بازنمایی مؤلفه‌های زبان‌شناختی و ایدئولوژیکی اقلیت‌های قومی در آینه مطبوعات دوره پهلوی: رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی

زبانشناسی و گویش های خراسان

مقاله 8، دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 25، اسفند 1400، صفحه 195-224   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jlkd.2022.72686.1060

نویسندگان

عادل محمدی¹؛ فردوس آقاگل زاده^{* 2}؛ زهرا ابوالحسنی چیمه³

¹دانشجوی دکتری زبان‌شناسی همگانی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

²استاد زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

³دانشیار زبان‌شناسی همگانی، پژوهشکدۀ تحقیق و توسعۀ علوم انسانی (سمت)، تهران، ایران.

چکیده

دوره پهلوی در متون مطبوعاتی به اقلیت‌ها صورت‌بندی نژادی داده است، از این‌رو، تجزیه و تحلیل زبانی مطبوعات آن دوره می‌تواند نشان دهد چه روایاتی ارائه و مورد پذیرش عموم قرار گرفته است. پژوهش حاضر به بازنمایی مؤلفه‌های زبان‌شناختی و ایدئولوژیکی اقلیت‌های قومی در مطبوعات دوره پهلوی می‌پردازد که داده‌های آن برگرفته از 350 متون از روزنامه‌های کیهان و اطلاعات در بازۀ زمانی (1324 تا 1325) است و با روش توصیفی- تحلیلی و با بهره‌گیری از روش تحلیل گفتمان انتقادی الگوی نژادپرستی وندایک، درصدد است تا متون روزنامه‌های مذکور را مورد واکاوی قرار ‌دهد. نتیجه پژوهش نشان می‌دهد که روابط روزنامه‌ها با نهادهای قدرت بر نحوه بیان ایده‌ها و افکار سردبیران نسبت به اقلیت‌های قومی تاثیر‌گذار بوده است؛ چراکه روزنامه‌های مذکور با استفاده از ایدئولوژی‌های زیرساختی و معنایی زبان در الگوی نژادپرستی نظیر سبک واژگانی، ساختار نحوی، عنوان‌ها، قطبی‌سازی، عبارت‌های جاافتاده، کنش‌گفتارها و پیش-انگاشت‌ها نوعی نژادپرستی پنهان از خود بروز داده و اقلیت‌های قومی را به حاشیه می‌رانند. می‌توان گفت که الگوی مذکور به درستی می‌تواند داده‌های روزنامه‌ها را پیرامون نژادپرستی مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد.

کلیدواژه‌ها

تحلیل گفتمان انتقادی؛ نژادپرستی؛ اقلیت‌های قومی؛ ایدئولوژی‌های زیرساختی؛ اطلاعات

مراجع

استاجی، اعظم؛ حامدی شیروان، زهرا ( 1389). بررسی تاثیر دو مؤلفه  نحوی و جهیت و تعدی در بازنمود خود و دیگران در متون مطبوعاتی در چارچوب تحلیل گفتمان انتقادی. فصلنامه ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال 6، شماره 19، صفحه 105-85.

2 - افخمی، علی؛ سیروس، عابدینی؛ محمودی بختیاری بهروز (1397). تحلیل گفتمان انتقادی سخنرانی های دونالد ترامپ در مورد مهاجران. فصلنامه زبانشناسی اجتماعی، دورۀ 2، شمارۀ 1، صفحه 67-51.

3 - ایزدی، فواد ؛ سقای بی­ریا، حکیمه، (1387). تحلیل گفتمان سرمقاله­های روزنامه­های برجسته امریکا درباره برنامه هسته­ای ایران. ترجمه سید جمال­الدین اکبرزاده، فصلنامه رسانه، سال 19، شماره 1

4 - آقاگل‌زاده، فردوس. (1391). توصیف و تبیین ساخت‌های زبانی ایدولوژیک در تحلیل گفتمان انتقادی. پژوهش­های زبان و ادبیات تطبیقی، دوره 3، شماره 2، پیاپی 10، دانشگاه تربیت مدرس.

5 - آقاگل‌زاده، فردوس. فرهنگ توصیفی تحلیل گفتمان و کاربردشناسی زبان. تهران: نشر علمی.

6 - آقاگل­زاده، فردوس؛ خیرآبادی، رضا (1393). به سوی ارائه الگوی تولید خبر در چارچوب رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی. تهران: نشر علمی.

7 - رضایی­پناه، امیر و شوکتی مقرب، سمیه (1393). "رسانه­های گروهی به مثابه ابزارهای انتقال گفتمان پنهان نژادپرستی (مطالعه موردی)". مجموعه مقالات سومین همایش ملی تحلیل گفتمان و کاربردشناسی. شماره 3، صفحه 185.

8 - صفوی، کورش (1399). فرهنگ توصیفی فلسفه زبان، تهران: انتشارات علمی.

9 - عواطف رستمی، نعمت­الله (1386). زبان ، ایدئولوژی و مطبوعات، پایان نامه کارشناسی ارشد: دانشگاه اصفهان.

10 - غیاثیان، مریم (1388). بازتاب نگرش فرهنگی غرب نسبت به ایران در ساخت های زبانی نشریات انگلیسی زبان ، فصلنامة تحقیقات فرهنگی، شماره 5 ، صفحه 129 -123.

