeneration in England: An analysis of case studies in Thames Gateway and Greater Manchester. Urban Studies, 44(12), 2379– 2400.
25. Gold, J.W. (2009). Preparing first time brownfield Developers: An examination of the challenges they face and their pathways to success. Boston: Tufts University: In partial fulfillment of the requirements for the degree of Master of Urban and Environmental Policy and Planning.
26. Hall, P. (1993). Toward sustainable, liveable and innovative cities for 21st century. Tokyo: Third Conference of the world capitals, 22-28.
27. Hollander, J., Kirkwood, N. & Gold, J. (2010). Principles of Brownfields Regeneration; Cleanup, Design, and Reuse of Derelict Land. US: Island Press.
28. Ling, X.(2008). Exploring the potential application of brownfield redevelopment in Dalian, China, based on municipal experiences in Ontario, Canada. Waterloo: A thesis presented to the University of Waterloo in fulfillment of the thesis requirement for the degree of Master of Planning.
29. (2010). Brownfields Overview Page, downloaded from: National Conference of State Legislatures.
30. S.EPA. (2006). Turning bases into great places: New life for closed military facilities. Washington, DC, downloaded from www.epa.gov/smartgrowth
31. Visic, M. (2000). Sustainable Brownfield Redevelopment. Victoria: Royal Road University, M.S. thesis on environment and management.
32. Wisconsin Department of Natural Resources. (2013). Brownfields and Compressive Planning. Wisconsin: Wisconsin Department of Natural Resources