ساخت‌های مرحله‌ای در زبان فارسی ( تحلیلی پیکره بنیاد در چارچوب دستور نقش و ارجاع )

زبانشناسی و گویش های خراسان

مقاله 9، دوره 14، شماره 4 - شماره پیاپی 29، اسفند 1401، صفحه 1-38   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jlkd.2022.75545.1090

نویسندگان

پریسا نجفی¹؛ جلال رحیمیان^{* 2}؛ علیرضا خرمایی²؛ امیرسعید مولودی³

¹دانشجوی دکتری زبان‌شناسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

²استاد، گروه زبان‌شناسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

³استادیار، گروه زبان‌شناسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

محمول‌های مرحله‌ای مبین هریک از مراحل آغاز، ادامه یا پایان انجام یک رویداد هستند و در قالب فعل‌هایی مانند شروع کردن، ادامه دادن، پایان یافتن و نظایر آن‌ها مطرح می‌شوند. در این راستا، ساخت‌هایی را که در آن‌ها محمول مرحله‌ای وجود دارد، «ساخت مرحله‌ای» نام می‌نهیم و به بحث و یررسی آن‌ها می‌پردازیم. بر این باوریم دستور نقش و ارجاع با رویکردی که به تحلیل ساخت‌های مرکب دارد می‌تواند به عنوان چارچوب نظری پژوهش حاضر مورد استفاده قرار گیرد. بر این اساس نخست به تحلیل نحوی و معنایی، سپس به تبیین تعامل دو سطح نحو و معنا می‌پردازیم. در نهایت نیز طرحواره ساختی ساخت‌های مرحله‌ای در زبان فارسی را ارائه خواهیم داد. در بعد نحوی انواع روابط «الحاق-پیوند» مد نظر هستند و در بعد معنایی انواع ویژگی‌های محمول‌ها محور بحث خواهند بود. تعامل نحو-معناشناسی در ساخت‌های مرحله‌ای نیز در قالب الگوریتم‌های پیوندی توجیه خواهند شد. گفتنی است داده‌های پژوهش حاضر برگرفته از پیکره همشهری 2 می‌باشند.

