ابن‌تیمیه علیه ابن‌تیمیه: تدابیر تناقض‌آفرین

جستارهایی در فلسفه و کلام

دوره 53، شماره 1 - شماره پیاپی 106، شهریور 1400، صفحه 9-22   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/epk.2022.75873.1114

نویسنده

عدنان فلاحی^*

دانش آموختۀ دکتری مبانی حقوق و فقه، دانشگاه سمنان

چکیده

یکی از ویژگی‌های مهم بسیاری از آثار ابن‌تیمیه، جدلی‌بودن آنهاست؛ بدین معنا که او این آثار را در سیاق مجادلات شدید کلامی یا فقهی علیه مخالفان خود تألیف کرده است. ابن‌تیمیه در این مجادلات، استدلالاتی را به کار گرفته است تا مخالفان خود را منکوب کند. مسأله‌ی تحقیق این است که این استدلالات، گاه می‌تواند به تدابیری علیه خود ابن‌تیمیه بدل شود و برخی از اساسی‌ترین بنیادهای فکری او را گرفتار تناقض کند. روش تحقیق ما در این نوشتار، چنان است که یک الگوی مطالعات تطبیقی را در آثار ابن‌تیمیه پیگیری می‌کنیم و چهار نمونه از این استدلالات جدلی ابن‌تیمیه علیه مخالفانش را مورد بررسی قرار می‌دهیم: جدال با مسیحیان بر سر سنت شفاهی‌شان، مسألۀ جدال با فقهای اهل سنت بر سر موضوع و مصادیق اجماع، جرح و تعدیل ابوحنیفه و بالاخره مسألۀ مجازات بدعت‌گذاران. نهایتاً به مثابه یافته‌های تحقیق، تناقضات ابن‌تیمیه در برخی مسائلی که وی بر سر آنها جدل کرده است را نشان خواهیم داد.   

کلیدواژه‌ها

ابن‌تیمیه؛ سلف؛ تناقض؛ اجماع

مراجع

ابن‌تیمیه، احمد بن عبد الحلیم، الإخنائیه، دار الخراز، جده، 2000م.

ابن‌تیمیه، احمد بن عبد الحلیم، بیان تلبیس الجهمیه، مجمع الملک فهد لطباعه المصحف الشریف، المدینه المنوره، 1426ق.

ابن‌تیمیه، احمد بن عبد الحلیم، جامع المسائل، دار عالم الفوائد للنشر والتوزیع، مکه، 1422ق.

ابن‌تیمیه، احمد بن عبد الحلیم، جامع المسائل (المجموعه الثامنه)، دار عالم الفوائد للنشر والتوزیع، مکه، 1432ق.

ابن‌تیمیه، احمد بن عبد الحلیم، الجواب الصحیح لمن بدّل دین المسیح، دار العاصمه، السعودیه، 1999م.

ابن‌تیمیه، احمد بن عبد الحلیم، الرد علی السبکی فی مسأله تعلیق الطلاق، دار عالم الفوائد للنشر والتوزیع، مکه المکرمه، 1435ق.

ابن‌تیمیه، احمد بن عبد الحلیم، رفع الملام عن ائمه الأعلام، الرئاسه العامه لإدارات البحوث العلمیه والإفتاء والدعوه والإرشاد، الریاض، 1983م.

ابن‌تیمیه، احمد بن عبد الحلیم، الفتاوی الکبری، دار الکتب العلمیه، بیروت، 1987م.

ابن‌تیمیه، احمد بن عبد الحلیم، مجموع الفتاوی، مجمع الملک فهد لطباعه المصحف الشریف، المدینه النبویه، 1995م.

ابن‌تیمیه، احمد بن عبد الحلیم، المستدرک علی مجموع الفتاوی، بی‌جا، 1418ق.

ابن‌تیمیه، احمد بن عبد الحلیم، منهاج السنه، جامعه الإمام محمد بن سعود الإسلامیه، الریاض، 1986م.

ابن حجر العسقلانی، احمد بن علی، فتح الباری شرح صحیح البخاری، دار المعرفه، بیروت، 1379ق.

ابن حنبل، احمد، مسائل الامام أحمد بن حنبل روایه اسحاق بن ابراهیم بن هانئ، دار الفاروق الحدیثه للطباعه والنشر، القاهره، 2013م.

ابن عبد الهادی، محمد بن احمد، العقود الدریه من مناقب شیخ الإسلام أحمد بن تیمیه، دار الکاتب العربی، بیروت، بی‌تا.

ابوزَهره، محمد، ابن‌تیمیه: حیاته وعصره، آرائه وفقهه، دار الفکر العربی، القاهره، 1991م.

الأثرم، ابو بکر، سؤالات أبى بکر الأثرم لأحمد بن حنبل، الفاروق الحدیثه للطباعه والنشر، القاهره، 2007م.

الحازمی، محمد بن موسی، شروط الائمه الخمسه، المکتبه الازهریه للتراث، القاهره، بی‌تا.

الرازی، فخر الدین، المحصول فی الاصول، مؤسسه الرساله، بیروت، 1997م.

السبکی، تقی الدین، الدره المضیه فی الرد علی ابن‌تیمیه، مطبعه الترقی، دمشق، 1347ق.

السمهوری، رائد، نقد الخطاب السلفی؛ ابن‌تیمیه نموذجا، دار طوی، لندن، 2010م.

الشهرزوری، ابن الصلاح، معرفه أنواع علوم الحدیث، دار الفکر، سوریا، 1986م.

الغزالی، ابو حامد، المستصفی، دار الکتب العلمیه، بیروت، 1993م.

Hoover, Jon, Ibn Taymiyya (Makers of the Muslim World), (London, Oneworld Academic, 2019).

Shahab, Ahmed, and Yossef Rapoport, Ibn Taymiyya and His Times, (Karachi and New York, Oxford University Press, 2010).