شارح معتزلی و شرح کتاب شیعی

فقه و اصول

دوره 38، شماره 4 - شماره پیاپی 74، دی 1385، صفحه 131-153   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfiqh.2022.42120

نویسنده

علیرضا واسعی^*

دانشگاه علم و صنعت ایران

چکیده

پژوهش درباره شخصیت و اندیشه ابن ابی الحدید و نگاهی به شرح نهج البلاغه او، به دلیل اعتباری که وی در مطالعات دینی دارد شایسته و حتی ضروری به نظر می رسد. او به ویژه در میان نویسندگان و دانشمندان شیعی فردی شناخته شده است و داده ها و اطلاعات او به فراوانی مورد توجه آنان قرار گرفته است؛ نگرش ها و تحلیل های او چه از نظر کلامی و چه از حیث تاریخی و روایی از اهمیت بالایی برخوردار است؛ هرچند، گاه این توجه با رویکردی نقدی همراه بوده و حتی در رد و نقض آن نیز کتاب هایی به نگارش درآمده؛ اما اعتماد به اندیشه ها و داوری های او، خصوصا در مقام جدال با خصم اندک نبوده است، تا آنجا که برخی از نویسندگان، به استناد سخن وی به محاجه با اهل سنت پرداخته و مدعی شده اند که باورهای شیعی در میان خود آنان پیروان، و یا لااقل قایلانی داشته است. از این رو جادارد هرچند گذرا، نگاهی به شخصیت و اندیشه او، و نیز به شرح نهج البلاغه اش، که مهم ترین کتاب باقی مانده از اوست، نظری افکنده و ارزش داده های وی به مطالعه گرفته شود.
پرسش های اصلی در آغاز ذهن پژوهنده را به خود مشغول می دارد آن است که به راستی ابن ابی الحدید کیست و از چه موقعیت علمی، سیاسی و اجتماعی برخوردار بوده و دارای چه شخصیتی است؟ و نیز شرح نهج البلاغه او براساس چه انگیزه ها و عواملی پا به عرصه وجود نهاده و از چه جایگاه و اهمیتی بهره دارد؟

کلیدواژه‌ها

نهج‌البلاغه؛ ابن ابی‌الحدید؛ شرح نهج‌البلاغه؛ امام علی (ع)؛ معتزله

مراجع