واکاوی تهدیدات ژئواستراتژیک ایران در اتحاد راهبردی عربستان سعودی و چین

پژوهش ‎های جغرافیای سیاسی

مقاله 7، دوره 6، شماره 3 - شماره پیاپی 23، آبان 1400، صفحه 118-137   

نوع مقاله: مقالات علمی -پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/pg.2021.70048.1040

نویسندگان

مرضیه سادات الوند^{* 1}؛ مهدیه حیدری²

¹استادیار گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بجنورد، بجنورد، ایران

²دانش‌آموخته دکتری روابط بین‌الملل، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

   از منظر ژئوپولیتیکی و ژئواستراتژیکی ایران و عربستان در رقابت منطقه‌ای فزاینده‌ای با یکدیگر به سرمی‌برند. این پژوهش درصدد تحلیل نقش ژئواستراتژیکی ایران در تلاش گسترده عربستان سعودی جهت نزدیکی راهبردی با بزرگترین قدرت نوظهور در نظام بین الملل است.  نگارندگان با روش تبیینی و با استفاده از ابزارهای گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای و اینترنتی درصدد پاسخ به این پرسش بوده‌اند که مهمترین تهدیدات ژئواستراتژیکی منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران در برقراری اتحاد راهبردی عربستان سعودی با روابط جمهوری خلق چین چه می‌باشند؟ به نظر می‌رسد افزایش قدرت نفوذ ایران در منطقه پس از انعقاد برجام و تغییر موازنه قدرت در بحران‌های منطقه‌ای به نفع خود، منجر به شکل گرفتن تهدیدات ژئواستراتژیکی در عربستان و نزدیکی هرچه بیشتر آن به چین شده است. یافته‌های پژوهش با کاربست نظریه نوواقع‌گرایی تدافعی نشان می‌دهد که عربستان سعودی با رویکردی عمل‌گرایانه در تلاش برای برقرای اتحاد راهبردی با چین در جهت مهار نقوذ ایران و کاهش قدرت کنشگری آن در منطقه است. هر چند که جمهوری خلق چین با صبر استراتژیک در سیاست خارجی خود و نیز اهمیت راهبردی که ایران و عربستان در اقتصاد رو به توسعه آن دارند، در تلاش است یک توازن دوجانبه را در روایط خود با هر دوی این بازیگران حفظ نماید.

کلیدواژه‌ها

تهدیدات ژئواستراتژیک؛ موازنه تهدید؛ ایران؛ چین؛ عربستان سعودی

مراجع

1. AL- Tamimi, N. (2012). China-Saudi Arabia Relations: Economic Partnership or Strategic Alliance?, Durham Research Online, at: http:// dur.ac.uk/ alsabah/publications/ insights/.
2. Alvand, M.S., & Hosseini, M.S. (2020). Analysis of Saudi aggressive / active foreign policy from the perspective of neoclassical realism (2010-2020). Fundamental and applied studies of the Islamic world. 2(4). 1-24 [in Persian].
3. Bahrami Moghadam, S. (2015). US-Saudi Cooperation and Conflict in the Middle East. Quarterly Journal of Strategic Policy Research, 7(26), 276-301 [in Persian].
4. Baylis, J., & Steve S. (2013). Globalization of Politics: International Relations in the Modern Age (Historical Backgrounds, Theories, Structures and Processes).(Rah-e Chamani,A. et.al., Trans.). Iran, Tehran: Abrar Moaser. [in Persian].
5. CEIC (2020). China Export, Asia, Saudi Arabia. at: http://www.ceicdata.com/en/china/used-trade-by-counttry/export-asia-saudi-arabia.
6. Chen, D,. & Han, W. (2019). Deepening Cooperation Between Saudi Arabia and China, King Abdullah Petroleum Studies and Research Center (KAPSARC), March. at: https://www.kapsarc.org/research/publications/deepening-cooperation-between-saudi-arabia-and-china/
7. Constitution of the People's Republic of China (2018). adopted at the First Session of the Thirteenth National People’s Congress on March 11. The State Council the People's Republic of China, at:http://english.www.gov.cn/archive/lawsregulations/202006/04/content_WS5ed8856ec6d0b3f0e9499913.html

 

