معناشناسی رنگ‌ها در جنبش‌های سیاسی- اجتماعی دورۀ امویان و عباسیان

تاریخ و فرهنگ

مقاله 2، دوره 53، شماره 1 - شماره پیاپی 106، شهریور 1400، صفحه 54-35   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jhistory.2022.73410.1087

نویسندگان

محمد عبدالملکی^{* 1}؛ خداداد عاصمی²

¹استادیار گروه معارف اسلامی، دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی کردستان

²دانشجوی دکتری فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد و عضو هیئت علمی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی کردستان

چکیده

رنگ­ها در طول تاریخ همواره القاء کننده پیام­ها و احساساتی گوناگون بوده­اند. این القاء پیام در صحنه سیاست و جامعه در دورانی که رسانه­های امروزی نبودند، بسیار حیاتی می­نمود. افزون بر این، خفقان و استبداد حکومت­ها نیز عامل مهم دیگری بود که گروه­های مبارز را به استفاده از رنگ­ها به‌عنوان نماد ویژه خود وا‌می‌داشت. بنابراین بررسی دقیق بهره­گیری جریان­های مختلف سیاسی ، دینی و اجتماعی و فرهنگی از رنگ­ها و معناشناسی آن­ها می­تواند به درک بهتر مورخ از رویدادهای گذشته  یاری رساند. 
پژوهش حاضر با استناد به منابع کتابخانه­ای دست‌اول، به معناشناسی رنگ­ها در جنبش­های سیاسی و اجتماعی دو دوره اموی و عباسی پرداخته است. نتایج این مطالعه نشان می­دهد که در این جنبش‌ها، رنگ­ها به صورتی گسترده، جهت انتقال پیام­های گوناگونی مانند ابراز موافقت یا مخالفت سیاسی، اعلام موجودیت سیاسی، همبستگی و نیز تبلیغ مشی و راهبرد سیاسی جدید مورداستفاده قرارگرفته است.  

کلیدواژه‌ها

معناشناسی رنگ ها؛ کارکرد رنگ‌ها؛ جنبش‌های عصر اموی؛ جنبش‌های عصر عباسی

مراجع

قرآن کریم

ابن بابویه، محمّد بن علی. علل الشرائع. قم: داوری، 1385.

ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمّد. تاریخ ابن خلدون. به­تحقیق خلیل شحاده. بیروت: دارالفکر، 1988م.

ابن هشام. سیرت رسول الله. ترجمه و انشای قاضی ابرقوه، مقدمه و تصحیح اصغر مهدوی. تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، بی­تا.

اشپولر، برتولد. تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی. ترجمۀ جواد فلاطوری و مریم میراحمدی، 2 جلد، چاپ چهارم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1373.

امین، احمد. فجرالاسلام. القاهره: مؤسسه هنداوی للتعلیم و الثقاف، 2012 م.

حمیری، عبدالله بن جعفر. قرب الاسناد. به­تحقیق مؤسسه آل البیت. قم: مؤسسه آل البیت، 1413ق.

دهخدا، علی اکبر. لغت­نامه. زیر نظر محمّد معین و سید جعفر شهیدی، تهران: موسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1377.

دینوری، ابوحنیفه احمد بن داود. اخبار الطوال. ترجمۀ محمود مهدوی دامغانی، چاپ هفتم. تهران: نشر نی، 1386.

زرین­کوب، عبدالحسین. دو قرن سکوت. تهران: امیرکبیر، 1392.

زیدان، جرجی. تاریخ تمدن اسلام. ترجمۀ علی جواهر کلام، چاپ هفتم. تهران: امیر کبیر، 1372.

طباطبایی، محمّد حسین. المیزان فی تفسیر القرآن. چاپ هشتم. قم: دارالکتب الاسلامیه، 1384.

طبری، محمّد بن جریر. تاریخ طبری. ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، چاپ پنجم. تهران: انتشارات اساطیر، 1385.

عمر، فاروق. بحوث فی التاریخ العباسی. بیروت: دار القلم للطباعة، 1977.

غزالی، ابوحامد محمّد بن محمّد. احیاء علوم الدین. بیروت: دار الکتب العربی، بی­تا.

کافی، محمّد ین یعقوب کلینی. اصول کافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1365.

کتّانی، عبدالحی. نظام اداری مسلمانان در صدر اسلام. ترجمۀ علیرضا ذکاوتی قراگزلو، چاپ اول. بی­جا: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1384.

متز، آدام. تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری. ترجمۀ علیرضا ذکاوتی قراگزلو. چاپ اول، تهران: امیر کبیر، 1362.

یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب. تاریخ یعقوبی. ترجمۀ محمّد ابراهیم آیتی، چاپ ششم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1371.

Athamina, Khalil.” The Black Banners and the Socio-Political Significance of Flags and Slogans in Medieval Islam”. Brill, 1989.

Sharon, Moshe, Black Banners from the East: The Establishment of the Abbasid State: Incubation of a Revolt. Brill, 1983.