تأثیر ایدئولوژی در ترجمه: بررسی برگردان فارسی خبری از واشنگتن‌تایمز

مطالعات زبان و ترجمه

مقاله 7، دوره 56، شماره 1، فروردین 1402، صفحه 195-218   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/lts.2022.72315.1064

نویسنده

عشرت سادات میرحسینی^*

گروه زبان شناسی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

چکیده

خبرهای سیاسی از متونی است که ظرفیت بالایی در تقابل‌های ایدئولوژیکی از خود نشان می­دهد. این پژوهش سعی دارد راهبردهای مورد استفادۀ مترجم در فرآیند انتقال از متن مبدأ به مقصد را مورد واکاوی قرار دهد و پُربسامدترین آنها را در یک متن سیاسی مشخص کند. از سوی دیگر نشان می­دهد که چگونه مترجم در آنِ ‌واحد از چندین راهبرد مختلف استفاده می­کند تا یک سازۀ نحوی را در جهت پیشبرد اهداف ایدئولوژیکی خود تغییر دهد. به این منظور خبری از واشنگتن‌تایمز در مورد روابط ایران و چین با برگردان فارسی آن در خبرگزاری فارس مقایسه شده و با تکیه بر چارچوب نظری «هتیم و میسون» و رویکرد «ون دایک» مورد واکاوی قرار گرفته است. یافته­های پژوهش حاکی از آن است که مترجم بیش از همه از راهبردهای حذف و تقلیل، افزایش و تفصیل، پیوند واژگانی، قطبی‌سازی و توصیف کنشگر استفاده کرده است؛ امّا در این میان وی با تأکید بر راهکار حذف و تقلیل، تمایل خود را بیشتر به قطبی‌سازی متن مقصد نشان داده است.

کلیدواژه‌ها

تحلیل گفتمان انتقادی؛ ترجمه؛ ایدئولوژی؛ واشنگتن تایمز؛ خبرگزاری فارس

مراجع

امیرشجاعی، آ.، و قریشی، م. ح. (1395). بررسی نشانه‌ای-فرهنگی و تغییر ایدئولوژی در ترجمه (بر اساس تحلیل گفتمان انتقادی) مطالعۀ موردی: پیرمرد و دریا اثر ارنست همینگوی. زبان پژوهی، 8(19)، 7-32.

آقاگل زاده، ف.، و فیروزیان پوراصفهانی، آ. (1395). بررسی بازنمایی ایدئولوژی در متون ترجمه شده سیاسی انگلیسی در چارچوب تحلیل گفتمان انتقادی: محورهای سبک و بلاغت. زبانشناسی و گویش‌های خراسان، 8(14)، 49-26. https://doi.org/10.22067/lj.v8i14.54803

خانجان، ع. ر. (1392). اثر ایدئولوژی بر ترجمۀ خبر: یک مطالعه موردی. مطالعات زبان و ترجمه، 46(3)، 1-46.

سلامتی، س.، و قمی اسکویی، پ. (1399). بررسی راهبردهای دستکاری ایدئولوژیک در فیلم­های دوبله شده از انگلیسی به فارسی: مورد پژوهشی دوبله­های بعد از انقلاب اسلامی در ایران. مطالعات زبان و ترجمه، 53(3)، 89-120. https://doi.org/10.22067/lts.v53i3.84065

قریشی، س. م. ح.، و جهانجویان، ط. (1391). بررسی نمونه‌هایی از تأثیر ایدئولوژی مترجمان در ترجمه قرآن. پژوهش های اسلامی، 5(8)، 127-156.

کشور دوست، آ.، آقاگل زاده، ف.، کرد زعفرانلو کامبوزیا، ع.، و گلفام. ا (1398). بررسی مقایسه‌ای القای ایدئولوژی در رسانه‌های ایرانی و آمریکایی در چارچوب نظریه ایدئولوژی ون دایک (2006). علوم خبری، 8(30)، 39-72.

یارمحمدی، ل. ا. (1380). واژگان هسته‌ای و غیرهسته‌ای در واژه‌شناسی مقابله‌ای: تجزیه و تحلیل گفتمانی انتقادی و ترجمه ادبی. در ع. خزایی‌فر (به اهتمام)، مجموعه مقالات نخستین همایش ترجمه ادبی در ایران (صص. 323-329). نشر بنفشه.

 

Fairclough. N. (1995). Critical discourse analysis. Longman.

Halliday, M. (1985). An introduction to functional grammar. Edward Arnold.

Halliday, M., & Hasan, R. (1976). Cohesion in English. Longman.

Hatim, B., & Munday, J. (2004). Translation: An advanced resource book. Routledge.

Hatim. B., & Mason. I. (1997). The translator as communicator. Routledge.

Huckin, T. N. (1997). Critical discourse analysis. In T. Miller (Ed.), Functional approaches to written text: Classroom applications (pp. 220-228). United States Information Agency.

Lefevere, A. (1992) Translation, rewriting and the manipulation of literary fame. Routledge.

Munday, J. (2016). Introducing translation studies: Theories and applications (4th ed.). Routledge.

Oliveira, R. P. D. Language and ideology: An interview with George Lakoff. In R. Dirven, B. Hawkins, & E. Sandikcioglu (Eds.), Language and ideology. Volume 1: Theoretical cognitive approaches (pp. 23–47). John Benjamins.

Simpson, P. (2004). Stylistics: A resource book for student. Routledge.

Tymoczko, M., & Gentzler, E. (Eds.). (2002). Translation and power. University of Massachusetts Press.

van Dijk, T. A. (1982). Episodes as units of discourse analysis. In D. Tannen (Ed.), Analyzing discourse: Text and talk (pp. 177-195). Georgetown University Press.

van Dijk, T. A. (1999). Critical discourse analysis and conversation analysis. Discourse & Society, 10(4), 459–460. https:// doi.org/ 10. 1177/ 0957926599 10004001

van Dijk, T. A. (2000). News racism: A discourse and analytical approach. In S. Cottle (Ed.), Ethnic minorities and the media: Changing cultural boundaries (pp. 33-46). Open University Press.

Venuti, L. (1995). The translator’s invisibility: A history of translation. Routledge.