کلیدواژه‌ها

دستور نقش و ارجاع؛ ساخت‌ مرحله‌ای؛ روابط الحاق پیوند؛ الگوریتم پیوندی

مراجع

1. ابوالحسنی چیمه، زهرا (1383). پژوهشی در فعل‌های نمودی در زبان فارسی. مجموعه مقاله‌های ششمین کنفرانس زبان‌شناسی. دانشکده ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی دانشگاه علامه طباطبایی. ج 1. تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
2. انوشه، مزدک (1397). نمود دستوری در ساخت فعل‌های پیاپی در زبان فارسی: رویکردی کمینه گرا. نشریه پژوهش‌های زبان‌شناسی. (1): 91-73.
3. داوری، شادی (1393). نمود تکمیلی در زبان فارسی. نشریه پژوهش‌های زبان‌شناسی‌تطبیقی (7):. 169-191.
4. دستلان، مرتضی، زینب محمدابراهیمی، راضیه مهدی‌بیرقدار و بلقیس روشن (1395). نمود در زبان فارسی؛ نگاهی نو بر پایه رویکرد شناختی بسط استعاری و مولفه‌های نمودی. دوماهنامه جستارهای زبانی. ش (31) 3. صص 69-86.
5. راسخ‌ مهند، محمد (1393). پیدایش فعل‌های دوگانه در زبان فارسی. نشریه پژوهش‌های زبان‌شناسی‌تطبیقی (7): 69-95.
6. غنچه‌پور، موسی (1399). نمود در ترکیب فعلی: پژوهشی پیکره بنیاد. مجله علم زبان. سال 7. صص 45-80.
7. گلفام، ارسلان (1385). اصول دستور زبان. تهران: سمت.
8. مجیدی، مریم (1388). جلوه‌ها و کارکردهای نمود در زبان فارسی. فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش زبان و ادبیات فارسی. ش 15. صص 145-158.
9. معزی‌پور، فرهاد (1399). دستور نقش و ارجاع و دستوری‌شدگی شواهدی از معین‌شدگی در فارسی. مجله زبان‌شناسی و گویش‌های خراسان، ش 3. صص 137-188.
10. ناتل خانلری، پرویز. (1351). دستور زبان فارسی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
11. نجفی، ابوالحسن. (1378). فرهنگ فارسی عامیانه. تهران: نیلوفر.
12. نجفی، پریسا و جلال رحیمیان. (1400). بازنمایی نحوی، معناشناسی وکاربردشناسی فعل‌های مجاور در زبان فارسی (تحلیلی بر مبنای دستور نقش و ارجاع). پژوهش‌های زبان شناسی، 13 (1). 133-162
13. نغزگوی کهن، مهرداد (1389). افعال معین و نمایش نود در زبان فارسی. مجله ادب پژوهی. ش 14. صص 93-110.
14. Baker, Mark C. (2003). Lexical Categories: Verbs, Nouns, and Adjectives. Cambridge: Cambridge University Press.
15. Chung, Sandra and Alan Timberlake. (1985). Tense, aspect, and mood. In T, Shopen [ed], Language typology and syntactic description: Grammatical categories and the lexicon 3, Cambridge: Cambridge University Press, 202-258.
16. Comrie, Bernard. (1976). New York: Cambridge University Press.
17. Cristofaro, Sonia. (2003). Oxford: Oxford University Press.
18. Croft, William (1991). Syntactic Categories and Grammatical Relations.
19. Dixon, R.M.W. (2005). A Semantic Approach to English Grammar. Oxford: Oxford University Press.
20. Dowty, D. (1979). Word meaning and Montague Grammar. Dordrecht: Reidel.
21. Freed, A. F. (1979). The semantics of English aspectual complementation, Dordrecht, D. Reidel.
22. Guerrero Valenzuela, Lili´an G. (2004). The syntax–semantics interface in Yaqui complex sentences: a Role and Reference Grammar analysis. Ph.D. dissertation, University at Buffalo.
23. Longacre, R. E.(1976). An Anatomy of Speech Notions. Lisse: Peter de Ridder.
24. Mahootian, Shahrzad (1997). Persian. London: Routledge.
25. Newmeyer, F. J. (1969). English Aspectual Verbs. Studies in Linguistics and Language Learning, 6. Seattle: University of Washington.
26. Newmeyer, F. J. (1975). English Aspectual Verbs. The Hague: Mouton.
27. Nolan, B. (2017). The syntactic realisation of complex events and complex predicates in situations of Irish Argument Realisation. In Brian Nolan & Elke Diedrichsen [eds], Complex Predicates and Complex Events: Verb-verb constructions at the syntax-semantic interface. 13-43.
28. Noonan, M. (1985). ‘Complementation’, in T. Shopen (ed.), Language Typology and Syntactic Description, Volume 2: Complex Constructions, pp. 42–140. Cambridge: Cambridge University Press.
29. Noonan, M. (2007). Complementation, Language Typology and Syntactic Description, Volume 2, Edited By: T.Shopen, 52-150. Cambridge: Cambridge University Press.
30. Paris, Luis. (2003). Grammatical encoding of event relations: gerund phrases in Spanish. Ph.D. dissertation, University at Buffalo.
31. Rezai, V. (2003). A Role and Reference Grammar Analysis of Simple Sentences in Farsi. Dissertation, University of Isfahan.
32. Vendler, Z. (1967). Linguistics in philosophy. Ithaca: Cornell University Press.
33. VanValin, R. (2005). Exploring the syntax-semantics interface, Cambridge,
34. Cambridge University Press.
35. VanValin, R. (2007). Recent Developments in the Role and Reference Grammar Theory of Clause Likage. LANGUAGE AND LINGUISTICS, 8.1: 71-93.
36. VanValin, R. (2021). Cosubordination. In Robert Van Valin (ed), Challenges at the Syntax-Semantics-Pragmatics Interface: A Role and Reference Grammar Perspective. 241-254Ed: Cambridge Scholars Publishing.