8. Dehghani Firoozabadi, S.J. (2015). Principles and Foundations of International Relations (1). Iran, Tehran: SAMT. [in Persian].
9. Dehshiri, M.R., & Hosseini, S.M.H. (2015). Geopolitics of the region and Iran-Saudi Arabia relations. Quarterly Journal of Foreign Relations, 8(1). 111-143[in Persian].
10. Douglas J.K. et al (2017). Rising in the Persian Gulf: How China’s Energy Demands Are Transforming the Middle East. Asian Journal of Eastern and Islamic Studies, 2(3).
11. Ekhtiari A.R., & Salehi Khanar, M. (2015). Political-Economic Consequences of the Development of Iran-China Relations in the Framework of East-Looking Policy (2013-2015). Political Studies, 10(40), 63-102 [in Persian].
12. Foley, S. (2017). When Oil Is Not Enough: Sino- Saudi Relations and Vision 2030. Asian Journal of Eastern and Islamic Studies, 11(1), 107-120.

13.  Fit, B. (2019). U.S. and Iranian Strategic Competition: The Impact of China and Russia

14. , Center for Strategic International Studies. CSIS. at: https://www.csis.org/analysis/us-and-iranian-strategic-competition-impact-china-and-russia
15. Houlden, G.,& Zaamout, N.(2019). A New Power Engages with the Middle East: China’s Middle East Balancing Approach. China Institute, University of Alberta, January, DOI= {10.13140/RG.2.2.11419.11044}.
16. Jalilov, O. (2020). Trade Between Iran & China Declined Sharply, Caspian News, at: http://www.caspiannews.com/news-detail/trade-between-iran-china-declined-sharply-in-2019-2020-1-27-18/.
17. Janardhan, N. (2020). Belt and Road Initiative: China’s Diplomatic-Security Tool in the Gulf. Asian Journal of Middle Eastern and Islamic Studies, 14(1), 1-17.
18. Jansiz, A., et.al (2014). Iran-Saudi Arabia relations in the Syrian crisis. Political Studies of the Islamic World, 3(12), 67-92 [in Persian].
19. Karimi, G.R., et.al (2018). Barjam and its impact on Saudi Arabia's economic actions against Iran. Strategic Policy Research, 7(26), 97-119 [in Persian].
20. MacGillivray, I. (2019). Maturing Sino-Saudi strategic relations and changing dynamics in the Gulf. Global Change, Peace& Security, 31 (1), 1-20.
21. March, P. (2019). China noses ahead as top goods producer. Financial Times, 14 March.
22. Moshirzadeh, H. (2005). Evolution in Theories of International Relations. First Edition. Iran,Tehran: SAMT. [in Persian].
23. Pei, M. (2020). China’s Coming Upheaval: Competition, the Coronavirus, and the Weakness of Xi Jinping. Foreign Affairs, May / June.
24. Reuters (2020). Saudi Arabia and Russia in tight race to become China's top oil supplier in 2020. At: reuters.com/article/china-oil-saudi-russia-int/saudi-arabia-and-russia-in-tight-race-to-become-chinas-top-oil-supplier-in-2020-idUSKBN2800H0.
25. Salehi, S.H., & Faramarzmanesh, E. (2016). The role of Borjam in intensifying divergence between Iran and Saudi Arabia, Journal of Nations Research, 2(14), 65-79[in Persian].
26. Salehi, S.J., & Heshmatian, H. (2015). The position of the international system in Iran-China interactions and the promotion of Iran's national interests, National Interest Studies, 4(13), 125-155 ( in Persian).
27. Scobell, A., & Nader,A. (2016). China in the Middle East: The Wary Dragon. Santa Monica Calif, Santa Monica, California: Rand Corporation.
28. Shahandeh, B., & Tahaei, J. (2004). New China: Deng Xiaoping and Reform. Iran, Tehran: Strategic Research Center, Expediency Council [in Persian].
29. Shariatinia, M. (2012). Determinants of Iran-China relations, Foreign Relations, 4(2), 179-210 [in Persian].
30. Telci, N.I. (2019). The Rise of China in Saudi Arabia’s Foreign Policy, The New Turkey, March 20, at: https://politicstoday.org/the-rise-of-china-in-saudi-arabias-foreign-policy/
31. Walt, S. (1987). The Origins of Alliance, US, New York: Cornell University press.
32. Walt, S., (2008). Alliance in a Unipolar World, World Politics, 61(1), 86-120.
33. Xinhua (2019). Saudi Arabia, China Pledge to Strengthen Economic, Military Cooperation, at: http://www.xinhuenet.com/english/2019-03/29/c_137934740.htm.