11 - یارمحمدی، لطف‌الله ؛ رشیدی، ناصر (1382). "پژوهش­هایی در میزان صراحت یا پوشیدگی پیام در گزیدة سرمقاله‌های روزنامه‌های ایران: رابطة بین ساختارهای گفتمان مدار و ساختارهای زیربنای فکری-اجتماعی". نامه فرهنگ، شماره 47 ، صفحه 75 -63 .

 

12- Achugar, M. (2007).” Between remembering and forgetting: Uruguayan military discourse about human rights (1976-2004)”. Discourse & Society, 18(5), 521–547.

Allen, S. (2004). News culture.Maidenhead Open University Press.

Allott, N. (2010). Key terms in pragmatics. London: Continuum.

Allwood,J.(1977).“Conventional and non-conventional presupposition”.Papers from the Second Scandinavian Conference of Linguistics, University of Oslo, Dept of Linguistics, pp.1-14.

Anthony, L. & Baker, P.  (2015). “ProtAnt: A tool for analysing the protoypicality of texts”.  International Journal of Corpus Linguistics, 20(3):  273–292.

Battistella, E L. (2005). Bad Language: Are Some Words Better than Others? Oxford and New York: Oxford University Press.

Bekalu, M. A. (2006). Presuppositions in News Discourse. London & Thousand Oaks, CA & New Delhi: Sage Publications.

19-Berger, A.A. (2016). Applied Discourse Analysis: Popular Culture, Media, and Everyday Life. New York: Macmilan.

20 - Brown, G. & G. Yule. (1989). Discourse Analysis. Cambridge: Cambridge University press.

21- Cotter, C. (2010). News Talks: Investigating the language of journalism. Cambridge: Cambridge University Press.

22- Fairclough, N., & Wodak, R. (1997). Critical discourse analysis. In T.

Flowerdew, J, & Richardson, J. E. (2018). The Routledge handbook of critical discourse studies. London: Routledge.

23- Goatly, A. (2007).  Washing the brain: Metaphor and hidden ideology. Amsterdam: John Benjamins.

24- Grice, H. P. (1975). Logic and conversation. In P. Cole and J. L. Morgan (eds), Syntax and semantics 3: Speech acts. New York: Academic Press. pp. 41–58.

25- Hart, C. (2015). Critical discourse analysis and cognitive science: New perspectives on immigration discourse. New York: Palgrave Macmillan.

26- Hu, Z., Liu, H. (2019). The Affective Meaning of Words is Constrained by the Conceptual Meaning. J Psycholinguist Res.

27- Leech, G. (1974).Semantics. Harmondsworth: Penguin.

28 - Levinson, S.C. (1997).Pragmatics.Cambridge University Press, New York.

29- Löbner, S. (2012). Understanding semantics. London: Arnold.

30- Machin, D&Andrea, M. (2012). How To Do Critical Discourse Analysis. London: Sage.

31- Maydell, E, Keith,T. &Eleanor,B.(2020). The effect of media populism on racist discourse in New Zealand.” Critical Discourse Studies:1-17.

32- Oktar, L. (2001). The ideological organization of representational processes in the presentation of us and them. Discourse and Society. 12 (3), 313 - 46.

33- Paltridge, B. (2012). Discourse analysis: an introduction. London: Continuum.

34- Reisigl, M. and R. Wodak (2001).  Discourse and discrimination: Rhetorics of racism and anti-Semitism. London: Routledge.

35 - Heather J. Smith (2021) The doublespeak discourse of the race disparity audit: an example of the White racial frame in institutional operation, Discourse: Studies in the Cultural Politics of Education, DOI: 10.1080/01596306.2021.1931035 .

36- Stibbe, A. (2015). Language, Ecology, and the Stories We Live by.New York: Routledge.

37- Van Dijk, T. A. (1987). Semantics of a press panic: The Tamil "invasion". European Journal of Communication , 3, 167-187.

38- Van Dijk, T. A.  (1991). Racism and the Press. London: Routled

39- Van Dijk, T. A. (1993). Analyzing Racism Through Discourse Analysis, some Methodological Reflections. London: SAGE Publications.

40- Van Dijk, T. A.  (2000). Parliamentary Debates. In R. Wodak & T. A. van Dijk (Eds.), Racism at the Top. Parliamentary Discourses on Ethnic Issues in Six European States. (pp. 45-78). Klagenfurt, Austria: Drava Verlag.

41- Van Dijk, T. A.  (2003). Analyzing Discourse: Text Analysis for social Research, New York: Routeldge.

42- Van Dijk, T. A. (2006). Ideology and Discourse Analysis. Journal of Political Ideologies, 11(2), 115-140.

43- Van Leeuwen, T. A. (2008). Discourse and practice, New tools for critical discourse analysis. New York: oxford university press.

44- Wodak, R. (2001). The discourse-historical approach. In R. Wodak and M. Meyer (eds), Methods of critical discourse analysis. London: Sage.  pp.  63–94.

45- Woods, N. (2006). Describing Discourse: A Practical Guide to Discourse Analysis. Oxford: Oxford University Press.

46- Yule, G. (2000). Pragmatics. Oxford: University Press.